Itan ti Tiempo ti Naganat a Panagtignay

“Kasanonto kabayag nga agallaallatiwkayo iti dua a nagduma a kapanunotan?”​—1 AR-ARI 18:21.

1. Kasano a naiduma unay ti tiempotayo no idilig iti naglabas?

PATIEM kadi a ni Jehova ti maymaysa a pudno a Dios? Patiem met kadi a dagiti padto ti Biblia ipatuldoda ti tiempotayo kas ‘ti maudi nga al-aldaw’ ti dakes a sistema ni Satanas? (2 Timoteo 3:1) No kasta, sigurado nga umanamongka nga itan ti tiempo tapno sigaganat nga agtignaytayo. Iti intero a pakasaritaan ti tao, ita pay laeng a kastoy kaadu ti agpegpeggad a biag.

2. Ania ti napasamak iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel bayat ti panagturay ni Ari Acab?

² Idi maikasangapulo a siglo K.K.P., adda napateg a desision a nasken nga aramiden ti nasion ti Israel. Siasino ti pagserbianda? Ni Ari Acab, nga inimpluensiaan ti pagano nga asawana a ni Jezebel, intandudona ti panagdayaw ken ni Baal iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel. Ni Baal ket dios ti kinabunga a maipagarup idi a mangipapaay iti tudo ken nabunga nga apit. Adu nga agdaydayaw ken ni Baal ti nalabit a mangipatayab iti agek wenno agrukbab iti ladawan ti diosda. Tapno magutugotda ni Baal a mangbendision kadagiti mula ken dinguenda, dagiti agdaydayaw kenkuana nakipasetda iti grupo a pannakidenna kadagiti balangkantis iti templo. Adda met kaugalianda a mangsugat iti bagida tapno agsayasay ti darada.―1 Ar-ari 18:28.

3. Ania ti epektona kadagiti adipen ti Dios ti panagdayaw ken ni Baal?

³ Agarup 7,000 a natda nga Israelita ti nagkedked a makipaset iti daytoy nga idolatroso, imoral, naranggas a kita ti panagdayaw. (1 Ar-ari 19:18) Sisusungdo a sinalimetmetanda ti naitulag a relasionda ken ni Jehova a Dios, ket naidadanesda gapu iti dayta. Kas pagarigan, pinapatay ni Reyna Jezebel ti adu a mammadto ni Jehova. (1 Ar-ari 18:4, 13) Gapu iti kasta a narigat a kasasaad, kaaduan kadagiti Israelita ti nangannurot iti dua a kita ti pammati, a pinadasda nga ay-aywen agpadpada ni Jehova ken ni Baal. Ngem maibilang nga apostasia no ti maysa nga Israelita paglikudanna ni Jehova sa agdayaw iti sabali a didiosen. Inkari ni Jehova a bendisionanna dagiti Israelita no isu ket ayatenda ken agtulnogda kadagiti bilinna. Ngem namakdaar a talipuposenna ida no dida ipaay kenkuana ti “naipamaysa a debosion.”―Deuteronomio 5:6-10; 28:15, 63.

4. Ania ti mapasamak iti tengnga dagiti Kristiano sigun iti padto ni Jesus ken dagiti apostolna, ket kasano a natungpal dayta?

⁴ Kasta met laeng ti mapaspasamak iti uneg ti Kakristianuan ita. Ibaga dagiti kameng ti simbaan a Kristianoda, ngem maisalungasing met kadagiti sursuro ti Biblia dagiti an-annurotenda a piesta, kababalin, ken pannursuro. Kas ken Jezebel, idadauluan dagiti klero ti Kakristianuan ti panangidadanes kadagiti Saksi ni Jehova. Maysa pay, nabayagen a supsuportaranda dagiti gubat, isu a sungsungbatanda ti biag dagiti di mabilang a minilion a kameng ti simbaan. Sigun iti Biblia, ti kasta a panangsuporta dagiti relihion kadagiti nailubongan a gobierno ket maysa a naespirituan a pannakiabig. (Apocalipsis 18:2, 3) Kanayonanna, kumarkaro ti panangpanuynoy ti Kakristianuan iti literal nga aramid a pannakiabig, uray kadagiti mismo a klerona. Ni Jesu-Kristo ken dagiti apostolna impadtoda ti kasta a nakaro a panagapostata. (Mateo 13:36-43; Aramid 20:29, 30; 2 Pedro 2:1, 2) Ania ti pagbanaganto dagiti nasurok a maysa a bilion a kameng ti Kakristianuan? Ken no maipapan kadakuada ken kadagiti amin a nagpayaw-awan iti palso a relihion, ania ti responsabilidad kadakuada dagiti pudno nga agdaydayaw ken ni Jehova? Magun-odtayo ti nalawag a sungbat kadagita a saludsod babaen ti panangsukimattayo kadagiti makapikapik a pasamak a nagturong iti ‘pannakatalipupos ni Baal manipud iti Israel.’―2 Ar-ari 10:28.

Ti Panagayat ti Dios Kadagiti Nasukir nga Adipenna

5. Kasano nga impakita ni Jehova ti naayat a pannakaseknanna kadagiti nasukir nga adipenna?

⁵ Saan a pakaragsakan ni Jehova a Dios ti panangdusana kadagidiay saan nga agtalinaed a matalek kenkuana. Kas naayat nga Ama, tarigagayanna nga agbabawi ken agsubli kenkuana dagiti nadangkes. (Ezequiel 18:32; 2 Pedro 3:9) Kas pammaneknek, adu a propeta ti inusar ni Jehova idi kaaldawan da Acab ken Jezebel tapno mangpakdaar kadagiti adipenna maipapan kadagiti dakes nga ibunga ti panagdayaw ken ni Baal. Ni Elias ti maysa kadagita a propeta. Kalpasan ti maysa a naipakpakauna a makadadael a tikag, imbaga ni Elias ken ni Ari Acab nga ummongenna dagiti Israelita ken dagiti propeta ni Baal iti Bantay Carmelo.―1 Ar-ari 18:1, 19.

6, 7. (a) Kasano nga imbutaktak ni Elias ti ramut ti panagapostata ti Israel? (b) Ania ti inaramid dagiti propeta ni Baal? (c) Ania ti inaramid ni Elias?

⁶ Napasamak ti panagtataripnong iti lugar a nagsaadan ti maysa nga altar ni Jehova a ‘narebba,’ nalabit tapno maay-ayo ni Jezebel. (1 Ar-ari 18:30) Makapaladingit ta saan nga ammo dagiti naummong nga Israelita no siasino―no ni Jehova wenno ni Baal―ti makaipaay iti kasapulan unay a tudo. Ni Baal ket inrepresentar ti 450 a propeta, idinto ta maymaysa ni Elias kas propeta a nangirepresentar ken ni Jehova. Iti panangtukoyna no ania ti ramut ti parikutda, inyimtuod ni Elias kadagiti tattao: “Kasanonto kabayag nga agallaallatiwkayo iti dua a nagduma a kapanunotan?” Kalpasanna, indatagna ti isyu babaen kadagitoy a simple a sasao: “No ni Jehova ti pudno a Dios, sumurotkayo kenkuana; ngem no ni Baal, sumurotkayo kenkuana.” Tapno magutugotna a mangipaay iti naipamaysa a debosion ken ni Jehova dagiti saan a makapangeddeng nga Israelita, nangisingasing ni Elias iti maysa a pannubok a mangpaneknek no siasino a talaga ti pudno a Dios. Nangpartida iti dua a toro a maidaton, maysa agpaay ken ni Jehova ket ti maysa ken ni Baal. Ti pudno a Dios uramenna ti naidaton kenkuana. Dagiti propeta ni Baal insaganada ti datonda, ket mano nga oras nga immaw-awagda: “O Baal, sungbatannakami!” Idi rinugian a rabaken ida ni Elias, sinugatda dagiti bagida agingga a nagarubos iti dara, ket immawagda iti kapigsaan a timekda. Ngem awan ti simmungbat kadakuada.​—1 Ar-ari 18:21, 26-29.

⁷ Simmublat ni Elias. Umuna, tinarimaanna ti altar ni Jehova sana imparabaw iti dayta ti naparti nga urbon a toro. Kalpasanna, imbilinna a maibukbok iti daton ti uppat a karamba a danum. Namitlo a kasta ti naaramid agingga a napunno iti danum dagiti kanal iti aglikmut ti altar. Kalpasanna, inkararag ni Elias: “O Jehova, ti Dios da Abraham, Isaac ken Israel, ita nga aldaw maammuan koma a sika ti Dios iti Israel ket siak ti adipenmo ket babaen iti saom nga inaramidko amin dagitoy a banag. Sungbatannak, O Jehova, sungbatannak, tapno maammuan daytoy nga ili a sika, Jehova, ti pudno a Dios ket sika pinagsublim ti pusoda.”​—1 Ar-ari 18:30-37.

8. Kasano a sinungbatan ti Dios ti kararag ni Elias, ket ania ti inaramid ti propeta?

⁸ Simmungbat ti pudno a Dios babaen ti pananguramna agpadpada iti daton ken iti altar babaen iti apuy manipud langit. Inalun-on dayta nga apuy uray ti danum iti kanal iti aglikmut ti altar! Panunotenyo ti epektona kadagiti Israelita: “Dagus nga inruknoyda dagiti rupada ket kinunada: ‘Ni Jehova ti pudno a Dios! Ni Jehova ti pudno a Dios!’” Kalpasanna, insigida a nagtignay ni Elias, nga imbilinna kadagiti Israelita: “Kemmegenyo dagiti mammadto ni Baal! Dikay bay-an a makatalaw ti uray maysa kadakuada!” Napapatay ti amin nga 450 a propeta ni Baal iti sakaanan ti Bantay Carmelo.​—1 Ar-ari 18:38-40.

9. Kasano a nagtultuloy a nasubok dagiti pudno nga agdaydayaw?

⁹ Iti dayta met laeng a nakallalagip nga aldaw, pinagtudo ni Jehova iti damo a gundaway kalpasan ti tallo ket kagudua a tawen! (Santiago 5:17, 18) Panunotenyo ti saritaan dagiti Israelita bayat ti panagawidda; intandudo ni Jehova ti Kinadiosna. Ngem saan a simmuko dagiti agdaydayaw ken ni Baal. Intultuloy ni Jezebel ti kampaniana a panangidadanes kadagiti adipen ni Jehova. (1 Ar-ari 19:1, 2; 21:11-16) Gapuna, nasubok manen ti kinatarnaw dagiti adipen ti Dios. Ipapaayda ngata ti naipamaysa a debosion ken ni Jehova inton dumteng ti aldaw ti panangdadaelna kadagiti agdaydayaw ken ni Baal?

Sigaganat nga Agtignay Itan

10. (a) Iti moderno a panawen, ania ti ar-aramiden dagiti napulotan a Kristiano? (b) Ania ti kaipapanan ti panagtulnog iti bilin a masarakan iti Apocalipsis 18:4?

¹⁰ Iti moderno a panawen, ar-aramiden dagiti napulotan a Kristiano ti trabaho nga umasping iti trabaho ni Elias. Babaen ti panangisarita ken babaen ti nayimprenta a pagbasaan, pakpakdaaranda dagiti tattao iti amin a nasion nga adda iti uneg ken ruar ti Kakristianuan maipapan iti peggad nga iyeg ti palso a relihion. Kas resultana, minilion ti sigaganat a naglusulos manipud iti palso a relihion. Indedikarda ti biagda ken ni Jehova ket nagpabautisarda kas ad-adalan ni Jesu-Kristo. Wen, impangagda ti naganat a balakad ti Dios mainaig iti palso a relihion: “Rummuarkayo kenkuana, tattaok, no saanyo a kayat ti makiraman kenkuana kadagiti basolna, ken no saanyo a kayat ti umawat iti paset dagiti saplitna.”​—Apocalipsis 18:4.

11. Ania ti kasapulan tapno magun-od ti anamong ni Jehova?

¹¹ Adda met minilion a tattao, a nupay kaay-ayoda ti naibatay iti Biblia a mensahe nga irakrakurak dagiti Saksi ni Jehova, saanda pay laeng a makapangeddeng no ania ti aramidenda. Dadduma kadakuada ti sagpaminsan a tumabuno kadagiti Nakristianuan a gimong, kas iti panangrambak iti Pangrabii ti Apo wenno kadagiti sesion ti kombension distrito. Idagadagtayo kadagita a tattao nga usigenda koma a naimbag dagitoy a sasao ni Elias: “Agingga kaano nga agtugawkayo kadagiti alad?” (1 Ari-ari 18:21, New English Bible) Imbes nga agtaktak, nasken a sigaganat nga agtignayda itan ket ikagumaanda ti agbalin a dedikado, bautisado nga agdaydayaw ken ni Jehova. Agpegpeggad ti gundawayda a mangsagrap iti biag nga agnanayon!―2 Tesalonica 1:6-9.

12. Iti ania a napeggad a kasasaad a natnag ti dadduma a bautisado a Kristiano, ket ania ti rumbeng nga aramidenda?

¹² Nakalkaldaang ta dadduma a bautisado a Kristiano ti nagbalin a di regular wenno di aktibo iti panagdayawda. (Hebreo 10:23-25; 13:15, 16) Bimmaaw ti regta dagiti dadduma gapu ta mabutengda a maidadanes, maringgoranda iti pagbiagda, ikagkagumaanda ti bumaknang, wenno gunggun-odenda dagiti pagragsakan nga agpaay laeng iti bagida. Namakdaar ni Jesus a dagitoy a banag ti mangitibkol, mangleppes, ken mangsilo kadagiti dadduma a pasurotna. (Mateo 10:28-33; 13:20-22; Lucas 12:22-31; 21:34-36) Imbes nga ‘agallaallatiwda iti dua a nagduma nga opinion,’ rumbeng nga ‘agregta ken agbabawida’ babaen ti naganat a panagtignayda a mangitungpal iti dedikasionda iti Dios.―Apocalipsis 3:15-19.

Ti Kellaat a Pannakadadael ti Palso a Relihion

13. Deskribirenyo ti kasasaad ti Israel idi napulotan ni Jehu kas ari.

¹³ Ti rason no apay a naganat nga agtignay itan dagiti tattao ket makitatayo iti napasamak iti Israel agarup 18 a tawen kalpasan a narisut idiay Bantay Carmelo ti isyu no siasino ti pudno a Dios. Kellaat ken di ninamnama a dimteng ti aldaw ti panangdadael ni Jehova kadagiti agdaydayaw ken ni Baal bayat ti ministerio ni Eliseo, ti nangsukat ken ni Elias. Ni Jehoram nga anak ni Ari Acab ti mangiturturay idi iti Israel, ken sibibiag pay laeng ti reyna nga inana a ni Jezebel. Sililimed nga imbaon ni Eliseo ti katulonganna tapno pulotanna ti panguluen ti buyot a ni Jehu kas ti baro nga ari. Adda idi ni Jehu iti daya ti Jordan sadi Ramot-galaad, nga idadauluanna ti pannakigubat kadagiti kabusor ti Israel. Adda ni Ari Jehoram idiay Jezrael iti ginget a tanap iti asideg ti Megiddo, nga agpapaimbag gapu iti pannakasugatna iti pagbabakalan.―2 Ar-ari 8:29–9:4.

14, 15. Ania ti naibilin ken ni Jehu, ket ania ti inaramidna?

¹⁴ Kastoy ti imbilin ni Jehova nga aramiden ni Jehu: “Masapul a kabilem ti balay ni Acab nga apom, ket masapul nga ibalesko ti dara dagiti adipenko a mammadto ken ti dara dagiti amin nga adipen ni Jehova iti ima ni Jezebel. Ket masapul a mapukaw ti intero a balay ni Acab; . . . Ni Jezebel lamutento dagiti aso iti benneg ti daga idiay Jezrael, ket awanto ti asinoman a mangitabon kenkuana.”​—2 Ar-ari 9:7-10.

¹⁵ Ni Jehu ket maysa a tao a naganat nga agtignay. Gapuna, di nagtaktak a nagsakay iti karuahena ket sipapartak a nagturong sadiay Jezrael. Ti agwanwanawan idiay Jezrael nabigbigna ti panagpataray ni Jehu isu nga impadamagna ken ni Ari Jehoram, ket nagsakay daytoy iti karuahena tapno sabtenna ti pangulo dagiti buyotna. Idi nagkitada, inyimtuod ni Jehoram: “Adda kadi talna, Jehu?” Simmungbat ni Jehu: “Ania koma a talna ti adda bayat nga adda dagiti pannakiabig ni Jezebel nga inam ken ti adu a panagkulamna?” Gapuna, sakbay pay a makatalaw ni Ari Jehoram, isu ket pinapatay ni Jehu babaen ti panangpanana ken ni Jehoram, ket nasalput ti puso ti ari.​—2 Ar-ari 9:20-24.

16. (a) Ania a kasasaad ti di ninamnama a nakaipasanguan dagiti opisial ti palasio? (b) Kasano a natungpal ti sasao ni Jehova maipapan ken ni Jezebel?

¹⁶ Dagus a napan ni Jehu iti siudad babaen ti karuahena. Bayat a nakatan-aw iti tawa ti nagpuskol ti koloretena a ni Jezebel, mangpangpangta a kinablaawanna ni Jehu. Di inkankano ni Jehu. Nagkiddaw ketdi daytoy iti tulong: “Siasino ti makikadua kaniak? Siasino?” Nasken nga agtignay itan dagiti katulongan ni Jezebel. Dua wenno tallo nga opisial ti palasio ti timmannawag iti tawa. Nasubok ti kinasungdoda iti dayta a kanito. “Itinnagyo!” imbilin ni Jehu. Dagiti opisial intinnagda ni Jezebel, ket pinayatpayatan dagiti kabalio ken karuahe ni Jehu. Iti kasta, ti babai a nangisungsong iti panagdayaw ken ni Baal iti Israel inapitna ti kaikarianna nga ipapatay. Sakbay pay a maitabon, linamut dagiti aso ti lasagna, kas naipadto.―2 Ar-ari 9:30-37.

17. Ti panangukom ti Dios ken ni Jezebel rumbeng a patibkerenna ti panagtalektayo iti ania a masanguanan a pasamak?

¹⁷ Kasta a nakaal-alinggaget a panungpalan ti lak-amento met ti simboliko a balangkantis a naawagan iti “Babilonia a Dakkel.” Ti balangkantis irepresentarna dagiti palso a relihion iti lubong ni Satanas, dagiti namunganay iti nagkauna a siudad ti Babilonia. Kalpasan ti pannakadadael ti palso a relihion, agtignay ni Jehova a Dios maibusor iti amin a tattao a mangbukel iti sekular a paset ti lubong ni Satanas. Madadaeldanto met, a mangiruangan iti nalinteg a baro a lubong.​—Apocalipsis 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.

18. Kalpasan ti ipapatay ni Jezebel, ania ti napasamak kadagiti agdaydayaw ken ni Baal idiay Israel?

¹⁸ Kalpasan ti ipapatay ni Jezebel, dagus a pinapatay ni Ari Jehu ti amin a kaputotan ni Acab ken dagiti kangrunaan a sumupsuporta kenkuana. (2 Ar-ari 10:11) Ngem adu nga Israelita nga agdaydayaw ken ni Baal ti nagtalinaed iti daga. Gapuna, insigida a nagtignay ni Jehu tapno ipakitana ti ‘saanna a panangpanuynoy iti pannakirinnisiris ken ni Jehova.’ (2 Ar-ari 10:16) Nagpammarang ni Jehu nga isu a mismo ket agdaydayaw ken ni Baal. Nangyurnos iti maysa a dakkel a piesta iti templo ni Baal a binangon ni Acab idiay Samaria. Dimmar-ay iti dayta a piesta ti amin nga agdaydayaw ken ni Baal idiay Israel. Gapu ta addada amin iti uneg ti templo, pinapatay amin ida dagiti buyot ni Jehu. Inngudo ti Biblia ti salaysay babaen kadagitoy a sasao: “Iti kasta ni Jehu tinalipuposna ni Baal manipud iti Israel.”​—2 Ar-ari 10:18-28.

19. Ania a naindaklan a namnama ti agur-uray iti “dakkel a bunggoy” dagiti nasungdo nga agdaydayaw ken ni Jehova?

¹⁹ Natalipupos ti panagdayaw ken ni Baal idiay Israel. Sigurado a kastanto met ti kellaat, nakaal-alinggaget a pagbanagan dagitoy a palso a relihion iti lubong. Iti ania a dasig ti ayanyonto kabayatan ti naindaklan nga aldaw ti panangukom? Agtignaykayo itan, ket nalabit a maparaburankayto a maibilang iti “dakkel a bunggoy” dagiti tattao a makalasat iti “dakkel a rigat.” Iti kasta, naragsakkayto a manglagip iti napalabas ken idaydayawyo ti Dios gapu iti panangdadaelna “iti dakkel a balangkantis a namagrinuker iti daga babaen ti pannakiabigna.” Kaduayonto ti dadduma pay a pudno nga agdaydayaw a makidanggay kadagiti makapagagar a kanta dagiti nailangitan a timek: “Idaydayawyo ni Jah, agsipud ta ni Jehova a Diostayo, ti Mannakabalin-amin, nangrugin nga agturay kas ari.”​—Apocalipsis 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.

Salsaludsod a Pagmennamennaan

• Kasano a ti nagkauna nga Israel natnag iti panagdayaw ken ni Baal?

• Ania a nakaro a panagapostata ti impadto ti Biblia, ken kasano a natungpal dayta a padto?

• Kasano a tinalipupos ni Jehu ti panagdayaw ken ni Baal?

• Ania ti nasken nga aramidentayo tapno malasatantayo ti aldaw ti panangukom ti Dios?

[Mapa iti panid 25]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Soco

Afek

Helcat

Jocneam

Megiddo

Taanac

Dotan

SAMARIA

En-dor

Sunem

Ofra

Jezrael

Ibleam (Gat-rimmon)

Tirza

Bet-semes

Bet-sean (Bet-san)

Jabes-galaad?

Abel-mehola

Balay ni Arbel

Ramot-galaad

[Bambantay]

Bantay Carmelo

Bantay Tabor

More

Bantay Gilboa

[Dandanum]

Baybay Mediteraneo

Baybay ti Galilea

[Karayan]

Karayan Jordan

[Karayan ken waig]

Bubon ni Harod

[Credit Line]

Naibatay kadagiti mapa a kukua ti Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Dagiti Ladawan iti panid 26]

Ti regular a pannakipaset iti panangikasaba iti Pagarian ken itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong ket napateg nga aspeto ti pudno a panagdayaw

[Ladawan iti panid 28, 29]

Kas ken Jehu, nasken a sigaganat nga agtignay ti amin nga agtarigagay a makalasat iti aldaw ni Jehova