Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro nga Uk-ukom
ANIA ti reaksion ni Jehova no isu ket tallikudan dagiti mismo nga adipenna ken agserbida kadagiti didiosen? Kasanon no maulit-ulit nga umikayda sada agpatulong kenkuana no laeng makapasarda iti rigat? Tulongan ngata ida ni Jehova? Ti libro nga Uk-ukom sungbatanna dagita ken ti dadduma pay a napateg a salsaludsod. Nakompleto nga insurat dayta ni mammadto a Samuel idi agarup 1100 K.K.P. Saklawenna ti agarup 330 a tawen—manipud idi natay ni Josue agingga idi naitrono ti kaunaan nga ari ti Israel.
Kas paset ti nabileg a sao wenno mensahe ti Dios, dakkel ti pategna kadatayo ti libro nga Uk-ukom. (Hebreo 4:12) Dagiti linaonna a makapagagar a salaysay ad-adda a lawlawagandatayo no maipapan iti personalidad ti Dios. Dagiti leksion a masursurotayo ket makapabileg iti pammatitayo ken tumulong tapno mapetpetantayo a naimbag “ti pudpudno a biag,” ti biag nga agnanayon iti inkari ti Dios a baro a lubong. (1 Timoteo 6:12, 19; 2 Pedro 3:13) Ti panangisalakan idi ni Jehova iti ilina mangtedda iti pangripiripan iti dakdakkel a panangispal nga aramidento ti Anakna, ni Jesu-Kristo.
APAY A KASAPULAN IDI DAGITI UKOM?
Idi pinarmekda dagiti ar-ari iti daga ti Canaan babaen ti panangidaulo ni Josue, dagiti indibidual a tribu ti Israel tinagikuada ti tawidda a daga. Ngem saanda a pinagtalaw dagiti agnanaed iti dayta a daga. Nagserbi a silo iti Israel ti saanda a panangaramid iti dayta.
Ti kaputotan a simmaruno iti kaputotan ni Josue ‘saanda nga am-ammo ni Jehova wenno ti aramid nga inaramidna maipaay iti Israel.’ (Uk-ukom 2:10) Malaksid iti dayta, nakiasawada kadagiti Canaanita ken nagserbida kadagiti didiosen. Gapuna, impalubos ni Jehova nga irurumen ida dagiti kabusorda. Ngem idi kumarkaron ti pannakairurumenda, dagiti annak ti Israel nagpatulongda iti pudno a Dios. Iti sidong ti kasta a kasasaad ti relihion, kagimongan, ken politika a nangrugi ti salaysay ti agsasaruno nga uk-ukom a dinutokan ni Jehova a mangisalakan iti ilina manipud kadagiti kabusorda.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
1:2, 4—Apay a ti Juda ti napili a tribu nga umun-una a mangtagikua iti tawidna a daga? No an-anagen, dayta a pribilehio ket agpaay koma iti tribu ni Ruben, ti inauna nga anak ni Jacob. Ngem iti padtona sakbay a natay, impakpakauna ni Jacob a saan a ni Ruben ti prioridad, yantangay napukawna ti kalinteganna kas ti inauna. Da Simeon ken Levi, a siuulpit a nagtignay, maiwarawarada iti Israel. (Genesis 49:3-5, 7) Gapuna, ti sumaruno iti linia isu ni Juda, ti maikapat nga anak ni Jacob. Ni Simeon, a nakikadua ken ni Juda, ket naikkan kadagiti sangkabassit a paset ti daga a naiballaballaet kadagiti naglawa a teritoria ti Juda.a—Josue 19:9.
1:6, 7—Apay a naputed dagiti tangan ti ima ken tangan ti saka dagiti naparmek nga ar-ari? Saan a makabael a makigubat ti tao a naputdan iti tangan ti ima ken sakana. No awan ti tangan ti imana, kasano koma a mapetpetan ti soldado ti kampilan wenno gayangna? Ken no awan ti tangan ti sakana, narigatna a balansien ti bagina.
Dagiti Masursurotayo:
2:10-12. Masapul nga adda regular nga eskediultayo nga agadal iti Biblia tapno ‘ditay malipatan dagiti aramid ni Jehova.’ (Salmo 103:2) Masapul nga itukit dagiti nagannak kadagiti puso dagiti annakda ti kinapudno ti Sao ti Dios.—Deuteronomio 6:6-9.
2:14, 21, 22. Adda rason no apay nga ipalubos ni Jehova a mapasamak dagiti dakes a bambanag kadagiti di natulnog nga adipenna—tapno dusaen, gugoran, ken tignayenna ida nga agsubli kenkuana.
NANGDUTOK NI JEHOVA KADAGITI UKOM
Ti makapikapik a salaysay dagiti gapuanan dagiti ukom ket nangrugi idi pinagpatingga ni Otniel ti walo a tawen a panangsakup ti ari ti Mesopotamia kadagiti Israelita. Babaen ti maingel nga estratehia, ti ukom a ni Ehud pinapatayna ni Eglon, ti nalukmeg nga ari ti Moab. Pinarmek a bukbukod ni Samgar ti 600 a Filisteo babaen iti maysa a pangabug iti dinguen. Babaen ti pammaregta ni Debora, a maysa a propetisa, ken buyogen ti tulong ni Jehova, ni Barak ken dagiti saan a kompleto ti kabalda a buyotna a sangapulo a ribu a lallaki pinarmekda ti buyot ni Sisera. Ni Jehova imbaonna ni Gideon ken dagiti 300 a soldadona a makigubat kadagiti Midianita, ket pinagballigina ida.
Babaen ken Jefte, inispal ni Jehova ti Israel manipud kadagiti Ammonita. Karaman da Tola, Jair, Ibzan, Elon, ken Abdon kadagiti 12 a lallaki a nagserbi kas ukom iti Israel. Ni Samson ti kaudian kadagiti Ukom, a nakibakal kadagiti Filisteo.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
4:8—Apay nga impapilit ni Barak a kumuyog kenkuana ni propetisa Debora iti pagbabakalan? Agparang nga iti panagrikna ni Barak, saanna a kabaelan ti sumango nga agmaymaysa iti buyot ni Sisera. No kaduana ti propetisa, natalged ti riknana ken dagiti buyotna nga iwanwan ida ti Dios. No kasta, ti panangipilit ni Barak a kumuyog kenkuana ni Debora ket saan a tanda ti kinakapuy no di ket pagilasinan ti natibker a pammati.
5:20—Kasano a nakibakal dagiti bituen manipud iti langlangit maipaay ken Barak? Saan nga ibaga ti Biblia no ti tuktukoyenna ket ti panangtulong dagiti anghel, panagtinnag dagiti layap a sibibiddut nga impatarus dagiti mamasirib nga adipen ni Sisera, wenno nalabit ti kamali a padles dagiti astrologo ni Sisera. Ngem ti sigurado, nakibiang ti Dios.
7:1-3; 8:10—Apay a kinuna ni Jehova nga adu unay ti 32,000 a buyot ni Gideon no idilig iti 135,000 a puersa dagiti kabusor? Gapu ta pagballigien ni Jehova da Gideon ken ti buyotna. Saan a kayat ti Dios a panunotenda a naparmekda dagiti Midianita gapu iti bukodda a pigsa.
11:30, 31—Idi nagsapata, pampanunoten kadi ni Jefte nga adda tao nga idatonna a mapuoran? Adayo a kasta yantangay sagudayen ti Linteg: “Awan koma ti masarakan kenka nga asinoman a mangpalasat iti anakna a lalaki wenno anakna a babai iti apuy.” (Deuteronomio 18:10) Nupay kasta, adda pampanunotenna a tao, saan nga animal. Imposible a mangtaraken dagiti Israelita iti uneg ti balayda kadagiti animal a maus-usar iti panagdaton. Ken saan a naisangsangayan ti panangidaton iti animal. Ammo ni Jefte a ti damo a rummuar manipud iti balayna a sumabet kenkuana ket mabalin a ti balasangna. Isu ti maidaton a “kas daton a mapuoran,” kayatna a sawen, maidaton tapno ekslusibo nga agserbi ken ni Jehova iti santuario.
Dagiti Masursurotayo:
3:10. Maragpat dagiti naespirituan a kalat, saan a babaen iti sirib ti tao, no di ket babaen ti espiritu ni Jehova.—Salmo 127:1.
3:21. Eksperto ni Ehud iti panangusar iti kampilanna ken buyogen ti kinamaingel. Masapul a nasigotayo a mangusar ‘iti kampilan ti espiritu, a dayta ti, sao ti Dios.’ Kayatna a sawen a situtured nga usarentayo ti Kasuratan iti ministeriotayo.—Efeso 6:17; 2 Timoteo 2:15.
6:11-15; 8:1-3, 22, 23. Ti kinaemma ni Gideon isurona kadatayo ti tallo a napateg a leksion: (1) No makaawattayo iti pribilehio iti serbisio, masapul a panunotentayo dagiti responsabilidad a kakuyogna imbes a ti dayaw wenno posision a mabalin nga iyegna. (2) No makilangen kadagidiay nalaing a makiapa, nainsiriban ti agbalin a naemma. (3) Ti kinaemma tulongannatayo a di agbalin a maseknan unay iti posision.
6:17-22, 36-40. Masapul nga agannadtayo met, a ‘di patien ti tunggal naipaltiing nga ebkas.’ Imbes ketdi, masapul a ‘subokentayo dagiti naipaltiing nga ebkas tapno makitatayo no nagtaudda iti Dios.’ (1 Juan 4:1) Tapno masigurado ti maysa a kabbaro a Kristiano a panglakayen a ti balakadna ket naan-anay a naibatay iti Sao ti Dios, nainsiriban nga agkonsulta iti ad-adu ti kapadasanna a panglakayen.
6:25-27. Nagan-annad ni Gideon di la ket ta mapagpungtotna nga awan gapgapuna dagiti kabusorna. No ikasabatayo ti naimbag a damag, rumbeng nga annadantayo ti panagsasaotayo tapno ditay masair ti rikna dagiti sabsabali.
7:6. No maipapan iti panagserbi ken ni Jehova, tuladentay koma dagiti 300 a soldado ni Gideon—alerto ken nasalukag.
9:8-15. Anian a kinamaag ti agtignay a sitatangsit ken siaambisioso a gamgamen ti maysa a posision wenno autoridad!
11:35-37. Ti nasayaat nga ulidan ni Jefte ket awan duadua a nakatulong iti balasangna a maaddaan iti natibker a pammati ken managsakripisio nga espiritu. Maipakita dagiti nagannak ita ti kasta nga ulidan kadagiti annakda.
11:40. Makapabileg iti maysa no makomendaran ti sidadaan a panagserbina ken ni Jehova.
13:8. No maipapan iti panangisuro kadagiti annak, rumbeng nga ikararag dagiti nagannak ti panangiwanwan ni Jehova ken surotenda ti instruksionna.—2 Timoteo 3:16.
14:16, 17; 16:16. Mabalin a madadael ti maysa a relasion no pilitem ti maysa babaen ti panagsangit ken panagreklamo.—Proverbio 19:13; 21:19.
DADDUMA A BASOL ITI ISRAEL
Ti maudi a paset ti libro nga Uk-ukom ket naglaon iti dua a naisangsangayan a salaysay. Ti maysa ket mainaig iti lalaki nga agnagan iti Mikias, a nangiplastar iti maysa nga idolo iti balayna ken nangala iti maysa a Levita nga agserbi kas pannakapadina. Kalpasan a dinadaelda ti siudad a Lais, wenno Lesem, nangbangon dagiti Danita iti bukodda a siudad ket inawaganda iti Dan. Inusarda ti idolo ken padi nga insaad ni Mikias, ket nangbuangayda iti sabali a kita ti panagdayaw idiay Dan. Agparang a naparmek ti Lais sakbay a natay ni Josue.—Josue 19:47.
Ti maikadua a salaysay ket napasamak di nagbayag kalpasan ti ipapatay ni Josue. Iti Gabaa a siudad ti Benjamin, adda grupo dagiti nangrames iti maysa a babai. Nagresulta dayta iti nganngani pannakatalipupos ti intero a tribu ti Benjamin—600 laeng a lallaki ti nakalasat. Ngem adda naaramid a maysa a praktikal nga urnos isu a nabalinanda ti nakiasawa, ket immadu ti bilangda iti dandani 60,000 a mannakigubat idi panawen ti panagturay ni David.—1 Cronicas 7:6-11.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan
17:6; 21:25—No ‘tunggal maysa nayugalina nga aramiden no ania ti umiso kadagiti bukodna a mata,’ saan ngata nga iparparegtana ti anarkia? Saan met, yantangay nangipaay ni Jehova iti umdas a probision a mangiwanwan kadagiti adipenna. Impaayna kadakuada ti Linteg ken dagiti papadi a mangisuro kadakuada maipapan iti dalanna. Babaen ti Urim ken Tummim, ti nangato a padi mabalinna ti agkonsulta iti Dios maipapan kadagiti napateg a bambanag. (Exodo 28:30) Tunggal siudad ket addaan met kadagiti lallakay a makaipaay iti nasayaat a balakad. No aprobetsaren ti maysa nga Israelita dagita a probision, adda nasayaat a mangiwanwan iti konsiensiana. Nasayaat ti resultana no aramiden ti maysa ‘ti umiso kadagiti bukodna a mata’ iti kasta a wagas. Iti sabali a bangir, dakes ti pagbanaganna no ti maysa a tao dina ikabilangan ti Linteg sa mangaramid iti bukodna a desision maipapan iti kondukta ken panagdayaw.
20:17-48—Apay nga impalubos ni Jehova a namindua a pinarmek ti tribu a Benjamin dagiti dadduma a tribu, idinto ta maikari a madusa dagiti Benjamita? Iti panangipalubosna nga agsagaba iti dakkel a pannakaabak iti damo dagiti matalek a tribu, sinubok ni Jehova ti determinasionda a mangikkat iti kinadakes manipud iti Israel.
Dagiti Masursurotayo:
19:14, 15. Mangipakita a saan a nasayaat ti kababalin dagiti taga Gabaa gapu iti panagkedkedda nga agbalin a managpadagus. Maidagadag kadagiti Kristiano a ‘surotenda ti dalan ti kinamanagpadagus.’—Roma 12:13.
Asidegen ti Pannakaispal
Iti din agbayag, ti Pagarian ti Dios iti panangituray ni Kristo Jesus dadaelenna ti dakes a lubong ken mangipaay iti naindaklan a panangispal kadagiti nalinteg ken awan pakababalawanda. (Proverbio 2:21, 22; Daniel 2:44) ‘Mapukawto ti amin a kabusor ni Jehova, ken dagiti managayat kenkuana agbalinda a kas no lumgak ti init iti kinamannakabalinna.’ (Uk-ukom 5:31) Paneknekantayo koma a maysatayo kadagiti managayat ken ni Jehova babaen ti panangyaplikar kadagiti naadaltayo iti libro nga Uk-ukom.
Ti napateg a kinapudno a maulit-ulit a naipaganetget kadagiti salaysay ti Uk-ukom isu daytoy: Mangyeg kadagiti nabaknang a gunggona ti panagtulnog ken ni Jehova, idinto ta dakes ti ibunga ti panagsukir kenkuana. (Deuteronomio 11:26-28) Anian a nagpateg nga agbalintayo a ‘natulnog manipud iti puso’ kadagiti naipalgak a pagayatan ti Dios!—Roma 6:17; 1 Juan 2:17.
[Footnote]
a Awan ti tawid dagiti Levita iti Naikari a Daga malaksid iti 48 a siudad a masarakan iti intero nga Israel.
[Mapa iti panid 25]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
“Agibangon ni Jehova iti uk-ukom, ket isalakanda ida iti ima dagiti manangkamkam kadakuada.”—Uk-ukom 2:16.
UK-UKOM
1. Otniel
2. Ehud
3. Samgar
4. Barak
5. Gideon
6. Tola
7. Jair
8. Jefte
9. Ibzan
10. Elon
11. Abdon
12. Samson
DAN
MANASES
NEFTALI
ASER
ZABULON
ISACAR
MANASES
GAD
EFRAIM
DAN
BENJAMIN
RUBEN
JUDA
[Ladawan iti panid 26]
Ania ti naadalyo iti panangipilit ni Barak a kumuyog ni Debora iti pagbabakalan?