JETRO
[nagtaud iti sao a kaipapananna ti “aglaplapusanan; agliplippias”].
Katugangan ni Moises, maysa a Keneo. (Ex 3:1; Uk 1:16) Ni Jetro ket naawagan met iti Reuel. (Nu 10:29) Mabalin a ti Jetro ket maysa a titulo, idinto ta ti Reuel ket personal a nagan. Nupay kasta, kadawyan idi iti maysa a panguluen nga Arabiano nga addaan iti dua wenno uray ad-adu pay a nagan, kas paneknekan ti adu a kitikit. Iti Exodo 4:18, “Jeter” ti nausar iti Jetro iti Masoretiko a teksto.
Ni Jetro ket isu “ti padi ti Midian.” Maikanatad a maawagan iti “padi [wenno panguluen] ti Midian” gapu ta isu ket ulo ti maysa a dakkel a pamilia, a buklen ti saan a nababbaba ngem pito nga annak a babbai ken maysa a nainaganan nga anak a lalaki (Ex 2:15, 16; Nu 10:29), ken saanna laeng nga ipaay ti material a kasapulan ti pamiliana no di ket pagrebbenganna pay nga idauluan ida iti panagdaydayaw. Saanna a kayat a sawen a panagdaydayaw ken Jehova a Dios daytoy; ngem mabalin a nayukuok kadagiti inapo ni Jetro ti pudno a panagdaydayaw, ken mabalin nga adda pay laeng paset daytoy a nagtultuloy nga ar-aramiden ti pamiliada. Ipasimudaag ti kababalinna nga adda nauneg a panagraemna iti Dios ni Moises ken iti Israel.—Ex 18:10-12.
Ti pannakikadua ni Jetro iti agbalin a manugangna ket nangrugi kalpasan unay ti panagtalaw ni Moises manipud Egipto idi 1553 K.K.P. Tinulongan ni Moises ti babbalasang ni Jetro a mangpainum kadagiti arban ni amada, ket imbagada daytoy iti amada, a nangpadagus met ken Moises idi agangay. Idin, nagyan ni Moises iti sangakabbalayan ni Jetro ket idi agangay nagbalin nga asawana ti anak ni Jetro a ni Zipora. Kalpasan ti agarup 40 a tawen a panangaywanna kadagiti arban ni Jetro iti asideg ti Bantay Horeb (Sinai), ni Moises ket imbaon ni Jehova nga agsubli idiay Egipto, ket nagsubli nga indawdawat ti katuganganna a naimbag koma ti pagbanaganna.—Ex 2:15-22; 3:1; 4:18; Ara 7:29, 30.
Idi agangay nadamag ni Jetro ti dakkel a panagballigi ni Jehova kadagiti Egipcio, ket dagus a napan ken Moises idiay Horeb, nga inkuyogna ni Zipora ken ti dua nga annak ni Moises; pudno a nagragsak unay daydi a panagkikitada manen. Idi insalaysay ni Moises ti nabileg a panangisalakan ni Jehova, natignay ni Jetro a mangbendito iti Dios ken impudnona: “Ita ammokon a ni Jehova dakdakkel ngem kadagiti amin a sabali a didios.” Kalpasanna, nagidaton kadagiti sakripisio iti pudno a Dios. (Ex 18:1-12) Kabigatanna, napaliiw ni Jetro nga umim-imdeng ni Moises ti parparikut dagiti Israelita “manipud iti bigat agingga iti rabii.” Yantangay ammona a makabannog unay daytoy ken Moises kasta met kadagiti umili, nangisingasing ni Jetro iti pamay-an tapno maipabaklayna ti annongen iti dadduma. ‘Mangsanayka iti dadduma a makabael ken maikari a lallaki kas pangpanguluen iti pinullo, saglilimapulo, ginasut, ken rinibu a mangdesision kadagiti kaso, iti kasta denggem laeng ti saanda a kabaelan a tamingen.’ Immanamong ni Moises, ket idi agangay nagsublin ni Jetro iti mismo nga ilina.—Ex 18:13-27.
Kiniddaw ni Moises iti anak ni Jetro a ni Hobab nga agserbi a pannakagiya. Nalawag nga immannugot kalpasan ti panangal-allukoyda kenkuana, ket ti dadduma kadagiti kailianna nakastrekda iti Naikari a Daga a kadua ti Israel. (Nu 10:29-33) Tukoyen ti Uk-ukom 4:11 ni Hobab kas katugangan ni Moises imbes a kayongna, ket daytoy ti makagapu a narigat a matarusan. Nupay kasta, ti Hebreo a sao a gagangay a maipatarus kas “katugangan a lalaki” ket mabalin nga iti nalawlawa a kaipapananna, tumukoy dayta iti asinoman a lalaki a kabagian ti asawa, isu a mabalin met a tarusan kas “kayong.” Ti panangikuna a ni Hobab ti katugangan ni Moises imbes a ni Jetro ket saan a maitunos iti dadduma a teksto. No ti Hobab ket sabali pay a nagan ni Jetro, kas kuna ti dadduma, kayatna met ngarud a sawen a dua a lallaki ti agnagan iti Hobab, maysa nga ama ken maysa nga anak. Iti sabali a bangir, yantangay ni Hobab ket kangrunaan a kameng ti simmaruno a kaputotan dagiti Keneo, mabalin met a nausar iti daytoy a teksto kas pannakabagi ni amana.—Kitaenyo ti HOBAB.