AGONG

Ti paset ti rupa a pagdalanan ti angin iti panaganges ken agserbi kas pagangot.

Idi a ti Dios pinarsuana ni Adan, “impuyotna kadagiti abut ti agongna ti anges [porma ti nesha·mahʹ] ti biag, ket ti tao nagbalin a kararua a sibibiag.” (Ge 2:7) Daytoy nga “anges ti biag” saanna laeng a pinunno dagiti bara iti angin no di ket imburayna pay iti bagi ti puersa ti biag a matagtaginayon babaen iti panaganges. Ti anges a maipaspastrek iti bagi babaen kadagiti abut ti agong nasken iti biag; taginayonenna ti puersa ti biag. Idi Layus, “isuamin nga iti dayta aktibo kadagiti abut ti agongna ti anges ti puersa ti biag, kayatna a sawen, isuamin nga adda iti namaga a daga, natay.”​—Ge 7:22.

Ti Hebreo a sao maipaay iti agong wenno abut ti agong (ʼaph) masansan a maar-aramat a tumukoy iti intero a rupa. Nasentensiaan ni Adan a teggedenna ti pagbiagna manipud iti daga babaen ‘iti ling-et ti rupana [iti literal, “agong” wenno “abut ti agong”].’ (Ge 3:19) Ni Lot nagruknoy a ti rupana (agong) dumanon iti daga iti sanguanan dagiti sumarsarungkar nga anghel.​—Ge 19:1.

Kinasensitibo iti Panagangot ken Panagraman. Ti paset a pagangot masarakan iti makinngato a paset ti ungib ti agong, a sadiay dagiti nerbio a pagangot agpatingga kadagiti kasla buok a ngudo; kasta met a masarakan iti daytoy a paset dagiti pino a ngudo ti trigeminal a nerbio. Nakapigpigsa ti sentido ti panagangot nga adda iti tattao. Sigun iti maysa nga artikulo iti Scientific American (Pebrero 1964, p. 42): “Nakabatbatad a ti sentido ti panagangot ket maysa a kemikal a sentido, ket pagaammo unay ti kinasensitibo dayta; iti maysa a kemiko, ti abilidad ti agong a mangilasin ken mangiduma kadagiti sangkap ket nganngani di nakapappapati. Tamingenna dagiti narikut a sangkap nga adu a bulan nga usigen ti maysa a kemiko iti laboratorio; dagdagus a lasinen ida ti agong, uray no nakabasbassit (kabasbassit ti maikasangapulo a milion ti maysa a gramo) a masansan saan a kabaelan a lasinen dagiti kasensitibuan a moderno nga instrumento ti laboratorio dayta a sangkap, bukbukodna nga usigen ken lasinen dayta.”

Dakkel met ti akem ti agong iti panagraman. Adda uppat a kangrunaan a raman: nasam-it, naapgad, naalsem, ken napait. Lasinen dagitoy dagiti pagraman iti ngiwat. Ngem ti kaaduan kadagiti raman ti taraon matagiragsak gapu iti sentido ti panagangot. Kas pagarigan, ti tao a nasullatan dagiti abut ti agongna marigatan a mamagduma iti dua a kita ti taraon, ta kaaduan a banag ket gistay awan ti ramandan.

Kinapintas. Yantangay nakalatlatak ti ayanna, ti nasayaat ti pormana nga agong dakkel ti maitulongna iti kinapintas ti rupa. Iti Kanta ni Solomon (7:4), ti pannakayasping ti agong ti Sulamita a babai iti “torre ti Libano” mabalin a nainaig iti balanse a sukog ti agongna ta mangnayon iti dignidad ken kinapintas iti rupana. Kinalikaguman ti Dios a ti papadi iti Israel, agsipud ta isuda dagiti mangibagi kenkuana iti sanguanan dagiti umili, awananda koma iti pakapilawan, a ti maysa kadagiti makalikaguman ket awan koma ti padi a nagisgis wenno nadunor ti agongna.​—Le 21:18.

Mangiladawan ken Piguratibo nga Usar. Ti sao maipaay iti agong wenno abut ti agong (ʼaph) masansan a piguratibo a maar-aramat maipaay iti unget (gapu iti narungsot a panaganges wenno panagbang-es ti agpungpungtot a persona). (Kitaenyo ti UNGET.) Maar-aramat met mainaig iti tignay ni Jehova gapu iti ungetna (Sal 18:8, 15), wenno no aramatenna ti mannakabalin nga aktibo a puersana.​—Ex 14:21; 15:8.

Ti makarimon nga idolatria a nakatnagan ti Israel ket nakaigapuan ti sumsumged nga unget ni Jehova maibusor kadakuada, nga inyebkasna babaen ken mammadto Isaias, a kunkunana: “Dagitoy ket asuk kadagiti abut ti agongko, apuy a sumsumged iti intero nga agmalem.”​—Isa 65:5.

Kuna ti Proverbio 30:32, 33: “No nagtignayka a sikukuneng babaen ti panangipangatom iti bagim, ken no impamaysam ti panunotmo iti dayta, iyapputmo ti ima iti ngiwat. Ta ti panangbatil iti gatas isu ti mangpataud iti mantekilia, ket ti panangpisel iti agong isu ti mangpataud iti dara, ket ti pananggutugot iti unget isu ti mangpataud iti panagririri.” Sibibileg nga igunamgunam daytoy ti riribuk a mabalin a parnuayen ti maysa a tao a di umiso ti panagsaona wenno ingpenna ti unget wenno palusposanna dayta a di namedmedan. Ditoy, iti panangay-ayam iti sasao, ti “unget” ket nagkadua a porma ti sao a maipaay iti “agong.”