Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Agbasbasa

Kasano kaserioso koma ti panangmatmat dagiti Kristiano iti panagtulag nga agkallaysa?

Mangyeg iti ragsak ti panagtulag nga agkallaysa (engagement), ngem maysa met daytoy a serioso a banag. Ti maysa a nataengan a Kristiano dina koma laglag-anen ti tulagan, nga ipagarupna a mabalinna a waswasen dayta iti aniaman a kanito nga awan nainkalintegan a makagapu. Ti panawen a panaguray iti aldaw ti panagkallaysa ikkanna met dagiti agnobio iti gundaway nga aginnammo a nalaing sakbay ti kasar.

Iti panangusigtayo iti daytoy a topiko, nasken a bigbigentayo a dagiti kustombre ti kagimongan mainaig iti panagasawa, ken dagiti addang nga agturong iti dayta, ket saan nga agpapada iti agduduma a lugar ken panawen. Nayilustrar daytoy iti Biblia.

Dagiti dua a babbalasang ni Lot a ‘pulos a di pay nakidendenna iti lalaki,’ naitulagda a mayasawa iti dua a lalaki a kalugaranda. Naikeddeng idi nga ‘alaen dagiti manugang [ni Lot] dagiti babbalasangna,’ ngem saan nga ibaga kadatayo ti Biblia no apay ken no kasano a naaramid ti tulagan. Nataengan kadin dagiti annakna? Isuda kadi ti kangrunaan a mangikeddeng no siasino ti pakiasawaanda? Nakitulagda kadi babaen ti panangaramidda iti sumagmamano nga addang a mangipakaammo iti publiko? Ditay ammo. (Genesis 19:8-14) Ammotayo a nakitulag a mismo ni Jacob iti ama ni Raquel nga asawaenna ni Raquel kalpasan ti pito a tawen a panagserbina iti ama ti balasang. Nupay inawagan ni Jacob ni Raquel kas “asawak,” saanda a nagdendenna kabayatan dagidi a tawen. (Genesis 29:18-21) Kas maysa pay a pagarigan, sakbay a mabalinna nga asawaen ti anak ni Saul, nasken a parmeken ni David dagiti Filisteo. Idi natungpalna ti kalikagum ni Saul, mabalinen nga asawaen ni David ni Mical nga anak ni Saul. (1 Samuel 18:20-28) Saan nga agpapada dagita a “tulagan” ken naidumada iti kadawyan a maar-aramid iti adu a pagilian ita.

Naglaon ti Linteg Mosaiko kadagiti alagaden maipapan iti panagasawa ken pannakitulag. Kas pagarigan, mabalin a maaddaan ti maysa a lalaki iti nasurok a maysa nga asawa; mabalinna ti makidiborsio iti nagduduma a rason, nupay nabatad a di mabalin iti biang ti babai. (Exodo 22:16, 17; Deuteronomio 24:1-4) Ti maysa a lalaki a nanggargari iti di naitulag a birhen masapul nga asawaenna dayta a babai no umannugot ti amana, ket dina mabalin nga idiborsio uray kaano. (Deuteronomio 22:28, 29) Adda dadduma pay a linteg nga agaplikar iti panagasawa, kas no kaano a liklikan ti seksual a panagdenna. (Levitico 12:2, 5; 15:24; 18:19) Aniada nga alagaden ti nainaig iti pannakitulag?

Nagduma ti legal a takder ti naitulag nga Israelita a babai ken ti di naitulag a babai; iti dadduma a kasasaad, maibilang a naasawaanen ti babai a naitulag a mayasawa. (Deuteronomio 22:23-29; Mateo 1:18, 19) Saan a mabalin dagiti Israelita ti makitulag wenno makiasawa kadagiti dadduma a kabagianda, a kadawyanna dagiti asideg a kakabagianda. Ngem adda dagiti pannakitulag ken panagasawa a maiparit gapu kadagiti kalintegan iti panagtawid. (Levitico 18:6-20; kitaenyo ti Pagwanawanan a Setiembre 15, 1978, panid 28-31.) Nabatad a dagiti adipen ti Dios saanda koma a laglag-anen ti pannakitulag.

Adda idi dagiti Israelita iti babaen dagita nga alagaden ti Linteg, ngem awan dagiti Kristiano iti babaen dayta a Linteg, agraman dagiti alagadenna maipapan iti pannakitulag wenno panagasawa. (Roma 7:4,6; Efeso 2:15; Hebreo 8:6,13) Kinapudnona, insuro ni Jesus a ti Nakristianuan a pagalagadan mainaig iti panagasawa ket naiduma iti pagalagadan ti Linteg. (Mateo 19:3-9) Nupay kasta, saanna a linaglag-an ti kinaserioso ti panagasawa, wenno uray ti pannakitulag. No kasta, kasano kaserioso ti pannakitulag kadagiti Kristiano?

Iti adu a pagilian, adda kadagiti indibidual a mangpili no siasino ti pakiasawaanda. No nagkinnari ti lalaki ken babai nga agkallaysada, maibilang a nagtulagdan. Kadawyanna, awan kanayonan a pormal nga addang tapno maipasdek ti tulagan. Pudno nga iti dadduma a lugar, kadawyan para iti lalaki nga ikkanna iti singsing ti agbalinto nga asawana a mangipasimudaag iti panagtulagda. Wenno, ipakaammoda kadagiti kakabagian ken gagayyemda a nagtulagdan iti pannangan ti pamilia wenno iti sabali a bassit a panagtitipon. Personal a desision dagitoy, saan a Nainkasuratan a pagannurotan. Naaramid ti panagtulag gapu ta nagnumo ti dua a tao.a

Saan koma nga agdarasudos a makiinnarem, makitulag, wenno makiasawa ti maysa a Kristiano. Nangipablaakkami iti naibatay-Biblia a material a makatulong kadagiti awan pay asawana a mangikeddeng no nainsiriban met laeng nga irugidan ti makiinnarem wenno makitulag wenno makiasawa.b Ti napateg a paset dayta a balakad isu daytoy: permanente ti Nakristianuan a panagasawa.​—Genesis 2:24; Marcos 10:6-9.

Ti dua a Kristiano ammuenda koma a naimbag ti katatao ti tunggal maysa sakbay a makitulagda. Mabalin nga isaludsod ti tunggal maysa kadakuada, ‘Talaga aya a diak pagduaduaan ti espiritualidad ken ti debosionna iti Dios? Isu aya ti kayatko a katakunaynay nga agserbi iti Dios bayat ti panagbiagmi? Ammomin aya a naimbag ti katatao ti tunggal maysa? Siguradok aya nga agkatunosankamto bayat ti panagbiagmi? Pagaammomin aya dagiti napalabas nga aramid ken agdama a kasasaad ti tunggal maysa?’

No nagtulagen ti dua a Kristiano, umiso laeng a namnamaenda ken dagiti dadduma a sumaruno ti panagkallaysa. Imbalakad ni Jesus: “Ti koma latta saoyo a Wen kaipapananna ti Wen, ti saoyo a Saan, Saan.” (Mateo 5:37) Masapul a tungpalen dagiti Kristiano ti nagtulaganda. Ngem adda dagiti kaso, nupay manmano, a ti maysa a Kristiano a nakitulag mabalin nga adda matakuatanna a serioso a banag a saan a nadakamat wenno nailimed sakbay a nakitulag. Nalabit maipapan dayta iti napalabas nga aramid ti maysa kadakuada a di rumbeng a laglag-anen, mabalin a krimen wenno imoral nga aramid pay ketdi. No maammuan daytoy ti Kristiano, masapul nga ikeddengna no ania ti aramidenna. Nalabit pagsaritaanda a naimbag dayta a banag ket mapagnumuanda nga ituloy ti tulaganda. Wenno mabalin nga ikeddengda a waswasendan ti tulagan. Nupay isuda a dua ti mangikeddeng iti dayta​—a di rumbeng a pakibiangan dagiti dadduma, nga ammuenda no ania ti napasamak, wenno mangbabalawda​—maysa dayta a nadagsen unay a pangngeddeng. Iti sabali a bangir, daydiay makaammo iti serioso a banag mabalin a kapilitan a waswasenna ti tulagan, uray no kayat ti katulagna nga ituloy dayta.​—Kitaenyo ti “Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Agbasbasa” iti Pagwanawanan a Disiembre 15, 1975.

Adda naimbag a rason a risuten dagiti kasta a banag sakbay ti pannakikallaysa. Kinuna ni Jesus a ti kakaisuna a Nainkasuratan a pakaibatayan ti diborsio a mangipalubos iti maysa a makiasawa manen isu ti por·neiʹa, ti nakaro a seksual nga imoralidad iti biang ti asinoman kadagiti agassawa. (Mateo 5:32; 19:9) Saanna nga imbaga a mabalin a mawaswas ti legal a panagasawa babaen ti diborsio no adda matakuatan a serioso a problema wenno basol a naaramid sakbay ti kallaysa.

Kas pagarigan, idi tiempo ni Jesus posible ti maakaran iti kukutel. No maammuan ti maysa a Judio a lalaki nga agkukutel ti asawana (ammona man wenno saan) idi nakikallaysa kenkuana, adda kadi pangibatayanna a makidiborsio? Iti babaen ti Linteg, mabalin a makidiborsio ti maysa a Judio, ngem saan nga imbaga ni Jesus a maitutop daytoy kadagiti pasurotna. Usigenyo ti dadduma a kasasaad iti tiempotayo. Ti maysa a lalaki nga addaan syphilis, genital herpes, HIV, wenno dadduma pay a grabe a makaakar a sakit ket mabalin a mangasawa a dina ipudno dayta a banag. Mabalin a naalana ti sakitna babaen ti seksual nga imoralidad sakbay wenno idi nakitulagen. Uray no sa la naammuan ti asawana kalpasan ti kallaysa ti maipapan iti sakit wenno imoralidad a naaramid ni lakayna (uray ti kinabaog wenno di makaputot), saan a mailibak ti kinapudno nga agassawadan. Ti di makaay-ayo a napalabas sakbay ti kallaysa ket saan a Nainkasuratan a pangibatayan ti panagsina ti agassawa, kas met laeng no nakaala ti asawa a babai iti sakit wenno nasikogan pay ketdi ti sabali a lalaki ngem inlimedna dayta idi nakikallaysa. Agassawadan ket naikumitdan iti tunggal maysa.

Pudno a manmano dagiti kasta a nakalkaldaang a kasasaad, ngem dagitoy nga ehemplo ad-adda nga ipaganetgetda ti napateg a punto: Di rumbeng a laglag-anen ti pannakitulag. Sakbay a makitulagda ken bayat nga ur-urayenda ti aldaw ti kallaysada, ikagumaan koma dagiti Kristiano nga aginnammo iti tunggal maysa. Napudnoda koma no adda kayat wenno adda karbengan a maammuan ti tunggal maysa. (Iti dadduma a pagilian, iparebbeng ti linteg nga agpaeksamen iti doktor ti agnobio sakbay nga agkallaysada. Dagiti dadduma mabalin a kayatda met ti agpaeksamen a mismo tapno ammoda ti sasaadenda.) Iti kasta, ti kinaragsak ken kinaserioso ti pannakitulag ket agbalin a nadayaw bayat nga agturong ti dua iti ad-adda pay a naragsak ken serioso nga addang, nga isu ti panagasawa.​—Proverbio 5:18, 19; Efeso 5:33.

[Dagiti Footnote]