Apay nga Imbilin ti Dios ti Pannakigubat Kadagiti Canaanita?

“Ikisapyo dagiti amin a tattao: dagiti Heteo, Amorreo, Cananeo, Perezeo, Heveo, ken dagiti Jebuseo kas imbilin kadakayo ti APO nga aramidenyo.”​—DEUTERONOMIO 20:17, TI BARO A NAIMBAG A DAMAG BIBLIA.

“Makikappiakayo iti amin a tattao.”​—ROMA 12:18.

SAANMO kadi a mapagtunos dagita a bersikulo ti Biblia? Saan a maawatan ti adu no apay nga imbilin ti Dios a madadael dagiti Canaanita idinto ta naibalakad iti Biblia ti panagbalin a mannakikappia.a (Isaias 2:4; 2 Corinto 13:11) Para kadakuada, saan nga agpada a naimbag dagita a bilin.

No makasaritam ti Dios maipapan iti dayta, ania ti kayatmo nga isaludsod kenkuana? Usigem ti lima a gagangay a saludsod ken dagiti sungbat ti Biblia.

1. Ania ti makagapu a napaksiat dagiti Canaanita? Makuna nga iskuater dagiti Canaanita iti daga a saanda a kukua. Apay? Agarup 400 a tawen ti napalabasen, inkari ti Dios iti matalek a lalaki a ni Abraham a tagikuaento dagiti kaputotanna ti daga ti Canaan. (Genesis 15:18) Tinungpal ti Dios dayta a kari idi immaniobrana dagiti pasamak tapno ti nasion ti Israel, a kaputotan ni Abraham, ti agnaed iti dayta a daga. Siempre, mabalin nga irason ti dadduma nga agnanaeden sadiay dagiti Canaanita isu nga adda kalinteganda iti dayta a daga. Ngem siempre, kas Soberano iti uniberso, ti Dios ti addaan iti naan-anay a kalintegan a mangikeddeng no siasino ti agnaed iti sadinoman a lugar.​—Aramid 17:26; 1 Corinto 10:26.

2. Apay a saan nga impalubos ti Dios a makipagnaed dagiti Canaanita iti daga dagiti Israelita? “Saanda koma nga agnaed iti dagam,” impakdaar ti Dios maipapan kadagiti Canaanita, “tapno saandaka a pagbasolen maikaniwas kaniak. No kas pagarigan agserbika iti didiosda, agbalin a silo kenka dayta.” (Exodo 23:33) Idi agangay, imbaga ni mammadto a Moises iti Israel: “Gapu iti kinadangkes dagitoy a nasion a ni Jehova a Diosmo pagtalawenna ida iti sanguanam.” (Deuteronomio 9:5) Kasano aya kadakes dagidi a nasion?

Ti imoralidad, pagano a panagdayaw, ken panagidaton kadagiti ubbing ket nasaknap idi iti Canaan. Kinuna ti historiador iti Biblia a ni Henry H. Halley a dagiti arkeologo a nagkabakab iti dayta a lugar “nakasarakda iti adu a burnay a naglaon kadagiti bangkay dagiti ubbing a naidaton ken Baal [maysa a kangrunaan a dios dagiti Canaanita].” Kinunana pay: “Ti intero a lugar ket talaga a maysa a sementerio para kadagiti kappasngay a maladaga. . . . Paset ti panagdayaw dagiti Canaanita ti pannakiramanda iti seksual nga imoralidad iti imatang ti diosda; ken kalpasanna, papatayenda dagiti inauna nga annakda tapno idatonda kadagitoy met laeng a didios. Ti intero a daga ti Canaan ket umasping unay iti Sodoma ken Gomorra. . . . Pakasdaawan dagiti arkeologo a nagkali kadagiti rebbek dagiti siudad iti Canaan no apay a ti Dios saanna a sinapsapa a dinadael dagita a siudad.”

3. Saan aya nga adda pay idi dadduma a nadangkes a tattao ditoy daga? Apay a dagiti laeng Canaanita ti dinadael ti Dios? Iti adu a gundaway, tinalipupos ti Dios dagiti managbasol ngem adda dagiti inispalna. Idi kaaldawan ni Noe, “ti daga napno iti kinaranggas” isu a ti Dios inkisapna dagiti tattao babaen ti layus, ket ti laeng pamilia ni Noe ti naispal. (Genesis 6:11; 2 Pedro 2:5) Dinadael ti Dios dagiti siudad ti Sodoma ken Gomorra idi nagbalin a “nadagsen unay” ti basol dagiti umili. (Genesis 18:20; 2 Pedro 2:6) Kasta met, impakaammona ti panangukomna iti kabesera ti Asiria a Nineve, “ti siudad ti panagibukbok iti dara,” nupay dina dinadael dayta a siudad idi pinagbabawian dagiti umili ti kinadakesda. (Nahum 3:1; Jonas 1:1, 2; 3:2, 5-10) No maipapan kadagiti Canaanita, dinadael ida ti Dios tapno masalakniban ti Israel, ti nasion a pagtaudanto ti Mesias.​—Salmo 132:11, 12.

4. Saan aya a maikontra iti ayat ti Dios ti panangpaksiatna kadagiti Canaanita? Agparang a kasta. (1 Juan 4:8) Ngem no usigentayo a naimbag ti kasasaad, maamiristayo a dayta ketdi ti ad-adda a namagminar iti ayat ti Dios.

Nabayag sakbay pay a pinaksiatna dagiti umili iti Canaan, ammon ti Dios ti kinadakesda. Kaskasdi, imbes a tinalipuposna ida a dagus, siaanus a pinalabasna ti 400 a tawen agingga idi “nakaro ti kinadakesda ket masapul a madusada.”​—Genesis 15:16, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

Tinalipupos ni Jehova dagiti Canaanita idi awanen ti posibilidad nga agbalbaliwda kas ipakita ti nakaron a kinadakesda. Ngem saanna a dinadael ti amin a Canaanita. Apay? Agsipud ta adda dagiti situtulok a nagbabawi. Napakitaan iti asi dagiti nagbabawi a kas ken Rahab ken dagiti Gabaonita.​—Josue 9:3-11, 16-27; Hebreo 11:31.

5. Apay koma a ti Dios ti ayat dadaelenna ti siasinoman a tattao? Rasonable laeng dayta a saludsod, yantangay saan a makaay-ayo a panunoten ti pannakadadael ti biag dagiti tattao. Ngem iti kinapudnona, ti galad ti Dios nga ayat ti nangtignay kenkuana a mangdadael kadagiti nadangkes. Kas panangyilustrar: No tumaud ti gangrena iti maysa a pasiente, masansan nga awan ti sabali a pamuspusan dagiti doktor no di ti panangputedda iti naimpeksion a paset ti bagi. Manmano ti mayat a mangaramid iti kasta a pamuspusan, ngem ti nalaing a doktor ammona a nakarkaro ti mapasamak no agsaknap ti gangrena. Gapu ta maseknan, aramidenna dayta a di makaay-ayo a pamuspusan a pagimbagan ti pasientena.

Kasta met, saan a pakaragsakan ni Jehova ti panangdadael kadagiti Canaanita. Isu a mismo ti nangikuna: “Diak agragsak iti ipapatay ti managbasol.” (Ezequiel 33:11, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Maigiddato iti dayta, pinanggepna a ti Israel ti pagtaudan ti Mesias, daydiay manglukat iti dalan tapno maisalakan ti amin a mangal-alagad iti pammati. (Juan 3:16) No kasta, saan a kayat ti Dios a maakaran ti Israel kadagiti makarimon nga ar-aramid dagiti Canaanita. Gapuna, imbilinna a matalipupos wenno mapaksiat dagiti Canaanita manipud iti Canaan. Iti panangaramidna iti dayta, impakita ti Dios ti naisangsangayan nga ayatna​—ti ayat a nangtignay kenkuana a mangaramid iti di makaay-ayo a tignay nga agpaay a pagimbagan dagiti matalek nga agdaydayaw kenkuana.

No Ania ti Pategna Kadatayo

Napateg kadi kadatayo ti salaysay maipapan iti pannakadadael dagiti Canaanita? Wen, ta kunaen ti Roma 15:4: “Ti amin a bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo, tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama.” Ania ti masursurotayo iti napasamak iti Canaan ken ania a namnama ti itdenna kadatayo?

Adu ti masursurotayo kadagitoy a salaysay. Kas pagarigan, ti Dios siaasi nga inispalna ni Rahab ken dagiti Gabaonita idi nangipakitada iti pammati kenkuana. Ipalagip dayta kadatayo nga awaten ti Dios ti siasinoman a talaga nga agtarigagay a manggun-od iti anamongna, aniaman ti nalikudanna wenno basolna iti napalabas.​—Aramid 17:30.

Dagiti salaysay maipapan iti pannakadadael ti Canaan mangipaayda met kadatayo iti namnama yantangay ipakpakauna dayta ti asidegen nga aramiden ti Dios iti masanguanan. Ipasigurado met dayta kadatayo a ti Dios saanna nga ipalubos a parmeken ti dakes ti naimbag. Imbes ketdi, pasingkedan ti Biblia nga asidegen a dadaelen ti Dios ti amin a nadangkes, ngem ispalenna dagidiay agayat kenkuana ken sumrekda iti nalinteg a baro a lubong. (2 Pedro 2:9; Apocalipsis 21:3, 4) Iti dayta a panawen, matungpalto dagitoy a makaliwliwa a sasao: “Manginanamaka ken Jehova ket salimetmetam ti dalanna, ket itan-oknakanto a mangtagikua iti daga. Inton magessat dagidiay nadangkes, makitamto dayta.”​—Salmo 37:34.

[Footnote]

[Kahon iti panid 14]

Pampanuynoyan Kadi ti Biblia ti Gubat Dagiti Tattao?

Ti kadi imbilin ti Dios iti Israel a panangdadael kadagiti Canaanita, kaipapananna a nainkalintegan met dagiti gubat iti kaaldawantayo? Saan, maigapu iti tallo a rason:

▪ Awan ti nasion ita nga addaan iti naisangsangayan nga anamong ti Dios. Idi inlaksid dagiti Israelita ni Jesus kas ti Mesias, saan idan nga us-usaren ti Dios kas pannakabagina iti aniaman a panggep​—agraman ti panagakemda kas manangitungpal iti panangukom ti Dios. (Mateo 21:42, 43) No kasta, imbilang ni Jehova dagiti Israelita a kas iti panangibilangna iti dadduma a nasion. (Levitico 18:24-28) Sipud idin, awanen ti nasion nga addaan iti anamong ti Dios iti panaggugubat.

▪ Awanen ti espesipiko a daga wenno lugar nga intuding ni Jehova a pagnaedan dagiti agdaydayaw kenkuana. Imbes ketdi, masarakan dagiti adipenna “kadagiti amin a nasion ken kadagiti tribu” ti daga.​—Apocalipsis 7:9; Aramid 10:34, 35.

▪ Imbatad ni Jesus a saan a rumbeng a makigubat dagiti pasurotna. Idi namakdaar maipapan iti asidegen a pannakaraut ti Jerusalem, binilinna dagiti adalanna a saanda a makigubat no di ket panawanda ti siudad, ket kasta ti inaramidda. (Mateo 24:15, 16) Imbes a makigubat dagiti pudno a Kristiano, naan-anay nga agtalekda iti Pagarian ti Dios, nga asidegen a mangpukaw iti amin a kinadakes ditoy daga.​—Daniel 2:44; Juan 18:36.

[Ladawan iti panid 15]

Ipakita ti ulidan ni Rahab nga awaten ti Dios ti siasinoman a talaga nga agtarigagay a manggun-od iti anamongna