ETANIM
[nalabit, Patinayon [a Barbaresbes]; Kanayon nga Agay-ayus [a Barbaresbes]].
Daytoy ti maikapito a lunar a bulan iti sagrado a kalendario dagiti Israelita, ngem dayta ti umuna iti sekular a kalendario. (1Ar 8:2) Katupagna ti maud-udi a paset ti Setiembre agingga iti umun-una a paset ti Oktubre. Kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia naawagan dayta iti Tisri, nagan a saan nga agparang iti rekord ti Biblia ngem masarakan iti sursurat kalpasan ti pannakaidestiero.
Iti panangdakamatna iti piesta a nangrugi iti maika-15 nga aldaw itoy a bulan (wenno iti agarup umuna a paset ti Oktubre), kastoy ti insurat ti historiador a ni Josephus: “Iti maikasangapulo ket lima daytoy met laeng a bulan, a dumtengen ti panawen ti lam-ek, imbilin ni Moises iti tunggal pamilia a tarimaanenda dagiti toldada, agsipud ta kayatna ida nga igaga iti lamiis ken tapno masalaknibanda manipud nakaro a lam-ek iti tawen.”—Jewish Antiquities, III, 244 (x, 4).
Panangrugi ti Tawen a Mainaig ti Panagtalon. Nupay ti Abib (wenno Nisan) nagbalin nga umuna a bulan ti tawen iti sagrado a kalendario dagiti Judio kalpasan ti Ipapanaw iti Egipto, nagtultuloy a naibilang ti Etanim kas umuna a bulan no mainaig iti sekular wenno iti panagtalon. Gistay nalpas aminen a panagani iti daytoy a bulan, a nangtanda iti panagngudo ti tawen a mainaig ti panagtalon. Dagiti nasapa a tudo a sumaruno iti dayta pinaluknengda ti daga maipaay iti sumaganad a panagarado, ket dayta ti mangipasimudaag iti panangrugi manen ti agrikultural nga ar-aramid. Tinukoy ni Jehova ti Etanim kas tiempo a panagbaliw ti tawen idi dinakamatna a ti piesta ti panagurnong ket marambakan “iti ipapanaw ti tawen” ken “iti panagbaliw ti tawen.” (Ex 23:16; 34:22) Makapainteres met ta ti panangrugi ti tawen a Jubileo ket saan nga iti bulan ti Abib no di ket iti daytoy a bulan ti Etanim.—Le 25:8-12.
Ti nagan daytoy a bulan idi agangay ket Tisri, kaipapananna ti “Panangrugi ti Tawen,” ket ti Tisri 1 ramrambakan pay laeng dagiti Judio kas Aldaw ti Baro a Tawenda wenno Rosh Hashanah (“Rugi ti Tawen”).
Bulan ti Piesta. Ti Etanim ket bulan met dagiti piesta. Ti umuna nga aldaw ket “aldaw ti panaguni ti trumpeta.” (Le 23:24; Nu 29:1) Yantangay ti tunggal panagparang ti baro a bulan gagangay idi a maiwaragawag babaen ti panaguni ti trumpeta, mabalbalin nga adda kanayonan wenno napapaut a panangpaguni iti trumpeta iti daytoy nga aldaw. (Nu 10:10) Iti maika-10 ti Etanim, nangilin ti tinawen nga Aldaw ti Panangabbong. (Le 16:29, 30; 23:27; Nu 29:7) Manipud maika-15 agingga iti maika-21, naangay ti Piesta dagiti Abong-abong, wenno Piesta ti Panagurnong, a sinaruno ti maysa a nadaeg nga asamblea iti maika-22 nga aldaw. (Le 23:34-36) Gapuna, ti kaaduan a paset ti bulan ti Etanim ket nabusbos kadagitoy a piesta.
Paspasamak a Naaramid iti Etanim. Yantangay ti agsasaruno a paspasamak naidatag manipud iti umuna a libro ti Biblia ken iti dadduma pay a pasetna, ken yantangay nainaig iti biag ni Adan ti damo a pannakadakamat ti tawtawen ti panagbiag ti tao, agparang a ti nagkauna a pannakaaramat ti bulan a naawagan Etanim kas umuna a bulan ti tawen ket mangipaay iti pangibatayan iti panamati a nangrugi ti biag ni Adan iti daytoy a bulan. (Ge 5:1-5) Iti umuna nga aldaw ti umuna a bulan (naawagan Etanim idi agangay), kalpasan ti nasurok a sangapulo a bulan a kaadda ni Noe iti uneg ti daong, inikkatna ti takkab ti daong ket nakitana a naatiananen ti daga iti dandanum ti layus. (Ge 8:13) Nasurok a 1,300 a tawen kalpasanna, inangay ni Solomon ti inagurasion ti nairingpas a templo idiay Jerusalem iti Etanim. (1Ar 8:2; 2Cr 5:3) Kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P., ti nagserbi a tanda iti naan-anay a pannakalangalang ti Juda isu ti pannakapapatay ni Gobernador Gedalias ken ti simmaganad a panagkamang dagiti nabatbati nga Israelita idiay Egipto iti bulan ti Etanim. (2Ar 25:25, 26; Jer 41:1, 2) Dagitoy a pasamak ket karaman kadagiti makagapu iti “panagayunar iti maikapito a bulan” a nadakamat iti Zacarias 8:19. Pitopulo a tawen kalpasanna, iti daytoy met laeng a bulan, nakapagsubli dagiti naluk-atan a destiero nga Israelita manipud Babilonia tapno rugianda ti pannakaibangon manen iti templo idiay Jerusalem.—Esd 3:1, 6.
Ipakita met ti ebidensia a ti pannakayanak ni Jesus, kasta met ti pannakabautisar ken pannakapulotna, ket napasamak bayat daytoy a bulan.—Kitaenyo ti JESU-KRISTO.