Namnama​—Makatulong Aya iti Panagbiagtayo?

SANGAPULO laeng ti tawenna, ngem makatawenen nga ib-ibturan ni Daniel ti kanser. Awanen ti pangnamnamaan dagiti doktor, a kas met dagiti kabagian ken gagayyemna. Ngem nangnamnama ni Daniel. Namati a dumakkel tapno agbalinto a managsukisok ket tumulongto a mangbirok iti pangagas iti kanser. Nangnamnama unay iti asideg idin nga ibibisita ti maysa nga espesialista iti kita ti kanser a sagsagabaenna. Ngem gapu iti dakes a paniempo, napilitan ti doktor a mangkanselar iti ibibisitana. Naawanan iti namnama ni Daniel. Idi laeng a saanen a naganaygay. Natay kalpasan ti sumagmamano nga aldaw.

Maysa a mangay-aywan iti salun-at, a nangadal iti pakainaigan ti salun-at iti namnama ken iti kinaawan namnama, ti nangisalaysay iti pakasaritaan ni Daniel. Mabalin a nakangngegkayon kadagiti kasta nga estoria. Kas pagarigan, maysa a lakay wenno baket ti agngangabiten a matay, ngem magagaran a mangragpat iti nabayagen a tartarigagayanna​—ibibisita man ti maysa nga ay-ayaten wenno uray ti pannakarambak laeng ti maysa nga anibersario. No nalpasen dayta, di agbayag, matayen. Apay? Talaga aya a ti namnama ket nakabilbileg a puersa kas patien ti dadduma?

Kuna ti umad-adu a managsirarak iti medisina a sumayaat ti biag ken sumalun-at ti maysa a tao no isut’ optimistiko, manginanama, ken addaan iti dadduma pay a positibo a rikna. Ngem saan nga umanamong ti amin iti dayta. Kuna ti dadduma a managsirarak a di nasientipikuan ken sarsarita laeng dagita. Ad-adda a patienda nga adda pakaigapuan dagiti sakit.

Siempre, saanen a kabbaro ti panagduadua maipapan iti kinapateg ti namnama. Rinibu a tawenen ti napalabas, nakiddaw iti Griego a pilosopo a ni Aristotle a depinarenna ti namnama ket kastoy ti insungbatna: “Arapaap laeng dayta ti siririing.” Ket iti mas nabiit pay, prangka a kinuna ti mabigbigbig nga Americano a politiko a ni Benjamin Franklin: “Awan ti maganab daydiay agpannuray iti namnama.”

Ania ngarud ti agpayso maipapan iti namnama? Maysa laeng aya dayta nga awan mamaayna a tarigagay a pakaliwliwaan laeng dagiti tattao? Wenno nainkalintegan aya a matmatan a saan laeng nga arapaap ti namnama​—no di ket maysa a banag a kasapulan ti amin tapno sumalun-at ken agbalintayo a naragsak ken maysa a banag nga addaan iti pudno a nakaibasaran ken pudno a pagimbagan?

Apay a Kasapulantayo ti Namnama?

ANIA ngata ti napasamak no ni Daniel, ti agtutubo a biktima ti kanser a naisalaysay iti pangrugian ti umuna nga artikulo, tinaginayonna a nabileg ti namnamana? Naparmekna ngata ti kanser? Sibibiag pay ngata itatta? Uray pay dagiti napasnek a mangitantandudo iti namnama dida ibaga ti kasta. Napateg daytoy a punto. Saan koma nga aglablabes ti panangmatmat ti maysa a tao iti kinabileg ti namnama. Dayta saanna a maagasan ti amin nga an-annayen ken saan a solusion ti amin a parikut.

Idi ininterbiu ti CBS News, namakdaar ni Dr. Nathan Cherney maipapan iti peggad ti nalabes a panangipapan iti maaramidan ti namnama kadagiti masakit unay a pasiente: “Adda dagiti nakitami a kasasaad a babalawen dagiti lallaki ti assawada a kurang ti panagmennamenna dagitoy ken negatibo ti panagpampanunotda.” Kuna pay ni Dr. Cherney: “Daytoy a panagpampanunot ipapatina a mabalinmo a kontrolen ti idadakkel ti tumormo ket no dika agballigi, pagarupen ti dadduma a dimo ngamin inkagumaan, ket di nainkalintegan dayta.”

Kinapudnona, dagidiay makidangdangadang iti makapapatay a sakit dakkel ti panangikagumaanda a manglaban iti sakitda. Sigurado a saan a kayat dagiti ay-ayatenda a nayonan pay ti nadagsenen a parikut dagitoy. Kunaentay aya ngarud a saan a napateg ti namnama?

Saan met ketdi. Kas pagarigan, dayta met la a doktor ket espesialista iti panangep-ep kadagiti ut-ot ken an-annayen​—kayatna a sawen, saanna a direkta nga agasan ti sakit wenno paatiddogen ti biag, no di ket tulonganna ti pasiente tapno ad-adda a komportable ken makaay-ayo ti kasasaadna bayat a sibibiag pay laeng. Patien dagita a doktor ti kinapateg ti panangagas a mangipaay iti naragragsak a panagpampanunot, uray kadagiti masakit unay. Adu dagiti ebidensia a ti namnama makaipaay iti naragragsak a panagpampanunot​—ken saan la a dayta.

Ti Pateg ti Namnama

“Nasamay nga agas ti namnama,” kuna ti maysa a mannurat iti warnakan ti medisina a ni Dr. W. Gifford-Jones. Rinepasona ti nadumaduma a panagadal tapno maammuanna ti pateg ti emosional a panangandingay kadagiti pasiente a dandanin matay. Naipagarup a daytoy a panangandingay ti tumultulong kadagiti tattao tapno mataginayon ti nabilbileg a namnama ken ad-adda a positibo a panangmatmatda. Natakuatan iti maysa a panagadal a naaramid idi 1989 a napapaut ti biag dagiti pasiente a maan-andingay iti emosional, nupay saan a napaneknekan dayta kadagiti nabiit pay a panagadal. Nupay kasta, napatalgedan dagiti panagadal a dagiti pasiente a maandingay iti emosional saanda unay nga agsagaba iti depression ken basbassit ti ut-ot a mariknada ngem kadagidiay di maandingay.

Amirisem ti sabali pay a panagadal a nangipamaysa iti kinapositibo ken iti kinanegatibo kadagiti nakaro ti sakit ti pusoda. Siaannad a nasukimat ti nasurok a 1,300 a lallaki no positibo wenno negatibo ti panangmatmatda iti biag. Natakuatan ti simmaruno a panagadal a naaramid sangapulo a tawen kalpasanna a naaddaan iti nakaro a sakit ti puso ti nasurok a 12 a porsiento kadagidiay a lallaki. Ad-adu dagiti negatibo ta kada 1 a positibo dandani 2 ti negatibo. Nagkomento ni Laura Kubzansky, a katulongan a propesor maipapan iti panagadal iti salun-at ken kababalin ti kagimongan idiay Harvard School of Public Health: “Kaaduan nga ebidensia iti kapanunotan a makapasalun-at ti ‘kinapositibo’ ket naibasar iti maysa nga estoria, saan nga iti panagsukimat ti siensia​—daytoy a panagadal a nadakamat itay ket mangipaay iti umuna nga agpayso nga ebidensia iti tay-ak ti sakit ti puso maipapan iti kapanunotan a makapasalun-at ti kinapositibo.”

Natakuatan ti dadduma a panagadal a dagidiay mamati a saanda a nasalun-at nabaybayagda a maimbagan no maoperada ngem kadagidiay mamati a nasalun-atda. Uray pay ti kapaut ti biag ket mainaig iti kinapositibo. Sinukimat ti maysa a panagadal no kasano a maapektaran ti lallakay ken babbaket iti positibo ken negatibo a panangmatmat maipapan iti panaglakay ken panagbaket. No mangngeg ti lallakay ken babbaket dagiti damag a nainaig ti kinalakay ken kinabaketda iti kinasirib ken kapadasan, pumigsa ken kumaradkadda. Kinapudnona, katupag ti resulta ti 12 a lawas a panagehersisio ti simmaayatan ti salun-atda!

Apay a kasla makapasalun-at ti namnama, kinapositibo ken ti positibo a panangmatmat? Nalabit dagiti sientista ken doktor dida pay unay maawatan ti isip ken bagi ti tao tapno makaipaayda iti apag-isu a sungbat. Kaskasdi, dagiti eksperto a nangadal iti dayta a banag makaaramidda kadagiti pugto a naibasar iti impormasion, pannakaammo, ken kapadasanda. Kas pagarigan, kuna ti maysa a propesor iti neurolohia (sistematiko a panagadal iti sistema ti nerbio): “Nasayaat ti riknam no naragsak ken mangnamnamaka. No naragsakka, dika unay madanagan, ket mabang-aranka. Daytoy ti maysa a kanayonan nga aramiden ti tattao tapno agtalinaedda a nasalun-at.”

Kasla kabbaro daytoy iti dadduma a doktor, sikologo, ken sientista, ngem saanen a kabbaro daytoy kadagiti agad-adal iti Biblia. Dandani 3,000 a tawen ti napalabasen, napaltiingan ti masirib a ni Ari Solomon a mangisurat iti daytoy a kapanunotan: “Ti puso a narag-o nasayaat a pangagas, ngem ti espiritu a nadanar magmaganna dagiti tulang.” (Proverbio 17:22) Paliiwem ti kinatimbeng a naipasimudaag ditoy. Saan nga ibagbaga daytoy a bersikulo a ti narag-o a puso ti mangagas iti aniaman nga an-annayen no di ket ibagana laeng a “nasayaat a pangagas.”

Kinapudnona, nalabit nainkalintegan nga imtuoden, No makaagas ti namnama, asino a doktor ti madi a mangireseta iti dayta? Kasta met a saan laeng a kinasalun-at ti pagimbagan ti namnama.

Kinapositibo, Kinanegatibo, ken ti Biagmo

Natakuatan dagiti managsukisok nga adu a pagimbagan ti masagrap dagiti positibo ti panangmatmatda. Nalalaingda idiay eskuelaan, pagtrabahuan, ken uray pay iti ay-ayam. Kas pagarigan, naadal ti kabibiag ti maysa a grupo dagiti babbai a tumataray. Nangted dagiti coach-da iti naan-anay a panangtingiting iti intero nga abilidad dagitoy a babbai nga agay-ayam. Maigiddato iti dayta, naadal ti kabibiag dagiti babbai, ken siaannad a nausig ti panangnamnamada. Nagbanaganna, ti panangnamnama dagiti babbai ti ad-adda nga umiso a pagrukodan iti maaramidanda ngem ti abilidadda nga agay-ayam a tiningiting dagiti coach-da. Apay a nabileg ti impluensia ti namnama?

Adun ti naammuan maipapan iti panangadal iti kasungani ti kinapositibo​—ti kinanegatibo. Bayat ti dekada 1960, adda di ninamnama a natakuatan maipapan iti kababalin ti animal, a nangiturong iti panangputar dagiti managsukisok iti sasao a “nasursuro gapu iti panagsanay wenno kapadasan imbes a nakaisigudan.” Natakuatanda a mabalin met nga agsagaba dagiti tattao iti kastoy. Kas pagarigan, kadagiti tattao a naadal ti reaksionda, adda makapasuron nga uni a naipangngeg kadakuada. Naibaga met kadakuada a masursuroda a pasardengen dayta babaen ti panangitalmegda iti agsasaruno a buton. Napasardengda ti uni.

Kasta met laeng ti naibaga iti maikadua a grupo​—ngem dida napasardeng ti uni babaen ti panangitalmegda kadagiti buton. Kas pagarupem, adu kadagiti adda iti maikadua a grupo ti nakarikna nga awan mamaay ti panangitalmegda iti buton. Kadagiti naud-udi a pannubok, pulos a didan kayat ti agtignay. Mamatida nga awan mamaay ti aniaman nga aramidenda. Ngem saan a simmuko dagiti positibo nga adda iti maikadua a grupo.

Ni Dr. Martin Seligman, a timmulong a nangisagana kadagiti immuna nga eksperimento ket natignay a mangadal iti kinapositibo ken kinanegatibo. Inamirisna ti panagpampanunot ti tattao nga agannayas a mangibilang iti bagida nga awan gawayda. Kunana a ti kasta a kinanegatibo ti manglapped kadagiti tattao nga agtrabaho wenno manglapped pay ketdi a mangaramid kadagiti gagangay a trabahoda. Kastoy ti panangsumario ni Seligman iti kinanegatibo ken iti epekto daytoy: “Kinombinsirnak ti 25 a tawen a panagadal a no negatibotayo, a kanayon a mamatitayo a basoltayo ti kinadaksanggasattayo ken agnanayonen dayta, ket pakapuyennatayo a mangaramid iti aniaman, ad-adda ti kinadaksanggasattayo ngem no agbalintayo a positibo.”

Iti dadduma itatta, kasla kabbaro manen daytoy a konklusion, ngem pamiliaren dagiti estudiante ti Biblia iti dayta. Paliiwem daytoy a proverbio: “Impakitam kadi a naupayka iti aldaw ti rigat? Kurangto ti bilegmo.” (Proverbio 24:10) Wen, nabatad nga ilawlawag ti Biblia a paksuyannaka ti pannakaupay, agraman dagiti kakuykuyogna a kinanegatibo. Ania, ngarud ti maaramidam tapno maparmekmo ti kinanegatibo ken agbalinka nga ad-adda a positibo ken mananginanama?

[Ladawan iti panid 4, 5]

Adu ti pagimbagan nga ipaay ti namnama

Maparmekmo ti Kinanegatibo

KASANO ti panangmatmatmo kadagiti mapasaram a rigat? Adu itan nga eksperto ti mamati a ti sungbatmo iti dayta a saludsod ipamatmatna no positiboka wenno negatiboka. Mapasarantay amin ti nadumaduma a narigat a suot iti biag. Ad-adu ti suot ti dadduma. Apay ngarud a dadduma ti kasla nabibiit a mangabaruanan ken nakasagana manen a mangpadas, idinto ta dadduma ti sumuko kalpasan dagiti bassit laeng a pakarigatan?

Kas pagarigan, ipapanmo nga agbirbirokka iti trabaho. Nagpainterbiuka ket dika naawat. Kasanom a matmatan dayta kalpasanna? Nalabit matmatam a linaksiddaka ken agnanayon daytan a parikutmo, sa kunam iti bagim, ‘Awanen ti mangawat kaniak. Diakto pulos makapagtrabahon.’ Wenno ti nakarkaro pay, palubosam daytoy a pannakapaay a manglapped iti nasayaat a panangmatmatmo iti biag, a kunaem, ‘talaga nga awan serserbik. Awan ti pategko iti asinoman.’ Iti aniaman a kasasaad, nabatad a maaw-awananka iti namnama no kasta ti panagpampanunotmo.

Parmekem ti Kinanegatibo

Kasano a maparmekmo dayta? Umuna, ilasinmo dagiti negatibo a panagpampanunot. Kalpasanna, parmekem dagitoy. Ammuem no apay a saanka a naawat. Kas pagarigan, agpayso aya a dika naawat agsipud ta awan ti mayat a mangyempleo kenka? Wenno agbirbirok laeng ti mangyempleo iti addaan iti sabali a kualipikasion?

No ammom dagiti kinapudno, mabigbigmo a nalabes laeng ti panangipapanmo. Ti kadi saanmo a pannakaawat iti trabaho talaga a kaipapananna nga awanen ti serserbim, wenno mapanunotmo aya ti dadduma a paset ti biag a napagballigiam​—kas kadagiti naespirituan a kalat, relasion iti pamilia, wenno pannakipagayam? Iwaksim dagiti makaupay a panangipapanmo ket ibilangmo dagitoy a nalabes laeng a panangipapan. Ngamin, talaga kadi nga ammom a dikanto pulos a makasarak iti trabaho? Adu pay ti maaramidam tapno maiwaksim dagiti negatibo a panagpampanunot.

Positibo, Addaan Kalat a Panagpampanunot

Kadagiti nabiit pay a tawen, dagiti managsukisok adda makapainteres ngem limitado a depinasionda iti namnama. Kunada a ti namnama ramanenna ti panamati a maragpatmo dagiti kalatmo. Kas ipakitanto ti sumaganad nga artikulo, talaga nga ad-adu pay nga amang ti ramanen ti namnama, ngem daytoy a depinasion adu met ti pagaplikaranna. No ipamaysam daytoy nga aspeto ti personal a namnama, matulonganka a mangsukay iti ad-adda a positibo, addaan kalat a panagpampanunot.

Tapno maragpattayo dagiti kalattayo iti masanguanan, masapul nga addan dagiti kalat a maragragpattayo. No saanmo pay a maar-aramid dayta, nalabit nasayaat no panunotem a naimbag dagiti kalatmo. Umuna, adda aya kalatmo? Mabalin a makumikomtayo kadagiti pakasikoran iti biag a ditay pampanunoten no ania a talaga ti kayattayo iti biag, no ania ti kapatgan kadatayo. No maipapan iti daytoy praktikal a prinsipio a panangipasdek kadagiti rumbeng nga iyun-una, matakuatam a nabayagen a kinuna ti Biblia: ‘Siguraduem ti napatpateg a bambanag.’​—Filipos 1:10.

Apaman nga inkeddengtayon dagiti iyun-unatayo, nalaklakatay a pilien dagiti kangrunaan a kalat iti nadumaduma a paset ti biag, kas iti naespirituan a biag, biag ti pamilia, sekular a biag. Ngem nasken met nga iti damo, ditay mangipasdek iti adu unay a kalat ken pilientayo dagiti kalat nga ammotayo a maragpattayo. No narigat a ragpaten ti maysa a kalat, mabalin a maamaktayo, ket nalabit sumukotayo. No kasta, masansan a nasaysayaat no pagbalinentayo a nalaklaka dagiti dadakkel ken napapaut a kalat.

“No adda pakinakem adda pamuspusan.” Kasta ti kuna ti nabayagen a pagsasao, ket kasla agpayso dayta. No naikeddengmon dagiti kangrunaan a kalatmo, masapul ti pakinakem​—ti tarigagay ken determinasion​—a mangikagumaan a mangragpat kadagitoy. Mapabilegmo dayta a determinasion babaen ti panangpanunot iti kinapateg dagiti kalatmo ken kadagiti gunggona no maragpatmo dagitoy. Siempre, tumaud dagiti lapped, ngem masapul a matmatantay dagitoy a kas karit imbes a kasasaad nga imposible a balbaliwan.

Nupay kasta, masapul met a panunotentayo dagiti praktikal a pamay-an a mangragpat kadagiti kalattayo. Ti autor a ni C. R. Snyder, a nangaramid iti adu a panangadal maipapan iti kinapateg ti namnama, ibalakadna a masapul a panunoten ti maysa a tao ti nadumaduma a pamay-an ti panangragpat iti naikeddeng a kalat. Iti kasta, no di agballigi ti maysa, mabalin nga aramidenna ti maikadua, ti maikatlo, ken agtultuloy.

Irekomendar met ni Snyder nga ammuem no kaano a baliwam ti kalatmo iti sabali a kalat. No talaga a ditay maragpat ti maysa a kalat, maupaytayo laeng no madanagantayo iti dayta. Iti kasumbangirna, no sukatantayo dayta iti mas realistiko a kalat, mabalin nga adda pangnamnamaantayo.

Ti Biblia ket addaan kadagiti makatulong a pagarigan maipapan iti daytoy. Impatpateg ni Ari David ti kalat a panangibangon iti templo para iti Diosna a ni Jehova. Ngem imbaga ti Dios ken David a ti anakna a ni Solomon ti naikkan iti pribilehio. Imbes nga agsakit ti nakemna wenno itultuloyna nupay adda daytoy makaupay a lapped, sinukatan ni David dagiti kalatna. Impamaysana ti nagurnong iti pondo ken dagiti materiales a kasapulan ti anakna tapno maturpos ti proyekto.​—1 Ar-ari 8:17-19; 1 Cronicas 29:3-7.

Uray pay no agballigitayo a mangpatanor iti panangnamnama babaen ti panangparmek iti kinanegatibo ken panangpatanor iti positibo, addaan kalat a panagpampanunot, mabalin a kurang latta ti panangnamnamatayo. Apay a kasta? Bueno, ditay naan-anay a makontrol ti kaaduan a kinaawan namnama a sarsarangtentayo iti daytoy a lubong. No panunotentayo ti nagadu a parikut a sarsarangten ti sangatauan​—ti kinapanglaw, dagiti gubat, kinaawan hustisia, ti kanayon a pangta ti sakit ken ipapatay​—kasano a mataginayontayo ti panangnamnamatayo?

[Ladawan iti panid 7]

No dika naawat iti kayatmo a trabaho, ipapanmo kadi a pulos a dikanton makasarak iti trabaho?

[Ladawan iti panid 8]

No maipapan kadagiti kalat, nagbalin a mannakibagay ni Ari David

Pakasarakam iti Pudno a Namnama?

SAANEN nga agan-andar ti relom ket kasla nadadaelen. No ipatarimaanmo, adu ti pagpiliam. Nagadu ti pakaammo maipapan kadagiti agtartarimaan iti relo. Ibaga dagitoy a nalaingda amin ngem agsisimparat ti dadduma. Ngem ania ngay no maammuam a ti kaarrubam ti nalaing a nangdisenio iti dayta a relo adu a tawen ti napalabasen? Maysa pay, naammuam a kayatnaka a tulongan ken saan nga agpabayad. Nalawagen ti piliem, saan kadi?

Ita, idiligmo ti relo iti abilidadmo a mangnamnama. No maaw-awananka iti namnama​—​kas iti adu iti daytoy nariribuk a tiempo​—pagpatulongam ngay? Adu ti agkuna a marisutda ti problema, ngem mabalin a makariro ken agsisimparat ti nagadu a singasing. Isu nga apay a dika agpatulong iti Daydiay nangdisenio iti sangatauan a makabael a mangipaay iti namnama? Kuna ti Biblia nga ‘isu saan nga adayo iti tunggal maysa kadatayo’ ken sitatallugod a tumulong.​—Aramid 17:27; 1 Pedro 5:7.

Naun-uneg a Kaipapanan ti Namnama

Nalawlawa ken naun-uneg ti saklawen ti ideya ti Biblia maipapan iti namnama ngem iti daydiay gagangay nga us-usaren ita dagiti doktor, sientista, ken sikologo. Ti kaipapanan dagiti nausar iti Biblia a sasao iti orihinal a lenguahe a naipatarus a “namnama” ket aguray a sigagagar ken namnamaen ti naimbag. Kangrunaanna, ti namnama ket buklen ti dua a banag. Ramanen dayta ti panagtarigagay iti naimbag ken kasta met ti pangibasaran nga addanto dumteng a pagimbagan. Saan laeng nga arapaap ti namnama nga ipapaay ti Biblia. Natalged dagiti kinapudno ken ebidensia a nakaibasaranna.

Maipapan iti daytoy, ti namnama ket kaasping ti pammati, a masapul a naibasar iti ebidensia​—saan laeng a basta narelihiosuan a panamati. (Hebreo 11:1) Ngem pagdumaen latta ti Biblia ti pammati ken namnama.​—1 Corinto 13:13.

Tapno iyilustrar: No agkiddawka iti pabor iti maysa a mapagtalkan a gayyem, namnamaem a tulongannaka. Adda nakaibasaran ti namnamam agsipud ta mamatika iti gayyemmo​—am-ammom a naimbag, ket nakitam a naasi ken naparabur iti napalpalabas. Agkanaig ti pammati ken namnamam, agpannuray pay ketdi iti maysa ken maysa, ngem nagdumada. Kasano a maaddaanka iti kasta a namnama iti Dios?

Ti Pakaibasaran ti Namnama

Ti Dios ti gubuayan ti pudno a namnama. Idi panawen ti Biblia, ni Jehova ti inawagan dagiti matalek nga adipenna a “ti namnama ti Israel.” (Jeremias 14:8) Aniaman a mapagtalkan a namnama ti ilina naggapu kenkuana; dayta ti gapuna nga isu idi ti namnamada. Ti kasta a namnama ket saan laeng a basta panagtarigagay. Nangted ti Dios iti nabileg a pangibasaranda iti namnamada. Iti pannakilangenna kadakuada bayat ti adu a siglo, inaramid ken tinungpalna dagiti karina. Ti liderda a ni Josue kinunana iti Israel: “Pagaammoyo . . . nga awan napaay a maysa a sao manipud iti amin a naimbag a sasao a sinao kadakayo ni Jehova a Diosyo.”​—Josue 23:14.

Rinibu a tawen kalpasanna, tinungpalna dagiti karina. Aduan ti Biblia kadagiti nakaskasdaaw a kari agraman dagiti umiso a historikal a rekord ti kaitungpalanda. Mapagtalkan unay dagiti naimpadtuan a karina ta no dadduma, naisurat dagitoy iti wagas a kasla natungpalen.

Isu a mabalintayo a kunaen a ti Biblia ket libro ti namnama. Bayat nga ad-adalem ti rekord ti pannakilangen ti Dios kadagiti tattao, bumilbileg ti panangnamnamam kenkuana. Insurat ni apostol Pablo: “Amin a bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo, tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama.”​—Roma 15:4.

Ania a Namnama ti Ipaay ti Dios Kadatayo?

Kaano a mabigbigtayo a masapultayo unay ti namnama? Saan kadi a no maipasangotayo iti ipapatay? Ngem para iti adu, iti kasta a kanito​—no kas pagarigan matay ti maysa nga ay-ayaten​—​kasla naatap unay ti namnama. Ta ania koma ti nakarkaro a mangpukaw iti namnama ngem ti ipapatay? Kanayon nga alaenna ti tunggal maysa kadatayo. Malapdantay laeng dayta iti sumagmamano a tiempo, ket awan gawaytayo a mangbaliw iti dayta. Maitutop ngarud a ti Biblia awaganna ti ipapatay a “ti maudi a kabusor.”​—1 Corinto 15:26.

Kasano ngarud a maaddaantayo iti namnama no maipasangotayo iti ipapatay? Bueno, ti bersikulo ti Biblia a nangawag iti ipapatay a maudi a kabusor kunaenna met a daytoy a kabusor “mapukawto.” Nabilbileg ni Jehova a Dios ngem ni patay. Pinaneknekanna dayta iti adu a gundaway. Kasano? Babaen ti panangpagungarna kadagiti natay. Deskribiren ti Biblia ti siam a nagduduma a gundaway a panangusar ti Dios iti pannakabalinna a nangpagungar kadagiti natay a tattao.

Iti naisangsangayan a pamay-an, ni Jehova inikkanna ti Anakna a ni Jesus iti pannakabalin a mangpagungar iti patpatgenna a gayyem nga agnagan iti Lazaro, a natayen iti uppat nga aldaw. Sipapanayag, saan a sililimed, nga inaramid ni Jesus daytoy, iti imatang ti agbuybuya a bunggoy.​—Juan 11:38-48, 53; 12:9, 10.

Nalabit pampanunotem, ‘Apay a napagungar dagiti tattao? Saan kadi a limmakay wenno bimmaketda ken natayda met laeng idi agangay?’ Wen met ketdi. Ngem, gapu iti mapagtalkan a salaysay ti panagungar a kas iti daytoy, saantay laeng a maaddaan iti tarigagay nga agungarto dagiti ay-ayatentayo; adda pakaibasaran ti panamatitayo nga agungardanto. Iti sabali a pannao, adda pudno a namnamatayo.

Kinuna ni Jesus: “Siak ti panagungar ken ti biag.” (Juan 11:25) Isu Daydiay inikkan ni Jehova iti pannakabalin a mangpagungar kadagiti natay iti intero a lubong. Kinuna ni Jesus: ‘Um-umayen ti oras nga amin dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem mangngegdanto ti timek ni Kristo ket rummuarda.’ (Juan 5:28, 29) Wen, amin dagidiay matmaturog ken patay iti tanem, adda namnamada nga agungarto iti paraiso a daga.

Impinta ni mammadto nga Isaias daytoy makapikapik a ladawan ti panagungar: “Agriingto dagidiay matmaturog iti daga ket umkisdanto gapu iti rag-o; ta agrimat a kas iti lawag ti linnaawmo, ket ti daga iyanaknanto dagidiay nabayagen a natay.”​—Isaias 26:19, The New English Bible.

Saan kadi a makaliwliwa dayta? Dagiti natay addada iti katalgedan a kasasaad a mapanunottayo, kas iti maladaga a nasalakniban iti aanakan ni inana. Kinapudnona, dagidiay agin-inana iti tanem ket naan-anay a naitalimengda iti awan limitasionna a lagip ti Mannakabalin-amin a Dios. (Lucas 20:37, 38) Ket din agbayag, agungardan a sumrek iti naragsak ken manangpasangbay a lubong a kaasping ti panangabrasa ti naayat, agur-uray a pamilia! No kasta, adda namnama uray iti sidong ni patay.

Ti Maaramidan Kenka ti Namnama

Adu ti isuro ni Pablo kadatayo maipapan iti pateg ti namnama. Nasaritana ti namnama kas napateg a paset ti naespirituan a kabal​—ti kabal ti ulo. (1 Tesalonica 5:8) Ania ti kayatna a sawen? Bueno, idi tiempo ti Biblia ti maysa a soldado kabalanna ti ulona no makigubat, a masansan a maiparabaw iti gamusa wenno lalat a gorra. Gapu iti kabal ti ulo, dumaplis laeng ti kaaduan a maitama iti ulo imbes a mangpatay kenkuana. Ania ti kayat a sawen ni Pablo? No kasano a masalakniban ti ulo babaen iti kabal, ti namnama masalaknibanna met ti isip, ti panagpampanunot. No naan-anay a maitunos ti nabileg a namnamam kadagiti panggep ti Dios, saanto a maan-ano ti talna ti isipmo babaen ti pannakataranta wenno panagsikor no maipasangoka iti rigat. Siasino kadatayo ti di makasapul iti kasta a kabal ti ulo?

Nagusar ni Pablo iti sabali pay a nalawag nga ilustrasion ti namnama a mainaig iti pagayatan ti Dios. Insuratna: “Daytoy a namnama adda kadatayo kas maysa a sinipete maipaay iti kararua, agpadpada a sigurado ken natibker.” (Hebreo 6:19) Kas maysa kadagiti nakalasat iti saan laeng a maymaysa a pannakadadael ti barko, pagaammo ni Pablo ti pateg ti sinipete. No masabatda ti bagyo, itinnag dagiti marino ti sinipete ti barko. No maipalok a siiirut iti tukok ti baybay, ti barko mabalin a sitatalged a maanduranna ti bagyo imbes a maisadsad iti aplaya ket maidungpar kadagiti bato.

No “sigurado ken natibker” met ti namnamatayo kadagiti kari ti Dios, ti namnama matulongannatayo a mangandur kadagitoy a nariribuk a panawen. Inkari ni Jehova a dumtengto ti tiempo a dinton mariribuk ti sangatauan kadagiti gubat, krimen, ladingit, wenno uray ni patay. (Kitaem ti kahon iti panid 10.) Makatulong kadatayo ti panangsalimetmet iti dayta a namnama tapno maliklikantayo ti didigra, ket maparegtatayo nga agbiag a maitunos kadagiti pagalagadan ti Dios imbes a maallukoytayo iti nariribuk ken imoral nga espiritu ti lubong a nasaknap unay itatta.

Mairamanka a mismo iti namnama nga ituktukon ni Jehova. Kayatna nga agbiagka sigun iti panggepna a panagbiagmo. Tarigagayna a “maisalakan koma dagiti amin a kita ti tattao.” Kasano? Umuna, tunggal maysa masapul a ‘dumteng iti umiso a pannakaammo iti kinapudno.’ (1 Timoteo 2:4) Paregtaennaka dagiti manangipablaak iti daytoy a magasin a manggun-od iti dayta makaipaay-biag a pannakaammo maipapan iti kinapudno iti Sao ti Dios. Natantan-ok ngarud nga amang dayta namnama nga ipaay ti Dios kenka ngem iti aniaman a namnama a masarakam iti daytoy a lubong.

No addaanka iti kasta a namnama, saanmonto a marikna a nakapimpimanka, ta pabilgennaka ti Dios tapno maibanagmo ti aniaman a kalatmo a maitunos iti pagayatanna. (2 Corinto 4:7; Filipos 4:13) Saan aya a dayta a namnama ti kasapulam? No ngarud kasapulam ti namnama ken sapsapulem dayta, bumilegka. Addan dayta a namnama. Mabalin a masarakam dayta!

[Kahon/Ladawan iti panid 10]

Dagiti Pakaigapuan iti Namnama

Matulongannaka dagitoy a Nainkasuratan a kapanunotan a mangpabileg iti namnamam:

◼ Inkari ti Dios ti naragsak a masakbayan.

Ibaga ti Saona nga agbalinto ti daga a sangalubongan a paraiso, a pagnaedan ti naragsak, nagkaykaysa a pamilia ti tao.​—Salmo 37:11, 29; Isaias 25:8; Apocalipsis 21:3, 4.

◼ Di agulbod ti Dios.

Kagurana ti amin a kita ti panagulbod. Naan-anay a nasantuan wenno awanan biddut ni Jehova, isu nga imposible nga agulbod.​—Proverbio 6:16-19; Isaias 6:2, 3; Tito 1:2; Hebreo 6:18.

◼ Awan inggana ti pannakabalin ti Dios.

Ni laeng Jehova ti mannakabalin-amin. Iti uniberso, awan ti makalapped kenkuana a mangtungpal kadagiti karina.​—Exodo 15:11; Isaias 40:25, 26.

◼ Kayat ti Dios nga agbiagka nga agnanayon.

​—Juan 3:16; 1 Timoteo 2:3, 4.

◼ Matmatannatayo ti Dios buyogen ti namnama.

Ipamaysana a kitaen dagiti naimbag a kalidad ken panangikagumaantayo imbes a dagiti biddut ken kamalitayo. (Salmo 103:12-14; 130:3; Hebreo 6:10) Namnamaenna nga aramidentayo ti naimbag ket maay-ayo no kasta ti aramidentayo.​—Proverbio 27:11.

◼ Ikari ti Dios a tulongannaka a mangragpat kadagiti nadiosan a kalatmo.

Saan koma a marikna dagiti adipenna nga awan ti mamaayda. Sipaparabur nga ipaay ti Dios ti nasantuan nga espirituna, ti kabibilgan a puersa a tumulong kadatayo.​—Filipos 4:13.

◼ Kanayon nga umiso ti panangnamnama iti Dios.

Naan-anay a mapagtalkan, pulos a dinaka paayen.​—Salmo 25:3.

[Ladawan iti panid 12]

No kasano a masalakniban ti ulo babaen iti kabal, ti namnama masalaknibanna met ti isip

[Ladawan iti panid 12]

Kas iti sinipete, ti natibker ti pamuonna a namnama mangipaay iti kinatalged

[Credit Line]

Impaay ni René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo