TABUNGAW

[Heb., paq·qu·ʽothʹ, pangadu a porma].

Ti Hebreo a sao a naipatarus a “tabungaw” ket agparang iti Biblia mainaig iti maysa a pasamak bayat ti tiempo ti nakaro a bisin idi kaaldawan ni Eliseo. Adda tao a nagpuros kadagiti di pagaammo nga atap a tabungaw ket ginalipna dagita sa inlaokna iti gisado. Idi naramanan dayta “ti annak dagiti mammadto,” nagamakda amangan no masabidonganda isu nga insardengda ti nangan, ngem namilagruan nga inikkat ni Eliseo ti sabidong iti gisado tapno saan a masayang.​—2Ar 4:38-41.

Nupay adu ti naidatag a singasing, adu ti mangpabor a ti mula nga addaan iti bunga a katupag ti “atap a tabungaw” iti rekord ti Kasuratan ket isu colocynth (Citrullus colocynthis), maysa a mula a kapamilia ti sandia. Ti lanut ti colocynth ket agkalatkat a kas iti pipino ken umasping met ti bulbulongna. Ti kadakkel ti bungana ket kas iti maysa a kahel; addaan iti napuskol ken nalamuyot nga ukis a turikturik a berde ken duyaw, ken addaan iti nakapapait ken makasabidong a kasla espongha a ngula, a pakaalaan ti agas a colocynth. Dagiti kalidad ti colocynth ket tumunos iti salaysay ti Biblia maipapan iti atap a tabungaw a nabatad a makasabidong, kas ipasimudaag ti mismo a ramanna. (2Ar 4:40) No nagangon ti kaaduan a sabali a mulmula, berde pay laeng dayta isu a maallukoy ti maysa a tao a saan a makaammo iti dayta a mula.

Ti kasla tabungaw nga ar-arkos (Heb., peqa·ʽimʹ) iti sinukog a baybay ken ti sedro a kayo a diding iti uneg ti templo ni Solomon ket mabalin a nagtimbukel a kas iti bunga ti colocynth.​—1Ar 6:18; 7:24; 2Cr 4:3.

Ti sabali pay a Hebreo a sao a qi·qa·yohnʹ ket tumukoy iti mula a namilagruan a pinadakkel ni Jehova iti agpatnag tapno adda paglinongan ni mammadto Jonas bayat ti panagtugawna iti maysa nga abong-abong nga agur-uray iti pagbanagan ti panagipadtona maibusor iti Nineve. Nagin-awaan unay ni Jonas gapu iti daytoy a mula agingga a nangibaon ni Jehova iti igges a mangperdi iti dayta, iti kasta nalaylay. Gapuna, awanen ti manglinong iti mammadto manipud iti makasinit a sinamar ti init.​—Jon 4:5-11.

Adda dua a mula a kaaduanna a maisingsingasing kas posible a patarus ti Hebreo a qi·qa·yohnʹ. Ti sumagmamano a patarus iti Biblia (RS, ftn; JB) kaykayatda nga aramaten ti “mula a tawwatawwa” (Ricinus communis), maysa a mula a makapagpaut iti sumagmamano a tawen ken napartak ti idadakkelna a madanonna ti katayag a 3 m (10 pie) wenno nasursurok pay, ken addaan iti dadakkel a bulong. Daytoy ti napili agsipud ta insingasing ni Jerome a ti kayo a tawwatawwa ti nadakamat a qi·qa·yohnʹ, ken gapu met ta agkaasping ti Hebreo a sao ken ti Egipcio a sao a kiki. Ti dadduma nga eskolar ken managipatarus aramatenda ti “karabasa” (AT) wenno “mula a tabungaw” (NW). Ti A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament (da Brown, Driver, ken Briggs, 1980, p. 884) isingasingna ti kaipapanan a “tabungaw,” mula nga akaba ti bulongna a naklasipikar kas Lagenaria siceraria (dati a maawagan iti Cucurbita lagenaria) sigun iti botania.

Napartak a dumakkel ti mula a tabungaw. Kunaen ti Dictionnaire de la Bible (Tomo 5, bin. 1098) maipapan itoy a mula: “Pagaammo a nakaparpartak a dumakkel ti mula a tabungaw kadagiti pagilian nga addaan napudot a klima ket maus-usar ti nalangto a bulbulongna a panglinged iti diding ti balbalay ken kadagiti linong gapu ta agkalatkat a kas iti Virginia creeper, iti kasta mangipaay iti proteksion iti pudot babaen iti agkikinnayammet a lanutna ken dadakkel a bulbulongna. . . . Kankanayon a daytoy a mula ti makita kadagiti simboliko a naipinta a ladawan a naibatay iti estoria ni Jonas a masarakan kadagiti panteon.” (Inurnos ni F. Vigouroux, Paris, 1912) Isu a maysa a mula a tabungaw a gagangay a napartak a dumakkel ti namilagruan a dimmakkel iti agpatnag babaen ti pannakabalin ni Jehova tapno malinongan ni Jonas manipud iti napudot a sinamar ti init.