SIQUEM
[Deppaar [ti Daga]].
1. Anak ni Hamor a panguluen dagiti Haveo. (Ge 33:19; Jos 24:32) Kalpasan ti panagyan ni Jacob iti asideg ti siudad ti Siquem (kitaenyo ti Num. 4), ti anakna a babai a ni Dina nangrugi a makitimpuyog kadagiti babbai iti dayta a siudad. Nadeskribir ni Siquem kas “kadadayawan iti intero a balay ni amana.” Idi nakitana ni Dina, “nakikaidda kenkuana ket pinilitna.” Kalpasanna, nagayat ken Dina ket tinarigagayanna nga asawaen. Ngem nakapungtot ti annak ni Jacob iti napasamak ket ‘siaallilaw’ a kinunada a mangaramidda laeng iti urnos ti pannakiasawa kadagiti nakugit a lallaki. Immanamong iti daytoy ni Siquem ken ti amana a ni Hamor, ket kinombinsirda nga agpakugit dagiti Siquemita. Nupay kasta, sakbay a maimbagan ti pannakakugit dagiti lallaki ti Siquem, ti annak ni Jacob a da Simeon ken Levi rimmautda iti siudad ket pinapatayda da Hamor, Siquem, ken ti amin a dadduma pay a lallaki.—Ge 34:1-31.
2. Anak ni Galaad a kameng ti tribu ni Manases. Nagbalin ni Siquem nga ulo ti pamilia dagiti Siquemita, a saan koma a mapagkamalian nga isuda dagiti Canaanita nga agnanaed iti Siquem.—Nu 26:28, 30, 31; Jos 17:2.
3. Anak ni Semida a kameng ti tribu ni Manases.—1Cr 7:19.
4. Maysa a nagkauna a siudad a nainaig iti Nablus, wenno ad-adda nga umiso, iti kabangibangna a Tell Balata. (Sal 60:6; 108:7; LADAWAN, Tomo 1, p. 530) Adda ti Tell Balata iti makindaya nga ungto ti akikid a ginget a lumasat iti nagbaetan ti Bantay Gerizim ken Bantay Ebal, ken agarup 48 km (30 mi) dayta iti amianan ti Jerusalem. Addaan dayta iti naruay a suplay ti danum ken adda met nadam-eg a tanap iti mismo a dayana. Idi un-unana, kontrolado ti Siquem dagiti kalsada manipud daya nga agpalaud ken manipud amianan nga agpaabagatan, a lumasat dagitoy iti tengnga ti Palestina. (Idiligyo ti Uk 21:19.) Nagpannuray laeng ti kinatalged ti siudad kadagiti sarikedkedna agsipud ta awan iti namilitariaan a bentahana ta saan a naibangon iti rabaw ti maysa a bantay.—Uk 9:35.
Idi damo a simrek ni Abram (Abraham) iti Naikari a Daga, nagdaliasat agingga iti “lugar ti Siquem” ket nagkampo iti asideg ti dadakkel a kayo ti More, a sadiay nga imbangonna ti maysa nga altar idi agangay. (Ge 12:6-9) Gistay dua a siglo kalpasanna, apaman a nakasubli ni Jacob manipud Padan-aram, nagkampo iti sango ti Siquem ket gimmatang sadiay iti daga. Kas panagibalesda iti panangrames ni Siquem nga anak ni Hamor iti kabsatda a babai a ni Dina, da Simeon ken Levi nga annak ni Jacob pinapatayda dagiti lallaki ti siudad. (Ge 33:18–34:31) Kas imbilin ti Dios, pinanawan ni Jacob ti Siquem ngem sakbay nga inaramidna dayta, innalana ti amin a ganggannaet a didios ken ar-aritos nga ik-ikutan ti sangakabbalayanna ket inkalina ida iti baba ti dakkel a kayo iti asideg ti Siquem. (Ge 35:1-4) Idi agangay, ti annak ni Jacob impaarabda dagiti arbanda iti asideg dayta a siudad. Sitatalged a naaramidanda daytoy gapu ta adda pay laeng ti “panagaligaget [dagiti umili ti Siquem maipaay] iti Dios,” a dayta ti nanglapped kadagiti kabangibang nga il-ili a mangkamat ken Jacob.—Ge 35:5; 37:12-17.
Idi a dagiti kaputotan ni Jacob, dagiti Israelita, simrekda iti Naikari a Daga kalpasan ti nasurok a dua a siglo a panagnaedda idiay Egipto, intabonda dagiti tulang ni Jose “idiay Siquem iti benneg ti talon a nagun-od ni Jacob manipud iti annak ni Hamor.” (Jos 24:32) Nupay kasta, iti depensa ni Esteban iti sanguanan dagiti Judio, kinunana a naitabon ni Jose iti “tanem a ginatang ni Abraham . . . manipud iti annak ni Hamor idiay Siquem.” (Ara 7:16) Nalabit saan a kompleto ti insawang ni Esteban. No maitipon dagiti nalibtawan a sasao, mabalin a kastoy ti kinuna ni Esteban: ‘Ni Jacob simmalog nga agturong idiay Egipto. Ket pimmusay; ken kasta met dagidi ammatayo, ket nayalisda idiay Siquem ket naikabilda iti tanem a ginatang ni Abraham iti maysa a gatad ti kuarta a pirak [ket iti dayta gimmatang] manipud iti annak ni Hamor idiay Siquem.’ (Ara 7:15, 16) Posible met a, yantangay ni Jacob ket apoko ni Abraham, mabalin a naikuna a gapuanan ni Abraham ti panaggatang kas pannakaulo a patriarka. Pagarigan daytoy iti panagaramat iti nagan ti inapo kas tumukoy ken mangibagi kadagiti kaputotanna, no kasano a kasta met ti pannakaaramat idi agangay ti nagan nga Israel (Jacob) ken dadduma pay a nagan.—Idiligyo ti Os 11:1, 3, 12; Mt 2:15-18.
Karaman ti Siquem iti bingay dagiti tribu iti Naikari a Daga, ken agparang a masarakan dayta iti uneg ti teritoria ti Manases, ta agarup 3 km (2 mi) ti kaadayona iti amianan a laud ti ili ti Micmetat nga adda iti beddeng. (Jos 17:7) Yantangay nadeskribir nga adda ti Siquem iti “nakabambantay a rehion ti Efraim,” mabalin a maysa dayta a naipasngat a siudad ti Efraim iti teritoria ti Manases. (Jos 16:9; 1Cr 6:67) Kalpasan dayta, ti siudad agraman ti dadduma pay a siudad ti Efraim ket naituding kadagiti Levita ken napagbalin a sagrado kas maysa a siudad a pagkamangan. (Jos 21:20, 21) Sakbay unay ti ipapatay ni Josue, inummongna dagiti amin a tribu ti Israel idiay Siquem ket pinaregtana ida nga agserbi ken Jehova.—Jos 24:1-29.
Nupay nakitulag dagiti Israelita idiay Siquem nga itandudoda ti pudno a panagdaydayaw, dagiti agnanaed iti dayta a siudad nangrugida nga agdaydayaw ken Baal-berit. (Uk 8:33; 9:4) Sinuportaranda pay ni Abimelec (ti anak ni Ukom Gideon ken ti Siquemita a kamalalana) iti panagreggetna nga agbalin nga ari. Ngem, immalsada ken Ari Abimelec idi agangay. Pinarmek ni Abimelec ti iyaalsa ket dinadaelna ti siudad sana winarasan iti asin, a nalabit isimbolo daytoy ti tarigagayna a mamaglangalang iti dayta iti agnanayon.—Uk 8:31-33; 9:1-49; idiligyo ti Sal 107:33, 34; kitaenyo ti ABIMELEC Num. 4; BAAL-BERIT.
Idi agangay naibangon manen ti Siquem. Nagbalin a napateg a siudad kas ipasimudaag ti pannakadutok sadiay ni Rehoboam kas ari. (1Ar 12:1) Kalpasan ti pannakabingay ti pagarian, ni Jeroboam (ti kaunaan nga ari ti makin-amianan a pagarian) nangibangon kadagiti patakder idiay Siquem ken nalawag nga adda gundaway a nagturay manipud sadiay. (1Ar 12:25) Sinigsiglo kalpasanna, idi 607 K.K.P., kalpasan a dinadael dagiti Babilonio ti siudad ti Jerusalem, adda dagiti lallaki a taga Siquem a napan idiay Jerusalem tapno agdaydayawda.—Jer 41:5.