Kapitulo 9—Sangalubongan a Kinatalged iti Sidong ti “Prinsipe ti Kappia”
Ti Tulag ti Dios iti “Gayyemna” Ginunggonaannan ti Minilmilion
1, 2. (a) Ania a naingayyeman a relasion ti nangrugin nga agtigtignay a pakagunggonaan ti minilmilion? (b) Apay a ni Abraham nagbalin a gayyem ti Dios?
NASUROK a 1,950 a tawtawen ti napalabasen kinuna ti maysa a pudno a gayyem ti intero a sangatauan: “Awan ti addaan dakdakkel nga ayat ngem daytoy, ti mangted ti biagna gapu kadagiti gagayyemna.” (Juan 15:13) Ti nagsao, a ni Jesus, ket kapuonan ti maysa a lalaki a naawagan met gayyem Daydiay naisalsalumina unay iti intero nga uniberso, ni Jehova a Dios. Daytoy nainggayyeman a relasion, nupay kasla di agkatimbang ti nangrugin nga agtigtignay a pakagunggonaan dagiti minilmilion.
2 Asino daydiay lalaki idi ugma a nagdakkel nagun-odanna para kadatayo gapu iti pannakigayyemna iti Dios? Isu ni Abraham, a kapuonan daydi lalaki a Sem, a maysa kadagiti nakalasat iti sangalubongan a Layus idi kaaldawan ni Noe. Ni Abraham simrek iti pannakirelasion iti Dios, nga imparangarangna dagiti kualidad ti maysa a pudno a gayyem. Gaput’ ayat ken pammatina, nagtignay ni Abraham a maitunos iti pagayatan ti Dios, ket gapu itoy a rason kinuna ni mannurat ti Biblia a ni Santiago: “Ket natungpal ti surat a kunana: ‘Ni Abraham pinatina ni Jehova, ket naibilang kenkuana a kinalinteg,’ ket napanaganan ‘gayyem ni Jehova.’”—Santiago 2:23.
3, 4. (a) Aniat’ mangiyilustrar no kasanot’ kadakkel ti panangtimbang ni Jehova iti pammati ken panagtalek nga impaay ni Abraham kenkuana? (b) Kadagiti ania a sasao nga inyeg ni Jehova dagiti sasaona idiay Isaias 41:8 iti katan-okanna?
3 Dayta a lalaki iti pammati ken aramid ti naggapu idiay siudad ti Ur dagiti Caldeo, ket isu ti immun-una a naawagan Hebreo. (Genesis 14:13) Daytoy a designasion ti naiyaplikar kadagiti kapuonanna iti nasion ti Israel. (Filipos 3:5) Gaput’ panangaramidna ken ni Abraham a gayyemna, ni Jehova a Dios ti nangiserrek met kenkuana iti dadduma kadagiti nasinged a bambanagna. Impamatmat daytoy ti adda a naisurat idiay Genesis 18:17-19.
4 Iyilustrar dayta no kasano kadakkel ti panangtimbang ni Jehova a Dios iti pammati ken ti panagtalek nga impaay ni Abraham kenkuana a nangibunga iti awan panagduaduana a panagtulnog iti biang ni Abraham. Gapuna ti awanan panangibain wenno panangpadespensa, tinampokan ni Jehova ti saona iti nasion ti Israel babaen ti panagkunana: “Ngem sika, Israel, nga adipenko, Jacob a pinilik, iti bin-i ni Abraham a gayyemko.”—Isaias 41:8.
Ti Tulag nga Abrahamiko Nagepekto
5, 6. (a) Ania a tulag ti inaramid ni Jehova ken ni Abraham a gayyemna? (b) Iti imatang dagiti ania a maisupadi a kasasaad a ti Dios nagaramid ti maysa a kari iti gayyemna maipapan iti maysa a “bin-i”?
5 Ti pagpatinggaan a pangiturongan ti pannakisinggalut ti maysa iti naayat a gayyem iparangarang ti kinapudno a ti Soberano ti uniberso, ni Jehova, nangaramid ti maysa a tulag iti daytoy maysa laeng a tao, ni Abraham. Idiay Genesis 15:18 mabasatayo: “Iti daydiay nga aldaw inaramid ni Jehova ti maysa a tulag ken Abram [Abraham], a kunana: ‘Iti putotmo itedko daytoy a daga, manipud iti karayan ti Egipto inggana iti karayan a dakkel, ti karayan nga Eufrates.’”
6 Ti Eufrates isu ti karayan a binallasiw ni Abraham ken ti sangakabbalayanna a simrek idiay Naikari a Daga. Idi bumallasiwda, awan pay idi ti anak ni Abraham, nupay nagtengnan ti edad a 75, ket ti asawana naglabesen iti tawen ti panaganak. (Genesis 12:1-5) Kaskasdi, iti imatang ti kasta nga agsupadi a kasasaad, kuna ti Dios ken natulnog nga Abraham: “Kitaem ita, ti langit, ket bilangem dagiti bitbituen, no mabalinmo a bilangen. . . . Kastanto dagiti putotmo.”—Genesis 15:2-5.
7. (a) Aniat’ naipanagan iti daytoy a tulag? (b) Iti ania a tawen a dayta nagepekto ket iti ania a pasamak iti panagbiag ni Abraham? (c) Mano a tawen sakbay ti Linteg ti tulag a naaramid dayta iti nasion ti Israel?
7 Ti tulag nga inaramid ni Jehova iti “gayyemna” awagantayo ti tulag Abrahamiko. Dayta a tulag ti nagepekto idi 1943 K.K.P. idi tinungpal ni Abraham dagiti pagannurotan iti tulag ti Dios ket binallasiwna ti Eufrates idi agturong idiay Naikari a Daga. Iti dayta a tawen naobligar ni Jehova a Dios a bendisionan ni Abraham nga awan ti anakna iti “bin-i.” Ti Linteg a kanayonan ti tulag a naaramid iti nasion ti Israel idiay Bantay Sinai naaramid 430 a tawtawen ti kamaudiananna, idi 1513 K.K.P.—Genesis 12:1-7; Exodo 24:3-8.
Linteg ti Tulag Nainayon iti Tulag Abrahamiko
8. (a) Aniat’ panggep ti Linteg ti tulag? (b) Ti kadi Linteg ti tulag kinanselarna ti tulag Abrahamiko?
8 Iti dayta a tiempo, ti kapuonan ni Abraham babaen ken Isaac nga anakna nagbalindan a siwayawaya. Ti nasion ti Israel naispal manipud Egipto ket naiturongda idiay Bantay Sinai sadi Arabia. Babaen ken Moises kas manangibabaet, naiserrekda iti Linteg ti tulag ken ni Jehova a Dios. Yantangay dagidiay nga Israelitas ket kapuonan iti lasag ni Abraham a “gayyem,” ni Jehova, ania a talaga ti panggep dayta a Linteg ti tulag? Daytat’ agserbi kas pannalaknib iti ili a pinili ni Jehova. Ti Linteg ti tulag ket saanna a kinanselar ti tulag Abrahamiko, nupay impakita dayta ti nasion ti Israel a nakabasol kadagiti panagsalungasing gapu iti perpekto wenno naan-anay a linteg ti Dios.—Galacia 3:19-23.
9, 10. (a) Kasano ti pangkaaduan a panagrikna dagiti kapuonan ni Abraham maipapan iti “bin-i” a babaen iti dayta amin dagiti nasnasion mabendisionandanto? (b) Napaneknekan aya nga umiso ti panagpampanunotda?
9 Iti makailadawan a panagsao, dagiti Israelitas nagbalinda nga “annak” dayta a Linteg ti tulag. Patienda a gapu ta isuda dagiti kaputotan ni Abraham iti lasag, automatiko a nagbalinda a ti “bin-i” a babaen iti dayta amin dagiti nasnasion mabendisionandanto. Napaneknekan aya a kasta? Saan! Itatta, ngangngani 3,500 a tawtawen kamaudiananna, makitkitatayo ti agwaywayas a nailubongan a Republika ti Israel, ngem daytat’ makidangdangadang a maipaay iti biagna iti tengnga dagiti adu a bumusbusor a nasnasion.
10 Gapuna ti panagbalin a maysa a proselita a Judio itatta nga addaan idea nga iti kamaudianan agbalin a paset iti “bin-i” ni Abraham a pakabendisionan amin a sangatauan ket saan nga isu ti pamay-an ni Jehova a Dios. Ania ngarud, ti napasamak?
11. Kasanot’ panangilawlawag ni apostol Pablo iti napasamak iti kapuonan ni Abraham iti lasag?
11 Ilawlawag ni apostol Pablo dayta a banag para kadatayo a kunkunana: “Ta adda a naisurat a ni Abraham adda idi dua nga annakna a lallaki maysa idi tagabu [ni Agar] ket maysa iti babai a siwayawaya [ni Sara]; ngem daydi anak ti tagabu naiyanak kas iti lasag, ngem daydi anak ti babai a siwayawaya naiyanak gapu iti kari. Dagitoy a bambanag pangngarigda; ta dagitoy dua isuda dagiti dua a tulag, ti maysa naggapu idiay Bantay Sinai, a mangipasngay kadagiti annak a maipaay iti pannakatagabu, ket isu ni Agar. Ta daytoy Agar kaipapananna ti Sinai, maysa a bantay idiay Arabia, ket kaiyarigan ti Jerusalem itatta, ta adda iti pannakatagabu agraman dagiti isuamin nga annakna. Ngem ti Jerusalem sadi ngato agwayawaya, isu nga inatayo.”—Galacia 4:22-26.
12. Asino ti katupag ti adipen a babai a ni Agar?
12 Ti Jerusalem a katupag daytoy adipen nga Agar ket naindagaan, nga inukoparan dagiti Judio iti lasag. Idi kaaldawan ni Jesu-Kristo, dayta idi ti kabisera ti nasion ti Israel ket adda iti sidong ti Linteg ti tulag. (Mateo 23:37, 38) Bayat a ti Linteg ti tulag nga imbabaet ni Moises adda pay bilegna, ti Israel ti lasag isu ti makitkita a paset ti organisasion ni Jehova. Gapuna daytat’ mabalin nga iladawan ti maysa a babai, ni Agar nga adipen a babai ni Sara.
Dagiti Pudno nga Annak ti Tulag Abrahamiko
13. (a) Aniat’ katupag ni Sara, nga asawa ni Abraham? (b) Apay a “ti Jerusalem sadi ngato” maawagan a “siwayawaya”?
13 Iti kasumbangirna, “ti Jerusalem sadi ngato” ket isut’ di makita a nailangitan nga organisasion ni Jehova. Gapuna daytat’ mabalin met nga iladawan ti maysa a babai, ni Sara, ti pudno nga asawa ni Abraham. Saan a naaramid ti Linteg ti tulag iti daytoy nga organisasion, gapuna “ti Jerusalem sadi ngato” ti siwayawaya kas ken Sara idi ugma. Daytoy ti organisasion a mangpataud ti maikari a “bin-i,” gapuna daytat’ maawagan ni apostol Pablo nga “inatayo.”
14. Ti kadi tulag Abrahamiko agaplikar “iti Jerusalem sadi ngato,” ket ngarud aniat’ pannakaawag dagiti naiyanak iti espiritu nga ad-adalan ni Jesu-Kristo?
14 Ngarud, agaplikar kenkuana ti tulag Abrahamiko kas ti simboliko nga asawa ti Dakdakkel nga Abraham, wen, iti sapasap nga organisasion ni Jehova nga adda idiay langit. Gapu itoy ti naiyanak ti espiritu nga ad-adalan ni Jesu-Kristo isuda, kas ken ni apostol Pablo, dagiti annak, iti tulag Abrahamiko. Intuloy ni Pablo ti nagrason iti kasta, a kunkunana:
15. Aniat’ kuna ni apostol Pablo idiay Galacia 4:27-31 maipapan “kadagiti annak” iti tulag Abrahamiko?
15 “Ta adda a naisurat: ‘Agragsakka, O lupes sika a di naganak; agrag-oka ket agpukkawka, sika a di nagpasikal; ta ad-aduda dagiti annak ti babai a nabaybay-an ngem iti addaan asawa.’ Ket datayo, kakabsat, kas ken Isaac idi annaktayo ti kari. Ngem kas idi a ti naiyanak kas iti lasag indadanesna daydi naiyanak kas iti espiritu, kasta met ita. Ngem, ania ti kuna ti Surat? ‘Pagtalawem ti tagabu ken ti anakna, ta dinto makipagtawid ti anak ti tagabu iti anak ti babai a siwayawaya.’ Gapuna, kakabsatko, datayo saantay nga annak ti tagabu, no di ket ti babai a siwayawaya.”—Galacia 4:27-31; Isaias 54:1.
16. Aniat’ impadto ti simboliko a drama idi ugma maipapan iti Linteg ti tulag, a daytoy ti nangibati ti ania?
16 Gapuna dayta simboliko a drama idi ugma impadtona a ni Jehova a Dios, ti Dakdakkel nga Abraham, kanselarennanto ti Linteg ti tulag a maaramid iti Israel idiay Bantay Sinai. Iti daytoy a pamay-an ti kanayonan (ti Linteg ti tulag) iti tulag Abrahamiko ti makissay, wenno maikkatto, a mangibatinto laengen iti tulag Abrahamiko agraman iti karina a maysa a “bin-i” a babaen iti dayta amin a pamilia ti daga mabendisionandanto.
17. (a) Kasanot’ kabayag ti panagtultuloy ti Linteg ti tulag? (b) Apay a ni Jesu-Kristo ti kangrunaan a kapuonan ni Abraham? (c) Ti panagbalin ni Jesus a kangrunaan nga ahente ti Dios a pakabendisionan amin a pamilia ti daga ti agpannuray iti ania?
17 Gapuna ti nainayon a Linteg ti tulag agtultuloy agingga a dumteng ti naikari a “bin-i,” ket isu daytoy ni Jesu-Kristo. Babaen iti nadiosan a milagro, isut’ nagbalin a kapuonan ni Abraham iti lasag. Isut’ nagbalin a kangrunaan a kapuonan dayta a patriarka. Isut’ saan laeng a nainlasagan a kapuonan ni Abraham no di ket isu pay ti Anak ti Dios, gapuna maysa a perpekto a tao, a nagtalinaed a “santo, awan basolna, di natulawan, adayo kadagiti managbasol.” (Hebreo 7:26) Nupay kasta, ti panagbalinna kas Kangrunaan nga Ahente ti Dios a pakabendisionan amin a pampamilia ti daga agpannuray iti panangidatonna ti perpekto a natauan a biagna ken ti panangiyaplikar ti pateg daytoy a maipaay iti sangatauan. Babaen iti dayta a daton, isut’ makapagserbi kas ti naindaklan a Nangato a Padi ni Jehova, a makaipaay iti daton a makaragpat kadagiti isuamin a nadiosan a pagalagadan.
Ti Linteg ti Tulag Nailansa iti Kayo a Pagtutuokan ni Jesus
18. (a) Siasino ti umuna a pakaidatagan dagiti gunggona iti daton a subbot, ken apay? (b) Aniat’ nagbalinan ni Jesus?
18 Dagiti gunggona daytoy daton a subbot ti umuna a naidatag a maipaay iti nasion a Judio, a nagbalinan ni Jesus a maysa a kameng babaen ti namilagruan a pannakaiyanakna ken birhen Maria. Daytoy ti nasken a kasapulan, kadagiti Judio ket nailunodda a doble ken patay. Kasano a kasta? Umuna, isuda dagiti putot ni managbasol nga Adan, ket maikadua, gapu iti kinaimperpektoda, nailunodda gapu ta saanda a nagbiag a maitunos iti Linteg ti tulag ti Dios. Nupay kasta, ni Jesus nailunod gapu kadakuada. Babaen iti pannakailansana iti kayo a pagtutuokan agingga ken patay, nabalinanna nga inikkat ti lunod manipud “ti napukaw a karnero iti balay ni Israel.” Idi 33 K.P., ti Linteg ti tulag nailansa iti kayo a pagtutuokan ni Jesus, ket ti Judio nga arban nga adda iti sidong dayta temporario a Linteg ti tulag ti naserraan, napukawen.—Mateo 15:24; Galacia 3:10-13; Colosas 2:14.
19. (a) Ania a baro nga arban dagiti karnero ti malukatan, ken ania ti laonento dayta? (b) Dagidiay naiyeg iti baro nga arban dagiti karnero ngarud ti nagbalin nga ania?
19 Gapuna maysa a baro nga arban ti karnero ti masapul a malukatan tapno maiserrek dagiti naespirituan a karnero iti napagungar a Naimbag a Pastor, ni Jesu-Kristo. Ti managsakripisio a Naimbag a Pastor ket isu met ti simboliko a ruangan iti daytoy baro nga arban dagiti karnero. (Juan 10:7) Dagidiay naiyeg iti daytoy baro nga arban dagiti karnero iti sidong ti Naimbag a Pastor nga agbalinda a naiyanak iti espiritu nga annak ti Dakdakkel nga Abraham gapuna nagbalinda a paset ti “bin-ina.” (Roma 2:28, 29) Pudno iti daytoy a banag, bayat dagitoy maudi nga al-aldaw ti natda iti dayta naespirituan a “bin-i” ti agserserbi a pakabembendisionan iti umad-adu a minilmilion a tattao iti nasurok a 200 a dagdaga.