JOSE

[napaababa a porma ti Josifias a kaipapananna ti “Nayonan (Paaduen) Koma ni Jah; Ninayonan (Pinaadu) ni Jah”].

1. Ti inauna kadagiti dua nga annak ni Jacob iti dungdungnguenna nga asawa a ni Raquel. (Ge 35:24) Idi maipasngay ni Jose, gapu ta sigud a lupes ni Raquel isu nga indir-ina: “Ti Dios inikkatna ti pannakaumsik!” Kalpasanna, pinanagananna iti Jose, a kunkunana: “Ni Jehova manginaynayon kaniak iti sabali pay nga anak a lalaki,” kayatna a sawen, sabali pay nga anak malaksid kada Dan ken Neftali, nga imbilang ni Raquel kas bukodna nga annak nupay impasngay ida ti adipenna a babai a ni Bilha. (Ge 30:3-8, 22-24) Iti daytoy a tiempo, nalawag nga agtawenen ni Jacob iti 91.​—Idiligyo ti Ge 41:46, 47, 53, 54; 45:11; 47:9.

Kalpasan ti agarup innem a tawen pimmanaw ni Jacob iti Padan-aram a kaduana ti intero a pamiliana tapno agsubli iti daga ti Canaan. (Ge 31:17, 18, 41) Idi naammuanna nga adda ti kabsatna a ni Esau iti dalan a sumabat kenkuana a kaduana ti 400 a lallaki, pinaggugrupo ni Jacob ti annakna, assawana, ken kamkamalalana, nga inkabilna da Raquel ken Jose iti likudan nga isu ti katalgedan a puesto. (Ge 33:1-3) Isu a ti kaudian a nagruknoy iti sanguanan ni Esau ket da Jose ken ti inana.​—Ge 33:4-7.

Idi agangay, nagnaed ni Jose agraman ti pamiliana idiay Succot, kalpasanna immakar idiay Siquem (Ge 33:17-19), ken idiay Bethel (Ge 35:1, 5, 6). Idi agangay, bayat ti panagdaliasatda manipud Bethel nga agturong idiay Efrat (Betlehem), ti ina ni Jose a ni Raquel ket natay idi ipaspasngayna ni Benjamin.​—Ge 35:16-19.

Ginura ti Kakabsatna iti Ama. Iti edad a 17, nagaywan ni Jose kadagiti karnero a kaduana dagiti annak ni Jacob kada Bilha ken Zilpan. Bayat nga ar-aramidenna dayta, nupay isu ti kaubingan kadakuada saan a nakiraman iti dakes nga aramidda no di ket inaramidna ti obligasionna a mangipadamag iti amana ti dakes nga aramidda.​—Ge 37:2.

Ni Jose ket nangnangruna nga inayat ni Jacob ngem iti amin a sabsabali pay nga annakna, yantangay isu ket anakna bayat ti kinalakayna. Mabalin nga ad-adda nga inayat ni amana gapu ta an-annurotenna no ania ti umiso. Impayaramidan ni Jacob ti anakna iti nagayad a garitgaritan a kawes, nalabit kas iti kawes nga us-usaren dagiti tattao a nangato ti saadna. Gapu itoy, isu ket ginura ti kakabsatna iti ama. Kalpasanna, idi insalaysayna ti tagtagainep a mangipaspasimudaag nga agbalinto a natantan-ok ngem kadakuada, ad-adda a narubroban ti gura ti kakabsatna. Ipasimudaag pay ti maikadua a tagtagainepna a saan laeng a ti kakabsatna ti agruknoyto kenkuana no di ket uray met ti ama ken inana (nalawag a saan a ni Raquel, ta natay idin, no di ket nalabit ti sangakabbalayan, wenno ti sibibiag pay a kangrunaan nga asawa ni Jacob). Ni Jose ket binabalaw ni amana idi insalaysayna daytoy a tagtagainep, ket ad-adda pay a kimmaro ti panagimon ti kakabsatna. Saanna a kayat a sawen a gapu ta imbagana kadakuada ti maipapan ti tagtagainepna kasla pagay-ayatna ti agbalin a natantan-ok kadakuada. Ipakpakaammona laeng idi ti impalgak kenkuana ti Dios. Mabalin a nabigbig ni Jacob a dagiti tagtagainepna ket adda kaipapananda iti masanguanan, ta ‘sinalimetmetanna ti sao.’​—Ge 37:3-11.

Iti sabali pay a gundaway, idi addan ni Jacob idiay Hebron, kiniddawna ken Jose nga ammuenna ti kasasaad ti arban ken ti kakabsatna bayat nga addada iti asideg ti Siquem. Gapu ta kagurgurada, mabalin a saan a makaay-ayo daytoy nga annong ken Jose. Ngem saan a nagalikaka a nangikuna: “Adtoyak!” Manipud Nababa a Tanap ti Hebron nagturong ngarud iti Siquem. Idi imbaga ti maysa a lalaki sadiay a ti kakabsatna ket pimmanawdan a nagpa-Dotan, nagturong sadiay ni Jose. Idi nasaripatpatanda, nagplano ti kakabsatna maibusor kenkuana, a kunkunada: “Adtoy! Sumungsungad dayta a managtagtagainep. Ket ita umaykayo ket papatayentayo ket itapuaktayo iti maysa kadagiti bito . . . Kalpasanna kitaentayo no anianto ti pagbalinan dagiti tagtagainepna.” (Ge 37:12-20) Nupay kasta, inkagumaan ti inauna a ni Ruben a keltayen ti plano a panangpapatay ken insingasingna a saanda a papatayen ni Jose no di ket itinnagda iti awan danumna a bubon. Idi dimtengen kadakuada ni Jose, inuksobda ti nagayad a garitgaritan a kawesna ket tinungpalda ti rekomendasion ni Ruben. Kalpasanna, idi makitada dagiti Ismaelita kas sangkakuyogan a managbiahe, bayat nga awan ni Ruben ginuyugoy ni Juda ti dadduma nga imbes a papatayenda ni Jose, nasaysayaat no ilakoda laengen kadagiti aglabas a komersiante.​—Ge 37:21-27.

Nailako iti Pannakaadipen. Iti laksid ti panagpakpakaasi ni Jose, inlakoda iti 20 a kapisi a pirak. (Ge 37:28; 42:21) Idi agangay, inallilawda ni Jacob nga imbagada a ni Jose ket pinapatay ti maysa nga atap nga animal. Kasta unay ti leddaang ti lakayen a ni Jacob iti pannakapukaw ti anakna ta saanna a kayat ti paliwliwa.​—Ge 37:31-35.

Idi agangay, ni Jose ket impan dagiti komersiante idiay Egipto sada inlako ken Potifar, ti panguluen dagiti para-guardia ni Faraon. (Ge 37:28, 36; 39:1) Daytoy a pananggatang kenkuana ti Egipcio a ni Potifar ket saan a nakaskasdaaw ta ipasimudaag dagiti kadaanan a papiro a dokumento a dagiti adipen a Sirio (ni Jose ket mestiso Sirio [Ge 29:10; 31:20]) ket nangato ti pategda iti dayta a daga.

No kasano idi ti kinasaet ni Jose a mangparang-ay iti pagimbagan ni amana, kasta met ti kinagaget ken kinamapagpiaranna kas maysa nga adipen. Babaen ti pamendision ni Jehova, nagballigi ti isuamin nga inaramid ni Jose. Isu nga di agangay, intalek kenkuana ni Potifar ti amin a banag mainaig iti sangakabbalayan. Gapuna, agparang a ni Jose idi ti manarawidwid, maysa a saad a dinakamat dagiti rekord ti Egipto mainaig iti dadakkel a pagtaengan dagiti naimpluensia nga Egipcio.​—Ge 39:2-6.

Sinarangetna ti Sulisog. Kabayatanna, ni Jose ket maysa a nakatataer nga agtutubo. Gapu itoy, nagduyos kenkuana ti asawa ni Potifar. Maulit-ulit a kiniddawna a dennaan ni Jose. Ngem ni Jose a nasanay iti dana ti kinalinteg ket nagkedked, a kunkunana: “Kasano koma a maaramidko daytoy dakkel a kinadakes ket pudno nga agbasolak a maikaniwas iti Dios?” Nupay kasta, saan a nagpatingga ditoy ti panagpeggad ni Jose. Ipasimudaag dagiti pammaneknek ti arkeolohia a ti pannakaaramid ti balbalay dagiti Egipcio ket nadisenio a lumasat ti maysa a tao iti kangrunaan a paset ti balay tapno makadanon kadagiti siled a pagipempenan. No kasta ti pannakaaramid ti balay ni Potifar, imposible ngarud a maliklikan ni Jose ti asawa ni Potifar.​—Ge 39:6-10.

Kamaudiananna, ginundawayan ti asawa ni Potifar ti pagarupenna a nasayaat a tsansanan. Bayat nga awan ti sabali a tao iti balay ken bayat nga ar-aramiden ni Jose ti trabaho ti sangakabbalayan, ginammatanna ti kawes ni Jose, a kunkunana: “Kaiddaennak!” Ngem naibbatan ni Jose ti kawesna iti ima ti asawa ni Potifar sa nagtaray. Iti kasta, rinugian ti asawa ni Potifar ti umkis ket pinagparangna a ginandat ni Jose a gundawayan. Idi imbagana daytoy iti asawana, ti nakapungtot a ni Potifar impaipisokna ni Jose iti balay a pagbaludan, ti pakaipupokan dagiti balud ti ari.​—Ge 39:11-20.

Iti Pagbaludan. Agparang nga idi damo, naranggas ti pannakatrato ni Jose iti pagbaludan. “Babaen kadagiti grilios pinarigatda dagiti sakana, kadagiti landok immay ti kararuana.” (Sal 105:17, 18) Ngem idi agangay gapu iti nagsayaat a kababalin ni Jose iti laksid dagiti narigat a kasasaad ken gapu iti pamendision ni Jehova, isu ket insaad ti panguluen nga opisial ti balay a pagbaludan kas agaywan iti dadduma pay a balud. Iti daytoy nga annongen, impakita manen ti balud a ni Jose nga isu ket nalaing nga administrador babaen ti panangsiguradona a maitungpal amin a trabaho.​—Ge 39:21-23.

Kalpasan dayta naituding ni Jose nga agserbi iti dua kadagiti opisial ni Faraon, ti panguluen dagiti agaw-awit iti kopa ken ti panguluen dagiti panadero, idi naipisok dagitoy iti dayta met laeng a pagbaludan. Iti panaglabas ti tiempo, agpada a nagtagtagainep dagitoy a lallaki, nga inlawlawag kadakuada ni Jose kalpasan ti panangbigbigna a Dios ti mangted ti kayulogan. Impasimudaag ti tagtagainep ti agaw-awit iti kopa nga isu ket maisubli iti saadna kalpasan ti tallo nga aldaw. Gapuna, kiniddaw ni Jose nga isu ket lagipento ti agaw-awit iti kopa ken dakamatenna ken Faraon tapno mawayawayaan iti pagbaludan. Inlawlawagna nga isu ket nakumaw “iti daga dagiti Hebreo” ken awan ti inaramidna a dakes tapno maibalud. Nalabit tapno saan nga agbalin a dakes ti pakasarsaritaan ti pamiliana, isu a saanen nga imbaga ni Jose no asino dagiti nangkumaw kenkuana. Kalpasanna, inlawlawagna ti kaipapanan ti tagtagainep ti panadero, nga imbagana a mapapatayto kalpasan ti tallo nga aldaw. Agpada a natungpal dagiti tagtagainep kalpasan ti tallo nga aldaw idi naangay ti panagkasangay ni Faraon. Awan duadua a daytoy ti nangpabileg ken Jose a sigurado a matungpal dagiti mismo a tagtagainepna ken nakatulong daytoy kenkuana nga agtultuloy nga agibtur. Iti daydi a tiempo, agarup 11 a tawenen ti naglabas nanipud panangilako kenkuana ti kakabsatna.​—Ge 40:1-22; idiligyo ti Ge 37:2; 41:1, 46.

Iti Sanguanan ni Faraon. Idi a ti agaw-awit iti kopa ket naisublin iti saadna, nalipatannan ti maipapan ken Jose. (Ge 40:23) Nupay kasta, iti panagngudo ti dua a tawen, adda dua a tagtagainep ni Faraon a ti kaipapananda ket saan a mailawlawag dagiti managsalamangka a papadi ken mamasirib a tattao ti Egipto. Iti daydi a gundaway a ti agaw-awit iti kopa nalagipna nga ibaga ken Faraon ti maipapan ken Jose. Ni Jose ket dagus a pinaayaban ni Faraon. Maitunos iti kaugalian dagiti Egipcio, nagibarbas pay ni Jose ken sinukatanna dagiti kawesna sakbay a dimmatag ken Faraon. Uray iti daytoy a gundaway, saanna nga indayaw ti bagina no di ket imbagana a Dios ti makailawlawag iti kaipapanan ti tagtagainep. Sana inlawlawag a dagiti tagtagainep ni Faraon ket agpadpada a tumukoy iti pito a tawen ti kinaruay a sarunuen ti pito a tawen ti nakaro a bisin. Kanayonanna pay, nangisingasing kadagiti pamay-an tapno saan unay a nakaro ti epekto ti bisin a dumteng iti masanguanan.​—Ge 41:1-36.

Napagbalin a Sumegunda nga Agturay iti Egipto. Nakita ni Faraon a ti 30 ti tawenna a ni Jose ti lalaki nga addaan kinasirib a mangimaton iti ar-aramid bayat ti tiempo ti kinaruay ken ti tiempo ti nakaro a bisin. Gapuna, nadutokan ni Jose kas sumegunda nga agturay idiay Egipto, nga inted ni Faraon ken Jose ti bukodna a pangtanda a singsing, kinawesanna iti napino a lienso, ken inyukkorna ti maysa a kuentas a balitok. (Ge 41:37-44, 46; idiligyo ti Sal 105:17, 20-22.) Ti kastoy a panangdutok ket paneknekan dagiti kitikit ken ladladawan iti pader ti Egipto. Makapainteres met a maammuan a manipud kadagiti kadaanan a rekord ti Egipto, adda dagiti Canaanita a naikkan iti nangato a saad idiay Egipto ken adda met dagiti nabaliwan ti naganna a kas iti pannakabalbaliw ti nagan ni Jose iti Zafenat-panea. Naited met ken Jose kas asawana ni Asenat nga anak ni Potifera [manipud Egipcio, kaipapananna ti “Daydiay nga Inted ni Ra”] a padi ti On.​—Ge 41:45.

Kalpasan dayta, sinursor ni Jose ti daga ti Egipto ket nagsagana a mangimaton iti ar-aramid ti estado, nga idi agangay naipempen ti nakaad-adu a pagtaraon bayat ti tawtawen ti kinaruay. Sakbay a dimteng ti nakaro a bisin, impasngay ti asawana a ni Asenat ti dua nga annakda, ni Manases ken Efraim.​—Ge 41:46-52.

Umay Gumatang iti Taraon ti Kakabsatna iti Ama. Itan dimtengen ti nakaro a bisin. Yantangay naapektaran met dagiti adda iti ruar ti Egipto, immay dagiti tattao manipud dagdaga iti aglikmut tapno gumatangda iti taraon ken Jose. Kamaudiananna, dimteng met uray dagiti sangapulo a kakabsatna iti ama ket nagruknoyda kenkuana, isu a naaddaan iti bassit a kaitungpalan ti dua a tagtagainep ni Jose. (Ge 41:53–42:7) Nupay kasta, saanda a nailasin ni Jose, ta sikakawes idi iti naarian a pagan-anay ken makisasao kadakuada babaen iti manangipatarus. (Ge 42:8, 23) Bayat a naginkukuna ni Jose a saanna nga am-ammo ida, inakusaranna ida nga espiada. Gapu iti dayta nga akusasion, imbagada a sangapuloda nga agkakabsat, nga imbatida iti pagtaenganda ti amada ken ti inaudi a kabsatda, ket ti maysa pay a kabsatda awanen. Ngem impetteng ni Jose nga espiada ket impupokna ida. Iti maikatlo nga aldaw kinunana kadakuada: “Aramidenyo daytoy ket agtalinaedkayo a sibibiag. Agbutengak iti pudno a Dios. No nalintegkayo, bay-anyo nga agtalinaed a sibabalud ti maysa kadagiti kakabsatyo iti balay a nakaipupokanyo [nabatad a daydiay nakaipupokanda amin a sangapulo], ngem mapan ti dadduma kadakayo, mangipankayo iti bukbukel maipaay iti nakaro a bisin iti balbalayyo. Kalpasanna iyegyonto kaniak ti inaudian a kabsatyo, tapno ti sasaoyo masarakan a mapagpiaran; ket saankayto a matay.”​—Ge 42:9-20.

Maigapu kadagitoy a pasamak, nangrugi a mabigbig dagiti kakabsat ni Jose iti ama a dusdusaen idan ti Dios gapu iti panangilakoda kenkuana iti pannakaadipen tawtawenen ti napalabas. Iti sanguanan ti kabsatda, a saanda pay laeng a nailasin, nagririkkiaranda ti basolda. Idi naallingagna ti sasaoda a mangipakpakita nga agbabbabawida, saanen a magawidan ni Jose ti riknana isu a pimmanaw iti sanguananda ket nagsangit. Idi nagsubli, pinarautanna ni Simeon agingga iti tiempo a makasublida a kaduada ti inaudian a kabsatda.​—Ge 42:21-24.

Dimteng ti Kakabsatna iti Ama a Kaduada ni Benjamin. Idi a ti siam a kakabsat ni Jose iti ama imbagada ken Jacob ti napasamak idiay Egipto ken idi maduktalanda a ti kuartada amin ket naisubli kadagiti sakoda, nagbutengda iti kasta unay, ket nagladingit ti amada. Ti nakaro a bisin, kasta met ti pammasiguro ni Juda a natalged a makasubli ni Benjamin, ti nakatignayan laeng ni Jacob a mamalubos iti inaudian nga anakna a kumuyog kadakuada nga agsubli iti Egipto.​—Ge 42:29–43:14.

Idi nakagtengda sadiay, nakaduada manen ni Simeon, ket kasta unay ti siddaawda ta naawisda amin a mangan a kadua ti administrador iti taraon. Idi dimteng ni Jose intedda kenkuana ti sagut, nagruknoyda kenkuana, ket idi nasungbatandan dagiti saludsodna maipapan iti amada, nagruknoyda manen kenkuana. Idi nakitana ti kakaisuna a kabsatna a ni Benjamin, saanen a magawidan ni Jose ti riknana isu nga immadayo kadakuada ket nagsangit. Kalpasan dayta, kabaelannan a medmedan ti kaririknana ket impaidasarnan ti pangngaldaw. Adda nailasin a lamisaan dagiti 11 nga agkakabsat ket nakatugawda nga agsasaruno sigun iti edadda, ket maminlima nga ad-adu ti naited ken Benjamin ngem iti sabsabali. Mabalin nga inaramid daytoy ni Jose tapno subokenna ti kakabsatna no adda nalimed nga imonda. Ngem saanda a nagimon.​—Ge 43:15-34.

Kas iti immuna nga isasarungkarda, impaisubli ni Jose ti kuarta ti tunggal maysa iti sakona (Ge 42:25), ket kanayonanna pay impaikabilna ti pirak a kopana iti sako ni Benjamin. Idi addadan iti dalanda nga agawid, impakamatna ida sana inakusaran ida a tinakawda ti pirak a kopana. Nalabit tapno maammuanda ti kinapateg dayta kenkuana ken ti kadagsen ti maipabpabasol kadakuada, kinuna kadakuada ti lalaki nga agay-aywan iti balay ni Jose: “Saan aya a daytoy ti banag a paginuman ni apok ket babaen iti dayta isu agbasa a silalaing kadagiti partaan?” (Ge 44:1-5) Siempre, yantangay amin dagitoy ket paset ti taktika, saan a mabalin a pangibatayan daytoy ti panamati nga aktual nga inusar ni Jose ti pirak a kopa tapno mabasana dagiti partaan. Nabatad a kayat ni Jose nga ipabigbig ti bagina kas maysa nga administrador iti daga a sadiay saan nga ammo ti pudno a panagdaydayaw.

Sigurado a naklaat unay ti kakabsatna idi nasarakan ti kopa iti pagkargaan ni Benjamin. Iti kasta, rinay-abda dagiti kawesda sada nagsubli iti balay ni Jose ket nagruknoyda iti sanguananna. Imbaga kadakuada ni Jose a nawayadan a pumanaw malaksid ken Benjamin. Ngem saanda a kayat ti pumanaw, a mangipakita nga awanen ti apalda a nangtignay idi kadakuada a mangilako iti kabsatda agarup 22 a tawenen ti napalabas. Silalawag a nagikalintegan ni Juda, nga indatagna ti bagina a kasukat ni Benjamin ta amangan no matay ni amada iti ladingit no saan a makasubli ni Benjamin.​—Ge 44:6-34.

Impalgak ni Jose ti Kinasiasinona. Natukay iti kasta unay ti rikna ni Jose iti panagpakpakaasi ni Juda isu a saannan a magawidan ti bagina. Kalpasan a kiniddawna ti sabali a tattao a pumanawda amin, inyam-ammona ti bagina iti kakabsatna. Nupay saan nga umiso idi ti panangtratoda kenkuana, saan a nangimula iti sakit ti nakem. Kinunana: “Ita dikay masaktan ken dikay kaunget ti bagbagiyo gapu ta inlakodak ditoy; agsipud ta maipaay iti pannakataginayon ti biag imbaonnak ti Dios nga inyun-una kadakayo. Ta daytoy ti maikadua a tawen ti panagbisin iti tengnga ti daga, ket adda pay lima a tawen nga awanto ti tiempo ti panagarado wenno panagani. Gapu itoy imbaonnak ti Dios nga inyun-una kadakayo tapno mangikabilak iti natda maipaay kadakayo iti daga ken tapno pagtalinaedenkayo a sibibiag babaen ti dakkel nga itatalaw. Gapuna ita saan a dakayo ti nangibaon kaniak ditoy, no di ket ti pudno a Dios.” (Ge 45:1-8) Napudno ti panangpakawan ni Jose, ta nagsangit ken inagkanna amin a kakabsatna.​—Ge 45:14, 15.

Kalpasan dayta, maitunos kadagiti bilin ni Faraon, impaayan ni Jose ti kakabsatna kadagiti kareson tapno mapanda alaen ni Jacob ken ti intero a sangakabbalayanna ket iyegda iti Egipto. Kanayonanna pay, inikkanna ida kadagiti sagut ken pagtaraon iti panagdaliasatda. Ket idi agsisinadan, binagbagaanna ida a saanda a “karurod ti maysa ken maysa iti dalan.”​—Ge 45:16-24.

Dimteng iti Egipto ti Ama ni Jose. Idi damo saan a mamati ni Jacob a sibibiag pay ti anakna a ni Jose. Ngem idi nakombinsiren, inyebkas ti 130 ti tawenna a ni Jacob: “Ah, bay-andak a mapan ket isu kitaek sakbay a matayak!” Idi agangay, bayat nga adda iti dalan nga agturong idiay Egipto a kaduana ti intero a sangakabbalayanna, babaen ti sirmata inawat ni Jacob idiay Beer-seba ti anamong ti Dios iti dayta nga iyaakarna ken naibaga met kenkuana: “Ni Jose ipataynanto ti imana kadagiti matam.” Ngarud ni Jose ti mamagkidem kadagiti mata ni Jacob inton matay. Yantangay gagangay idi a ti inauna ti mangaramid iti daytoy, no kasta impalgak ni Jehova a ni Jose ti umawat iti kalintegan kas inauna.​—Ge 45:25–46:4.

Gapu ta pinaunadan ni Juda tapno pakaammuanna ni Jose iti iyaay ni amana, impaisagana ngarud ni Jose ti karuahena ket sinabatna ni Jacob idiay Gosen. Kalpasanna, napan ken Faraon ni Jose a kaduana ti lima a kakabsatna. Imbilin ni Jose nga iyam-ammo ti kakabsatna ti bagbagida kas agtartaraken iti karnero ket kiniddawda nga agnaedda kas ganggannaet iti daga ti Gosen. Pinatgan ni Faraon ti kiddawda, ket kalpasan a mayam-ammo ni Jose ti amana ken Faraon, pinagyanna ni Jacob ken ti sangakabbalayanna iti kasasayaatan a paset ti daga. (Ge 46:28–47:11) Gapuna, nainsiriban ken siaayat nga inaramat ni Jose iti kasayaatan a pamay-an ti panangidumduma dagiti Egipcio kadagiti papastor. Gapu itoy, nasaluadan ti pamilia ni Jacob manipud impluensia ti Egipto ken naikkat ti peggad a naan-anay a maitiponda kadagiti Egipcio babaen ti pannakiasawada. Sipud idin, ni Jacob ken ti intero a sangakabbalayanna ket nagpannuray ken Jose. (Ge 47:12) Arigna nagruknoyda amin ken Jose kas primero ministro ni Faraon, nga intungpalda iti naisangsangayan a pamay-an dagiti naimpadtuan a tagtagainep ni Jose.

Epekto ti Nakaro a Bisin Kadagiti Egipcio. Bayat nga agtultuloy ti nakaro a bisin, in-inut a naibus dagiti Egipcio ti amin a kuartada ken dinguenda a kasukat ti taraon. Idi agangay, inlakoda payen ti dagada ken ti bagbagida kas ad-adipen ni Faraon. Iti kasta pinagnaed ida ni Jose kadagiti siudad, sigurado a tapno nalaklaka ti pannakaibunong ti bukbukel. Nupay kasta, nalawag a temporario laeng nga urnos daytoy a pannakipagnaed kadagiti siudad. Yantangay masapul nga agsubli dagiti Egipcio kadagiti talonda tapno agmulada iti bin-i, nainkalintegan laeng nga agnaedda manen iti sigud a balbalayda. Inton agapitda manen iti daga, imbilin ni Jose a masapul a dagiti Egipcio mangtedda ken Faraon iti apagkalima ti apitda iti panangtalonda iti daga. Nupay kasta, saan a karaman ditoy ti papadi.​—Ge 47:13-26.

Binendisionan ni Jacob ti Annak ni Jose. Agarup 12 a tawen kalpasan a nagngudo ti nakaro a bisin, inyeg ni Jose ti dua nga annakna, da Manases ken Efraim, iti sanguanan ni Jacob. Iti daydi nga impasimudaag ni Jacob a ti kalintegan ti inauna ket maited ken Jose, a da Efraim ken Manases ket naibilang kas annak a mismo ni Jacob. Isu a nagtaud ken Jose ti dua a nagduma a tribu, nga addaan iti dua a nagsina a tawid ti tribu. Idi binendisionan ni Jacob da Efraim ken Manases imparabawna ti makannawan nga imana ken Efraim nga ub-ubing, nupay saan a makaay-ayo dayta ken Jose. Gapu ta ad-adda a pinaboranna ni Efraim, impasimudaagna babaen ti padto a natantan-okto ti ub-ubing.​—Ge 47:28, 29; 48:1-22; kitaenyo met ti De 21:17; Jos 14:4; 1Cr 5:1.

Ni Jacob Bendisionanna ni Jose ken ti Dadduma Pay nga Annakna. Kamaudiananna, idi matmatayen ni Jacob, inayabanna amin nga annakna iti sibayna sana binendisionan ida a saggaysa. Inyarigna ni Jose iti “santak ti maysa a kayo a manangpataud-bunga.” Ni patriarka Jacob a mismo dayta a “kayo a manangpataud-bunga” ket ni Jose ti maysa kadagiti mabigbigbig a sanga. (Ge 49:22) Nupay rirriribuken dagiti pumapana ken magurgura, ti bai ni Jose ket “agnanaed idi iti permanente a lugar, ket naamnut ti pigsa dagiti imana.” (Ge 49:23, 24) Mabalin met a tumukoy daytoy ken Jose a mismo. Adda idi gura nga ing-ingpen ti kakabsatna iti ama ken piguratibo a pinanada tapno dadaelenda. Nupay kasta, asi ken naayat a kinamanangngaasi ti insubad kadakuada ni Jose, a dagitoy a kualidad ket kasla kadagiti pana a nangpapatay iti gurada. Dagiti kabusor a pumapana ket saan a nagballigi a nangpapatay ken Jose wenno nangpakapuy iti debosionna iti kinalinteg ken nainkabsatan a panagayat.

Nupay kasta, ti impadto ni Jacob ket agaplikar met kadagiti tribu a nagtaud iti dua nga annak ni Jose, da Efraim ken Manases, ken kadagiti pannakibakalda iti masanguanan. (Idiligyo ti De 33:13, 17; Uk 1:23-25, 35.) Makapainteres ta ni Josue (Hosea; Jehosua) a suno ni Moises ken nangidaulo iti pannakibakal kadagiti Canaanita ket nagtaud iti tribu ni Efraim. (Nu 13:8, 16; Jos 1:1-6) Ti sabali pay a kaputotan ni Jose a ni Gideon iti tribu ni Manases, ket pinarmekna dagiti Midianita babaen iti tulong ni Jehova. (Uk 6:13-15; 8:22) Ket ni Jefte a nalawag a kameng met iti tribu ni Manases, ket pinarmekna dagiti Ammonita.​—Uk 11:1, 32, 33; idiligyo ti Uk 12:4; Nu 26:29.

Ti sabali pay a paset ti naimpadtuan a pamendision ni Jacob ket umasping met kadagiti kapadasan ni Jose. Imbes nga agibales ni Jose, isu ket nagbalin a pastor ken bato a saranay iti Israel idi tinaraonanna ti intero a sangakabbalayan ni Jacob, wenno Israel. Yantangay ni Jehova ti nangiturong iti bambanag tapno makapagserbi ni Jose iti daytoy nga annongen, nagtaud ni Jose iti im-ima “daydiay mannakabalin ni Jacob.” Yantangay naggapu iti Dios, adda ken Jose ti tulong ni Jehova. Isu ket kadua ti Mannakabalin-amin gapu ta adda iti dasig ni Jehova isu nga immawat iti bendisionna.​—Ge 49:24, 25.

Ti bendision ni Jehova ket mapasaran met dagiti tribu a nagtaud ken Jose babaen kada Efraim ken Manases. Kinuna ni Jacob: “Bendisionannakanto [ti Mannakabalin-amin] kadagiti bendision ti langlangit sadi ngato, kadagiti bendision ti nadanum a yuyeng nga aggigian iti baba, kadagiti bendision dagiti suso ken aanakan.” (Ge 49:25) Daytoy ti nangipasigurado a dagiti kaputotan ni Jose ket maaddaan kadagiti abasto a danum manipud langit ken manipud uneg ti daga, kasta met iti dakkel a populasion.​—Idiligyo ti De 33:13-16; Jos 17:14-18.

Dagiti bendision a dinakamat ni Jacob iti dungdungnguenna nga anak a ni Jose ket kasla arkos iti dua a tribu a nagtaud ken Jose. Dagitoy a bendision ket agbalin nga arkos a natantan-ok ngem kadagiti bendision dagiti kabakiran ken ub-ubbog nga arkos iti agnanayon a bambantay ken iti turturod nga awan inggana. Agbalinda a permanente a bendision, nga agtultuloy iti rabaw ti ulo ni Jose ken iti ulo dagidiay nagtaud kenkuana a kas met iti panagtultuloy ti bambantay ken turturod.​—Ge 49:26; De 33:16.

Ni Jose ket “nailasin iti kakabsatna” agsipud ta isu pinili ti Dios a mangitungpal iti naisangsangayan nga akem. (Ge 49:26) Nagbalin a nalatak ni Jose gapu ta imparangarangna ti nakasaysayaat a kababalin ken abilidad a mangaywan ken mangorganisar. Maikanatad ngarud a dagiti naisangsangayan a bendision ket mapan iti kuppokuppo ti ulona.

Natay ni Jacob idi nabendisionannan ti annakna. Idin inapungol ni Jose ti rupa ni amana sana inagkan. Tapno matungpal ti kalikagum ni Jacob a maitabon iti rukib ti Macpela, pinaembalsamar ni Jose kadagiti mangngagas nga Egipcio ti bangkay ni amana kas panangisagana iti panagdaliasat nga agturong idiay Canaan.​—Ge 49:29–50:13.

Kababalinna Kadagiti Kakabsatna. Idi nakasublidan manipud panangitabon ken Jacob, nagbuteng ti kakabsat ni Jose iti ama, a sidsidiren pay laeng dagiti konsiensiada, ta amangan no balsen ida ni Jose, isu a nagpakpakaasida a pakawanenna ida. Gapu iti dayta, nagsangit ni Jose, a liniwliwana ida ken impanamnamana kadakuada nga awan ti rumbeng a pagbutnganda: “Dikay agbuteng, ta addaak aya iti saad ti Dios? No maipapan kadakayo, dakes ti pinanunotyo maibusor kaniak. Ti Dios pinanunotna dayta a maipaay a pagimbagan iti panggep a panagtignay a kas iti daytoy nga aldaw tapno taginayonenna a sibibiag ti adu a tattao. Gapuna ita dikay agbuteng. Siak itultuloykonto ti panangabasto kadakayo ken ti babassit nga annakyo iti taraon.”​—Ge 50:14-21.

Ipapatayna. Nagbiag pay ni Jose iti agarup 54 a tawen kalpasan ti ipapatay ni amana, a nagtenganna ti edad a 110 a tawen. Nakitana pay ti dadduma kadagiti appokona iti tumeng. Sakbay ti ipapatayna, kiniddaw ni Jose kadagiti Israelita buyogen ti pammati nga ipanda dagiti tulangna idiay Canaan inton tiempo ti Ipapanawda. Idi natay, naembalsamar ti bangkay ni Jose ket naikabil iti maysa a lungon.​—Ge 50:22-26; Jos 24:32; Heb 11:22.

Naitan-ok ti Nagan a Jose. Gapu ta ni Jose ti kalatakan kadagiti annak ni Jacob, maikanatad unay a no dadduma mausar ti naganna a tumukoy iti amin a tribu ti Israel (Sal 80:1) wenno kadagidiay nairaman iti makin-amianan a pagarian. (Sal 78:67; Am 5:6, 15; 6:6) Agparang met ti naganna iti padto ti Biblia. Iti naimpadtuan a sirmata ni Ezequiel, doble ti tawid ni Jose (Eze 47:13), ken adda ti nagan ni Jose iti maysa kadagiti ruangan ti siudad a “Ni Jehova a Mismo Adda Sadiay” (Eze 48:32, 35), ket idi natukoy ti panagkaykaysa manen ti ili ni Jehova, nadakamat ni Jose kas panguluen ti maysa a paset ti nasion ket ni Juda kas panguluen ti sabali pay a paset. (Eze 37:15-26) Impakita ti padto ni Abdias a “ti balay ni Jose” ket makipaset iti panangdadael iti “balay ni Esau” (Abd 18), ket tukoyen ti padto ni Zacarias ti panangisalakan ni Jehova iti “balay ni Jose.” (Zac 10:6) Ni Jose imbes a ni Efraim ti agparang kas maysa kadagiti tribu ti naespirituan nga Israel.​—Apo 7:8.

Ipasimudaag ti pannakailanad ni Jose iti Apocalipsis 7:8 a ti padto ni Jacob idi matmatayen ket agaplikar met iti naespirituan nga Israel. Gapuna, makapainteres ta ni Jehova a Dios, Daydiay Mannakabalin ni Jacob, impaayna ni Kristo Jesus kas Nasayaat a Pastor a nangidaton iti biagna agpaay “kadagiti karnero.” (Jn 10:11-16) Ni Kristo Jesus met ti pamuon a bato a pasuli a nagsaadan ti templo ti Dios a buklen dagiti naespirituan nga Israelita. (Efe 2:20-22; 1Pe 2:4-6) Ket kadua ti Mannakabalin-amin a Dios daytoy a Pastor ken Bato.​—Jn 1:1-3; Ara 7:56; Heb 10:12; idiligyo ti Ge 49:24, 25.

Dagiti Pagpadaan da Jose ken Kristo. Makita ti adu a pagpadaan ti biag ni Jose ken biag ni Kristo Jesus. No kasano a ni Jose ket nailasin kas kangrunaan a nakaipaayan ti panagayat ni amana, kasta met ken Jesus. (Idiligyo ti Mt 3:17; Heb 1:1-6.) Ni Jose ket ginura ti kakabsatna iti ama. Umasping iti dayta, ni Jesus ket linaksid dagiti Judio a kailianna a mismo (Jn 1:11), ken ti kakabsatna iti lasag saanda a nangiparangarang iti pammati kenkuana idi damo. (Jn 7:5) Ti situtulok a panagtulnog ni Jose a mangtungpal iti pagayatan ni amana a mapanna kitaen ti kakabsatna iti ama ket pumadpada iti situtulok nga iyaay ni Jesus ditoy daga. (Fil 2:5-8) Dagiti napasaran ni Jose a nasaem a kapadasan nga imbunga daytoy nga annongen ket kas iti napasamak ken Jesus, nangnangruna idi naparparigat sa idi agangay napapatay iti kayo a pagtutuokan. (Mt 27:27-46) No kasano a ni Jose ket inlako ti kakabsatna iti ama iti bunggoy dagiti Midianita-Ismaelita a managbiahe, kasta met a ni Jesus ket inyawat dagiti Judio iti turay ti Roma tapno mapapatay. (Jn 18:35) Babaen ti panagsagabada agpada a nagugoran da Jose ken Jesus ken naisaganada maipaay kadagiti akemda a mangispal iti biag. (Sal 105:17-19; Heb 5:7-10) Ti pannakaital-o ni Jose iti saad kas administrador iti taraon idiay Egipto ken ti pannakaispal ti biag a naaramidan dayta ket kas ti pannakaitan-ok ni Jesus ken ti panagbalinna a Manangisalakan agpadpada kadagiti Judio ken di Judio. (Jn 3:16, 17; Ara 5:31) Ti gandat ti kakabsat ni Jose a panangdangran kenkuana ket pamay-an ti Dios a pangispal kadakuada iti bisin. Kasta met, ti ipapatay ni Jesus ket nagbalin pakaibatayan ti pannakaisalakan.​—Jn 6:51; 1Co 1:18.

2. Ama ni Igal, ti managsimisim iti tribu ni Isacar nga imbaon ni Moises manipud Let-ang ti Paran.​—Nu 13:2, 3, 7.

3. Maysa a Levita “iti annak ni Asaf” a babaen ti panagbibinnunot nadutokan nga umuna kadagiti 24 a bunggoy nga agserserbi a musikero bayat ti panagturay ni David.​—1Cr 25:1, 2, 9.

4. “Anak ni Jonam”; inapo ni Kristo Jesus iti kapuonan ti natauan nga inana a ni Maria. (Lu 3:30) Ni Jose ket kaputotan ni David ken nagbiag sakbay a dinadael dagiti taga Babilonia ti Jerusalem.

5. Maysa kadagidiay nangpapanaw iti ganggannaet nga assawada a babbai ken annakda gapu iti panangidagadag ni Esdras.​—Esd 10:10-12, 42, 44.

6. Maysa a padi a kameng iti sangakabbalayan ni Sebanias iti dasig ti amana idi panawen ti Nangato a Padi a ni Joiaquim, ni Gobernador Nehemias, ken ni Esdras a padi.​—Ne 12:12, 14, 26.

7. “Anak ni Matatias” ken inapo ni Jesu-Kristo iti pamilia ni inana. (Lu 3:24, 25) Nagbiag ni Jose iti adu a tawen kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia.

8. Anak ti maysa a Jacob; pannakaama ni Kristo Jesus, asawa ni Maria, ken idi agangay, nagbalin nga ama ti di kumurang nga uppat nga annak, da Santiago, Jose, Simon, ken Judas, malaksid pay ti annak a babbai. (Mt 1:16; 13:55, 56; Lu 4:22; Jn 1:45; 6:42) Naawagan met ni Jose iti anak ni Heli (Lu 3:23), nalawag a nagan daytoy ti katuganganna a lalaki. Gapu ta nagtulnog a kanayon iti bilin ti Dios, simamatalek nga inannurot ti nalinteg a ni Jose ti Mosaiko a Linteg ken nagpasakup iti bilbilin ni Cesar.

Ni Jose ket nakurapay laeng gapu ta maysa nga allawagi ken agnanaed idiay Nazaret. (Mt 13:55; Lu 2:4; idiligyo ti Lu 2:24 iti Le 12:8.) Adda saritaandan iti balasang a ni Maria (Lu 1:26, 27), ngem sakbay ti panagkasarda nagsikog ni Maria babaen ti nasantuan nga espiritu. Gapu ta saanna a kayat a maibabain ni Maria iti publiko, pinanggep ni Jose nga idiborsio iti nalimed. (Kitaenyo ti DIBORSIO.) Ngem idi nailawlawagen ti anghel ni Jehova ti napasamak babaen iti maysa a tagtagainep, inyawiden ni Jose ni Maria kas legal nga asawana. Nupay kasta, saanna a dinennaan agingga a naipasngay ni Maria ti anakna a simimilagro ti pannakayinawna.​—Mt 1:18-21, 24, 25.

Kas panagtulnog iti bilin ni Cesar Augusto nga agparehistro dagiti tattao kadagiti siudad a nagtaudanda, yantangay ni Jose ket kaputotan ni Ari David, nagdaliasat a kaduana ni Maria nga agturong idiay Betlehem ti Judea. Sadiay nga impasngay ni Maria ni Jesus ket impaiddana iti maysa a kulluong, agsipud ta awanen ti sabali a mapagdagusan. Iti daydi a rabii dimteng dagiti pastor tapno kitaenda ti kayanak a maladaga gapu ta pinakaammuan ida ti anghel maipapan iti dayta a pannakaipasngay. Kalpasan ti agarup 40 nga aldaw, kas kalikaguman ti Mosaiko a Linteg, indatag da Jose ken Maria ni Jesus iti templo idiay Jerusalem agraman ti maysa a daton. Agpada a nasdaaw da Jose ken Maria idi mangngegda ti naimpadtuan a sasao ti lakayen a ni Simeon maipapan iti naindaklan a bambanag nga aramiden ni Jesus.​—Lu 2:1-33; idiligyo ti Le 12:2-4, 6-8.

Agparang a sumagmamano a tiempo kalpasan daytoy, bayat nga agnanaedda iti maysa a balay idiay Betlehem, ni Maria ken ti dakkelen nga ubingna ket sinarungkaran ti sumagmamano nga astrologo a taga Daya. (Nupay kasla ipaspasimudaag ti Lucas 2:39 a nagsubli a dagus da Jose ken Maria idiay Nazaret kalpasan nga indatagda ni Jesus idiay templo, laglagipen koma a daytoy a kasuratan ket paset ti salaysay a napaababa unay.) Bimmallaet ti Dios tapno ti isasarungkarda ket saan nga agbanag iti pannakapapatay ni Jesus. Yantangay napakdaaran babaen iti maysa a tagtagainep a sapsapulen ni Herodes ti ubing tapno papatayenna, tinungpal ni Jose dagiti bilin ti Dios nga agkamang idiay Egipto a kaduana ti pamiliana.​—Mt 2:1-15.

Idi natayen ni Herodes, nagparang manen ken Jose ti anghel ni Jehova babaen iti maysa a tagtagainep, a kunkunana: “Bumangonka, alaem ti ubing ken ti inana ket inkan iti daga ti Israel.” Nupay kasta, idi naammuanna a ti anak ni Herodes a ni Arquelao ti agturturay kas suno ti amana, nagamak nga agsubli idiay Judea, ket “yantangay naipaayan iti nadibinuan a pakdaar iti maysa a tagtagainep, napan iti teritoria ti Galilea, ket dimteng ken nagnaed iti siudad a managan Nazaret.”​—Mt 2:19-23.

Tinawen nga ikuyog ni Jose ti intero a pamiliana a tumabuno iti rambak ti Paskua idiay Jerusalem. Iti naminsan, idi agaw-awiddan idiay Nazaret, kalpasan a napagnadan ti kawatiwat ti maysa nga aldaw manipud Jerusalem, natakuatan da Jose ken Maria a ti 12 ti tawenna a ni Jesus ket mapukpukaw. Sipipinget a binirbirokda ket kamaudiananna nasarakanda iti templo idiay Jerusalem, nga agim-imdeng ken agsalsaludsod kadagiti mannursuro sadiay.​—Lu 2:41-50.

Saan a dinakamat ti rekord ti Kasuratan no ania dagiti saklaw ti panangsanay ni Jose ken Jesus. Ngem awan duadua a nakatulong ni Jose iti irarang-ay ti kinasirib ni Jesus. (Lu 2:51, 52) Sinuruan met ni Jose nga agallawagi, ta ni Jesus ket naam-ammo idi kas “ti anak ti allawagi” (Mt 13:55) ken kas “ti allawagi.”​—Mr 6:3.

Ti ipapatay ni Jose ket saan nga espesipiko a dinakamat ti Kasuratan. Ngem nalabit awanen sakbay ti ipapatay ni Jesus. Ta no sibibiag pay koma kalpasan ti tiempo ti Paskua idi 33 K.P., saan koma nga intalek ti silalansa a ni Jesus nga aywanan ni apostol Juan ni Maria.​—Jn 19:26, 27.

9. Kabsat ni Jesu-Kristo iti ina. (Mt 13:55; Mr 6:3) Kas iti dadduma pay a kakabsatna, saan a nangiparangarang ni Jose iti pammati ken Jesus idi damo. (Jn 7:5) Ngem idi agangay, nagbalin a manamati ti kakabsat ni Jesus iti ina, nga awan duadua a karaman ni Jose. Nadakamat a kaduada dagiti apostol ken ti dadduma pay kalpasan ti iyuuli ni Jesus sadi langit, isu a nalabit karamanda iti grupo ti agarup 120 nga adalan a naguummong iti makinngato a siled idiay Jerusalem idi nabunot ni Matias a kasukat ti di matalek a ni Judas Iscariote. Agparang nga idi agangay, immawat iti espiritu ti Dios daytoy met laeng a grupo ti agarup 120 iti aldaw ti Pentecostes idi 33 K.P.​—Ara 1:9–2:4.

10. Maysa a nabaknang a tao manipud siudad ti Arimatea nga adda iti Judea ken mararaem a kameng ti Sanhedrin dagiti Judio. Nupay ni Jose ket maysa a naimbag ken nalinteg a lalaki a mangur-uray iti Pagarian ti Dios, saanna nga inyam-ammo ti bagina kas maysa nga adalan ni Jesu-Kristo gapu ta mabuteng kadagiti di mamati a Judio. Nupay kasta, saan a bimmutos kas pannakikanunong iti di nainkalintegan a tignay ti Sanhedrin maibusor ken Kristo Jesus. Idi agangay, situtured a kiniddawna ken Pilato ti bangkay ni Jesus ket insaganada a dua ken Nicodemo maipaay iti pannakaitabon sada inkabil iti kabbaro a tanem a naikungkong iti bato. Daytoy a tanem ket adda iti maysa a minuyongan nga asideg iti nakailansaan ni Jesus ken kukua ni Jose a taga Arimatea.​—Mt 27:57-60; Mr 15:43-46; Lu 23:50-53; Jn 19:38-42.

11. Kadua ni Matias a napagpilian maipaay iti annongen a manangaywan a nabakante ti di matalek a ni Judas Iscariote. Ni Jose, a naawagan met iti Barsabas (nalabit nagan ti pamilia wenno kanayonan a nagan laeng) ken addaan apeliedo a Justo, ket maysa a nakasaksi kadagiti trabaho, milagro, ken ti panagungar ni Jesu-Kristo. Nupay kasta, babaen ti panagbibinnunot napili ni Matias saan a ni Jose, tapno mangsukat ken Judas Iscariote sakbay ti Pentecostes ti 33 K.P. ken “naibilang kadagiti sangapulo ket maysa nga apostol.”​—Ara 1:15–2:1.

12. Maysa a Levita nga addaan apeliedo a Bernabe ken nayanak idiay Chipre. (Ara 4:36, 37) Nasinged a kadua ni apostol Pablo.​—Kitaenyo ti BERNABE.