HEBRON

1. Apoko ni Levi ken anak ni Cohat; inapo ti “annak ni Hebron” wenno Hebronita.​—Ex 6:16, 18; Nu 3:19, 27; 26:58; 1Cr 6:2, 18; 15:4, 9; 23:12, 19; 26:30-32.

2. Anak ni Maresah ken ama da Kore, Tappua, Rekem, ken Sema; maysa a kaputotan ni Caleb a kameng ti tribu ni Juda.​—1Cr 2:42, 43.

3. [Disso ti Panagsugpon]. Maysa a kadaanan a siudad iti kabambantayan a rehion ti Juda a naibangonen pito a tawen sakbay ti Zoan idiay Egipto. (Nu 13:22) Ti Hebron ket adda iti agarup 30 km (19 mi) iti abagatan nga abagatan-a-laud ti Jerusalem ken nasurok a 900 m (3,000 pie) iti ngatuen ti patar ti baybay. Naidumduma dayta ta maysa kadagiti kadadaanan a disso iti Makintengnga a Daya a mapagnanaedan pay laeng. Ti kadaanan a nagan ti Hebron a “Kiriat-arba” (Ili ti Arba) ket kasla naadaw iti Anakim a nangibangon iti dayta, nga isu ni Arba. (Ge 23:2; Jos 14:15) Nabayagen nga agdindinamag ti siudad ken dagiti kabangibangna a turod gapu kadagiti kaubasanda, granada, higos, olibo, sambaldoke, mansanas, ken nogal. Addaan iti adu nga ubbog ken bubon isu a nalikmut ti Hebron iti minilmilia a disso a berde ti mulmulana.

Adda tiempo a nakipagtaeng da patriarka Abraham, Isaac, ken Jacob idiay Hebron bayat ti panagnaedda kas ganggannaet. (Ge 13:18; 35:27; 37:13, 14) Idiay a natay ni Sara ket naitabon iti maysa a rukib iti kaarrubana a Macpela. Daytoy a rukib agraman ti daga iti aglikmut a ginatang ni Abraham iti Heteo a ni Efron ket nagbalin a lugar a pagitabonan maipaay iti pamiliana, a nakaitabonan met da Abraham, Isaac, Rebecca, Lea, ken Jacob.​—Ge 23:2-20; 49:29-33; 50:13.

Idi tiempo nga imbaon ni Moises ti 12 a managsimisim a mapan iti Naikari a Daga, dagiti kasla higante a kaputotan ni Anak ti agnanaed idiay Hebron. (Nu 13:22, 28, 33) Kalpasan ti agarup 40 a tawen, kimmappon ni Hoham nga ari ti Hebron iti uppat a sabsabali pay nga ar-ari iti iraraut iti Gabaon, maysa a siudad a nakikappia ken Josue. Nagtignay dagiti Israelita idi nagpaarayat ti Gabaon ket babaen iti tulong ni Jehova naparmekda dagiti buyot ti lima nga ar-ari nga immay maibusor iti Gabaon. Kalpasan dayta, dagitoy lima nga ar-ari a naglemmeng iti maysa a rukib ket napapatay sa naibitin dagiti bangkayda kadagiti kayo agingga iti rabii.​—Jos 10:1-27.

Bayat nga agtultuloy ti iraraut ti Israel idiay makin-abagatan a Canaan, dagiti agnanaed iti Hebron, agraman ti arida (nabatad a ti suno ni Hoham), ket dinadaelda. (Jos 10:36, 37) Ngem nupay ti pannakabalin dagiti Canaanita ket inabaken dagiti Israelita iti sidong ti panangidaulo ni Josue, agparang a saanda a nagipasdek a dagus kadagiti garison tapno maiturayanda dagiti naparmekda. Nabatad a bayat a makigubgubat ti Israel iti sabali pay a lugar, nagsubli nga agnaed dagiti Anakim idiay Hebron, isu kasapulan nga alaen manen ni Caleb (wenno ti annak ni Juda iti sidong ti panangidaulo ni Caleb) ti siudad kadagiti Anakim kalpasan ti sumagmamano a tiempo. (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Uk 1:10) Nupay ti Hebron ket sigud a naituding ken Caleb iti tribu ni Juda, idi agangay napagbalin dayta a sagrado kas maysa a siudad a pagkamangan. Nagserbi met kas siudad ti papadi. Nupay kasta, “ti tay-ak ti siudad [Hebron]” ken dagiti purokna ket nagbalin kas tawid a sanikua ni Caleb.​—Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.

Agarup uppat a siglo kalpasanna, dagiti lallaki ti Juda pinulotanda ni David idiay Hebron kas ari. Sadiay ti ayanna a nagturay bayat ti pito ket kagudua a tawen, nga iti dayta a tiempo nagbalin nga ama ti innem nga annak, da Amnon, Kileab (Daniel), Absalom, Adonias, Sefatias, ken Itream. (2Sm 2:1-4, 11; 3:2-5; 1Cr 3:1-4) Sakbay dayta, nabatad a ni David ket tinulongan dagiti agnanaed iti Hebron idi kamkamaten ni Ari Saul kas maysa a pugante. (1Sm 30:26, 31) Idi arinunos ti panagturay ni David idiay Hebron, kimmappon ken David ni Abner, ti kangrunaan a mangsupsuporta iti anak ni Saul a ni Is-boset a karibal iti kinaari (2Sm 2:8, 9). Idi nagsubli ni Joab manipud maysa a panangrubbuot ken naammuanna a ni David pinalubosanna a pumanaw ni Abner a sitatalna, nangibaon ni Joab kadagiti mensahero a mangpasubli ken Abner sana pinatay a mismo idiay Hebron, a nakaitabonan ni Abner kalpasan dayta. (2Sm 3:12-27, 32) Idi agangay, ni Is-boset ket pinapatay da Recab ken Baanah sada impan ti ulona ken David idiay Hebron gapu ta namnamaenda a gunggonaanna ida, ngem imbilin ni David a mapapatayda gapu iti nakadakdakes nga inaramidda. (2Sm 4:5-12) Kalpasanna, napulotan ni David kas ari iti intero nga Israel, ket inyakarna idiay Jerusalem ti kabeserana manipud Hebron.​—2Sm 5:1-9.

Sumagmamano a tawen kalpasanna, nagsubli idiay Hebron ti anak ni David a ni Absalom ket inyussuatna sadiay ti panangagawna iti kinaari ni amana ngem di nagballigi. (2Sm 15:7-10) Nalabit ti rason a pinili ni Absalom daytoy a siudad kas pangrugian ti kampaniana tapno maalana ti trono ket gapu ta agdindinamag ti Hebron iti pakasaritaan ken sigud a kabesera ti Juda, kasta met gapu ta ditoy a siudad ti nakayanakanna. Idi agangay, ti Hebron ket binangon manen ti apoko ni David a ni Ari Rehoboam. (2Cr 11:5-10) Kalpasan a ti Juda ket pinaglangalang dagiti taga Babilonia ken nagsublin dagiti destiero a Judio, dadduma kadagiti nagsubli a Judio ket nagnaedda idiay Hebron (Kiriat-arba).​—Ne 11:25.