NIMROD
Anak ni Cus. (1Cr 1:10) Ti rabbiniko a sursurat innalada ti nagan a Nimrod manipud Hebreo a berbo a ma·radhʹ, kaipapananna ti “rebelde.” Gapuna, kuna ti Talmud ti Babilonia (Erubin 53a): “Apay ngarud a naawagan iti Nimrod? Gapu ta sinulbogna ti intero a lubong nga agrebelde (himrid) maibusor iti kinasoberano [ti Dios].”—Encyclopedia of Biblical Interpretation, ni Menahem M. Kasher, Tomo II, 1955, p. 79.
Ni Nimrod ti namunganay ken ari ti kaunaan nga imperio a timmanor kalpasan ti Layus. Nagbalin a nalatak kas mannakabalin a mangnganup “iti sanguanan” (iti di makaay-ayo a kaipapanan; Heb., liph·nehʹ; “maibusor ken”; idiligyo ti Nu 16:2; 1Cr 14:8; 2Cr 14:10) ni Jehova. (Ge 10:9, Rbi8 ftn) Iti daytoy a kaso, ti Hebreo a preposision a kayatna a sawen “iti sanguanan” ket inikkan ti sumagmamano nga eskolar iti nasayaat a kaipapanan. Nupay kasta, dagiti Judio a Targum, ti sursurat ti historiador a ni Josephus, ken kasta met ti konteksto ti Genesis kapitulo 10 ipasimudaagda a ni Nimrod ket maysa idi a mannakabalin a mangnganup kas panangsupring ken Jehova.
Ti nangrugian ti pagarian ni Nimrod ramanenna dagiti siudad ti Babel, Erec, Accad, ken Calne, nga addada amin iti daga ti Sinar. (Ge 10:10) Ngarud, nalabit isu ti nangtarawidwid iti pannakairugi ti panangibangon iti Babel ken ti torrena. Daytoy a kapanunotan ket maitunos met iti nabayagen a panangmatmat dagiti Judio maipapan iti dayta. Insurat ni Josephus: “In-inut a binalbaliwan [ni Nimrod] dagiti kasasaad ket pinagbalinna a panangikuspil, ta pagarupenna a tapno maisinana dagiti tattao manipud panagbuteng iti Dios, masapul a patinayon nga agpannurayda iti bukodna a pannakabalin. Impangtana a balsenna ti Dios no tarigagayanna a layusen manen ti daga; ta mangbangon iti torre a nangatngato ngem iti madanon ti danum ken ibalesna ti pannakadadael dagiti inapoda. Magagaran idi dagiti tattao a mangtungpal iti daytoy a kapanunotan ni [Nimrod], nga imbilangda a ti panagpasakup iti Dios ket panagpaadipen; isu a rinugianda a bangonen ti torre . . . ket di ninamnama ti kapartak ti ingangatona.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).
Agparang a kalpasan ti pannakaibangon ti Torre ti Babel, pinalawa ni Nimrod ti pagturayanna agingga iti teritoria ti Asiria ket binangonna sadiay ti “Nineve ken Rehobot-Ir ken Cala ken Resen iti nagbaetan ti Nineve ken Cala: daytoy ti naindaklan a siudad.” (Ge 10:11, 12; idiligyo ti Mik 5:6.) Yantangay nalawag a ni Assur nga anak ni Sem ti nakaadawan ti nagan ti Asiria, mabalbalin a ni Nimrod, kas apoko ni Ham, sinerrekna ti teritoria dagiti Semita. No kasta, agparang a ni Nimrod ti nangirugi iti panagbalin a mannakabalin wenno bannuar, saan laeng a kas mangnganup iti an-animal no di pay ket kas mannakigubat, maysa a manangraut. (Ge 10:8) Kuna ti Cyclopædia da M’Clintock ken Strong: “Nalawag a ti mannakabalin a panaganup ket saan a naipamaysa iti panagtiliw laeng iti animal, yantangay ad-adda a nainaig dayta iti panagibangon iti walo a siudad. . . . Ti inaramid ni Nimrod a panagtiliw iti animal kas mangnganup ket nasaksakbay a pasimudaag iti maragpatna idi kas manangparmek. Ta idi ugma nangnangruna ken kadawyanna nga agkanaig ti panaganup ken kinabannuar . . . Dagiti monumento ti Asiria iladawanda met ti adu a naisangsangayan a gapuanan iti panaganup, ket masansan a naaramat dayta a sao kas mangipasimudaag iti [namilitariaan a] kampania. . . . Ngarud, ti panaganup ken ti pannakigubat, nga iti dayta met laeng a pagilian agkanaigda unay iti panaglabas ti adu a tiempo, ket mabalin nga adda pannakainaigda iti daytoy a lugar. Ti kaipapananna ngarud ket, ni Nimrod ti kaunaan a nagibangon iti pagarian kalpasan ti layus, tapno pagkaykaysaenna dagiti ramit ti nagsisina a turay dagiti patriarka, ken pagtitiponenna ida iti babaenna kas agmaymaysa a panguluen ken apo; amin daytoy ket panangsupring ken Jehova, ta maysa daydi a naranggas nga iraraut ti Hamitiko a turay maibusor iti maysa a teritoria dagiti Semita.”—1894, Tomo VII, p. 109.
Maipapan iti pannakapagbalin ni Nimrod kas dios, kitaenyo ti DIDIOS KEN DIDIOSA (Dagiti Didiosen ti Babilonia).