JOSUE, LIBRO TI

Daytoy a libro ti Biblia ket mangipaay iti nagpateg a pannakarangtay iti pakasaritaan dagiti Israelita babaen ti panangipakitana no kasano a natungpal dagiti kari ti Dios kada patriarka Abraham, Isaac, ken Jacob. Nalabit saklawenna ti periodo a nasurok a 20 a tawen (1473-a. 1450 K.K.P.), dakamatenna ti pannakaparmek ti Canaan, a sarunuen ti pannakaibunong dayta a daga kadagiti Israelita; ket agleppas kadagiti palawag ni Josue a mangiparparegta iti panagmatalek ken Jehova.

Yantangay daytoy a libro naglaon iti kadaanan a nagnagan ti siudad (Jos 14:15; 15:15) ken detalyado a pammilin agraman salsalaysay no kasano a naitungpal dagitoy, maipasimudaag ngarud a naisurat daytoy iti daydi met laeng a nagkauna a tiempo. (Maipaay kadagiti pagarigan kitaenyo ti Jos 1:11-18; 2:14-22; 3:2–4:24; 6:22, 23.) Iti kinapudnona, tinukoy ti mannurat nga isu agbibiag idi tiempo ni Rahab a taga Jerico, ngarud nasaksianna ti paspasamak.​—6:25.

Kinaumiso. Nupay kasta, pagarupen ti dadduma a saan a pudpudno a pakasaritaan ti linaon ti libro ti Josue. Daytoy a panangmatmat kangrunaanna a naibatay iti pagarup nga imposible a napasamak dagita, yantangay dagiti milagro a nadakamat iti libro karkarna no iti mapaspasaran ti tao iti agdama a tiempo. Ngarud pagbalinenna a mapagduaduaan ti pannakabael ti Dios a mangaramid kadagiti milagro, agraman ti kaadda ti Dios, kasta met ti kinamapagtalkan ti mannurat. No koma ti mannurat pinapintasna ti salaysayna babaen iti parparbo nga estoria ket kaskasdi a kunaenna a nasaksianna dayta a pasamak, ngarud nagbasol iti inggagara a panangallilaw. Saan la ketdi a nainkalintegan nga ipapan a maysa nga ulbod a saksi ti nangpataud iti maysa a libro a mangpadpadayaw iti Dios kas Manangtungpal iti saona (Jos 21:43-45), mangiparparegta iti panagmatalek kenkuana (23:6-16; 24:14, 15, 19, 20, 23), ken sipapanayag a mangbigbigbig kadagiti pannakapaay ti Israel.​—7:1-5; 18:3.

Awan makaikuna a ti Israelita a nasion saan a nabuangay ken saanna a sinakup ti daga a nadeskribir iti libro ti Josue. Kasta met, awan ti nainkalintegan a pangibatayan iti panangsupiat iti kinaagpayso ti salaysay dayta a libro no kasano a nagun-od dagiti Israelita ti daga ti Canaan. Ti kinaumiso dayta ket saan a pinagduaduaan uray dagiti salmista (Sal 44:1-3; 78:54, 55; 105:42-45; 135:10-12; 136:17-22), wenno ni Nehemias (Ne 9:22-25), wenno ti kaunaan a martir a Kristiano a ni Esteban (Ara 7:45), wenno ni adalan a Santiago (San 2:25), wenno ti adda adalna a ni apostol Pablo (Ara 13:19; Heb 4:8; 11:30, 31). Ket ilanad ti 1 Ar-ari 16:34 ti kaitungpalan ti lunod nga impadto ni Josue a nayebkas agarup 500 a tawen a nasapsapa idi tiempo a madadael ti Jerico.​—Jos 6:26.

Mannurat. Ti sumagmamano nga eskolar, nupay bigbigenda a naisurat ti libro idi tiempo ni Josue wenno iti asideg dayta a tiempo, laksidenda ti kadawyan a panangmatmat dagiti Judio a ni Josue a mismo ti nangisurat iti dayta. Ti kangrunaan a saanda nga anamongan isu ti sumagmamano a pasamak a nailanad iti libro ti Josue nga agparang met iti libro ti Uk-ukom, a mangrugi iti sasao a, “Ket kalpasan ti ipapatay ni Josue.” (Uk 1:1) Nupay kasta, daytoy a panglukat a sasao saanna nga ipatuldo ti tiempo a pannakapasamak ti amin a paspasamak a masarakan iti salaysay ti Uk-ukom. Ti urnos libro ket saan a nainget a panagsasaganad ti paspasamak sigun iti kronolohia, ta mangdakamat iti maysa a pasamak sakbay ti ipapatay ni Josue. (Uk 2:6-9) Ngarud, mabalin met a napasamak sakbay ti ipapatay ni Josue ti sumagmamano a banag, kas ti pannakakautibo ti Hebron babaen ken Caleb (Jos 15:13, 14; Uk 1:9, 10), ti Debir babaen ken Otniel (Jos 15:15-19; Uk 1:11-15), ken ti Lesem wenno Lais (Dan) babaen kadagiti Danita (Jos 19:47, 48; Uk 18:27-29). Uray ti panangipasdek dagiti Danita iti maysa nga idolatroso a ladawan idiay Lais ket tumutop a kunaen a napasamak idi tiempo ni Josue. (Uk 18:30, 31) Iti pangserra a pammagbagana, imbaga ni Josue kadagiti Israelita: “Ikkatenyo ti didios a nagserbian dagidi ammayo idiay ballasiw ti Karayan ken idiay Egipto, ket agserbikayo ken Jehova.” (Jos 24:14) No awan koma idi ti idolatria, saan unay a napateg daytoy a sasao.

Ngarud, nainkalintegan a kunaen a ti libro ket gapuanan ni Josue, malaksid iti pangserra a benneg a nangipadamag iti ipapatayna. Yantangay inlanad ni Moises ti paspasamak iti panagbiagna, maikanatad met nga aramiden dayta ni Josue. Ipadamag a mismo ti libro: “Kalpasanna insurat ni Josue dagitoy a sasao iti libro ti linteg ti Dios.”​—Jos 24:26.

Awanan Panagsisimparat. Impagarup ti sumagmamano nga adda panagsisimparat iti libro agsipud ta agparang iti dayta a naan-anayen a naparukma ni Josue ti daga idinto ta kunaenna met a saan pay a naala ti kaaduan a pasetna. (Idiligyo ti Jos 11:16, 17, 23; 13:1.) Ngem nalaka a risuten ti kasta a kasla di panagtunos no laglagipen nga adda dua a nagduma nga aspeto iti pannakaiwayat ti panagparmek. Umuna, naduprak ti pannakabalin dagiti Canaanita gapu iti pannakigubat ti nasion iti sidong ti panangidaulo ni Josue. Sumaganad, kinasapulan nga agtignay dagiti indibidual ken ti tribu tapno naan-anay a matagikua ti daga. (17:14-18; 18:3) Nalabit bayat a makigubgubat ti Israel iti maysa a lugar, nagnaed manen dagiti Canaanita kadagiti siudad a kas iti Debir ken Hebron; iti kasta kasapulan a maala manen dagitoy babaen ti panagregget dagiti indibidual wenno ti tribu.​—Idiligyo ti Jos 11:21-23 iti Jos 14:6, 12; 15:13-17.

[Kahon iti panid 1265]

DAGITI TAMPOK TI JOSUE

Ti rekord no kasano a ti daga ti Canaan impaay ni Jehova iti Israel, kas kaitungpalan ti sapatana kadagidi ammada

Paspasamak iti umuna a 20 a tawen wenno nasursurok pay kalpasan ti ipapatay ni Moises iti ngudo ti panagallaalla ti Israel idiay let-ang

Ni Josue isaganana ti Israel a sumrek iti Canaan, mangibaon kadagiti managsimisim (1:1–2:24)

Ni Jehova dinutokanna ni Josue a mangidaulo kadagiti Israelita nga agturong iti dayta a daga

Ibilin ni Josue nga agsagana ti Israel a bumallasiw iti Jordan

Mangibaon kadagiti managsimisim tapno masukimat ti daga ken ti siudad ti Jerico

Idi addada idiay Jerico, ilemmeng ida ni Rahab, ket ikarida nga isu ken ti isuamin nga adda iti balayna nga agtulnog kadagiti naipaay a pammilin mailiklikto iti um-umay a pannakadadael ti Jerico

Ballasiwen ti Israel ti Karayan Jordan a saan a mabasa ti saksakada (3:1–5:12)

Dagiti umili santipikarenda ti bagbagida bilang panagsagana iti ibaballasiwda iti Jordan

Ti papadi a mangaw-awit iti Lakasa umunada a tumapog iti karayan; ti karayan simimilagro a maputtot iti sumagmamano a distansia iti surong, ket bumallasiw dagiti Israelita a namaga ti saksakada

Kas pakalaglagipan iti ibaballasiw, 12 a bato ti maala manipud iti karayan sa maipasdek idiay Gilgal; ti sabali pay a 12 a bato maipasdek iti nagtakderan dagiti papadi iti lansad ti karayan

Makugit dagiti Israelita a lallaki a nayanak idiay let-ang; marambakan ti maysa a Paskua; sumardeng ti probision a manna, ket ti Israel mangrugi a mangan iti apit ti daga

Maparmekda ti Jerico sa maabakda idiay Ai (5:13–8:35)

Agparang ken Josue ti angheliko a prinsipe iti buyot ni Jehova; ni Jehova ibagana ken Josue no kasano ti pannakirupak iti Jerico

Iti agsasaruno nga innem nga aldaw, maminsan nga agmartsa iti inaldaw dagiti Israelita iti aglikmut ti siudad; iti maikapito nga aldaw mamimpito nga agmartsada iti aglikmut dayta; iti maudi a pananglikmutda agriawda iti napigsa, marba dagiti pader ti Jerico, ket ti siudad naikeddeng a madadael

Mangala ni Acan iti sumagmamano a banag a naikeddeng a madadael

Gapu iti daytoy a basol, ikkaten ni Jehova ti pannaranayna ket agsagaba ti Israel iti pannakaabak idiay Ai; maduktalan ti basol ni Acan, ket isu ken ti sangakabbalayanna maubor

Ti maikadua nga iraraut iti Ai agballigi gapu iti pamendision ni Jehova

Mangbangon ni Josue iti altar idiay Bantay Ebal ken basaenna ti Linteg kadagiti umili

Makikappia dagiti Gabaonita, idinto ta madadael ti sabsabali (9:1–12:24)

Dagiti agnanaed iti Gabaon, idi mangngegda dagiti panagballigi ti Israel, sisisikap nga allilawenda ni Josue tapno makitulag kadakuada

Lima nga ar-ari ti agkaykaysa a mangraut kadagiti Gabaonita, ngem ti Israel saranayenna ti Gabaon; mangitinnag ni Jehova iti dadakkel nga uraro ken simimilagro a paatiddogenna ti or-oras ti lawag ti aldaw, iti kasta naan-anay a maabak dagiti rumaraut

Dagiti Israelita iti sidong ni Josue kautibuenda dagiti siudad iti abagatan a laud ken iti abagatan

Agballigida maibusor iti nagkakappon nga ar-ari iti amianan

Ti daga mabingbingay kadagiti tribu ti Israel (13:1–22:34)

Ti Ruben, Gad, ken ti kagudua a tribu ni Manases maaddaanda iti teritoria iti daya ti Jordan

Ti Hebron maited ken Caleb; dagiti tribu ti Juda, Efraim, ken ti sabali pay a kagudua ti Manases maipaayan iti tawid a daga babaen ti panagbibinnunot

Ti tabernakulo maipasdek idiay Silo, ket maaramid sadiay dagiti panagbibinnunot tapno maikeddeng dagiti tawid a daga maipaay kadagiti nabatbati pay a tribu

Dagiti Levita umawatda iti 48 a siudad, 13 kadagita ket siudad ti papadi; mailasin ti 6 a siudad a pagkamangan

Dagiti lallaki iti Ruben, Gad, ken kagudua a tribu ni Manases mangbangonda iti altar idiay Jordan; di umiso ti pannakaawat iti panggep dayta agingga nga ilawlawagda nga agpaay dayta kas pakalaglagipan iti kinamatalek ken Jehova

Ni Josue idagadagna iti Israel nga agserbi a simamatalek ken Jehova (23:1–24:33)

Lakayen ni Josue, ummongenna dagiti panguluen ti Israel ket bagbagaanna ida nga agtalinaedda a matalek ken Jehova

Iti maysa a panaguummong idiay Siquem, repasuenna dagiti pannakilangen ti Dios ken paregtaenna ti Israel nga agbuteng ken Jehova ken isu laeng ti pagserbianda; iyebkasda ti determinasionda a mangaramid iti kasta ket pasingkedanda manen dagiti pagrebbenganda mainaig iti tulag

Matay ni Josue