JEZEBEL

[manipud pagsasao ti Fenicia, mabalin a kaipapananna ti “Sadino ti Ayan Daydiay Natan-ok [kayatna a sawen, ti prinsipe]?”].

1. Asawa ni Acab, maysa nga ari ti Israel bayat ti maudi a kagudua ti maikasangapulo a siglo K.K.P. Isu ket manangdominar a reyna a napeklan a nangitandudo iti Baalismo a nangyeg iti dakes nga epekto iti panagdaydayaw ken Jehova. Gapu iti daytoy, isu ket umasping ken amana nga Etbaal nga ari ti Sidon, a nabatad nga isu daydiay dinakamat ti nagkauna a historiador a ni Menander (sigun iti Against Apion ni Josephus, I, 116, 123 [18]) kas maysa a padi ni Astarte (Astoret) a nanggun-od iti trono babaen ti panangpapatayna iti mismo nga arina.​—1Ar 16:30, 31.

Mabalbalin a ti panangasawa ni Acab iti daytoy pagano a prinsesa a ni Jezebel ket maigapu iti napolitikaan a panggep, a saanna a pinanunot dagiti dakes nga epekto dayta iti panagdaydayaw ken Jehova. Ket kalpasan ti kasta a pannakialiansana, gagangay laeng a ti sumaruno nga addang iti panangay-ayona iti asawana a napeklan a managdaydayaw ken Baal ket ti panangibangonna iti maysa a templo ken altar agpaay ken Baal, panangipatakder iti maysa a “sagrado a teddek” a simbolo ti mabagbagi ti lalaki, ket kalpasanna kumadua kenkuana iti daytoy a panagdaydayaw iti idolo. Maigapu amin kadagitoy, ad-adu ti inaramid ni Acab a panangrurod ken Jehova ngem iti amin nga ar-ari ti Israel nga immun-una ngem isu.​—1Ar 16:32, 33.

Yantangay saan a napnek iti opisial a pananganamong ti ari iti panagdaydayaw ken Baal, inkagumaan ni Jezebel a punasen ti panagdaydayaw ken Jehova manipud iti daga ti Israel. Tapno maibanagna dayta, imbilinna a mapapatay amin a mammadto ni Jehova, ngem ti Dios pinakdaaranna ni Elias nga agtalaw a bumallasiw iti Jordan. Ket ni Abdias a mayordomo ti palasio, inlemmengna kadagiti rukib ti sangagasut a sabsabali pay a mammadto. (1Ar 17:1-3; 18:4, 13) Idi agangay, nagtalaw manen ni Elias maigapu iti biagna idi insapata ni Jezebel babaen iti mensaherona a papatayenna ti mammadto.​—1Ar 19:1-4, 14.

Adda idi 450 a mammadto ni Baal ken 400 a mammadto ti sagrado a teddek, nga amin dagitoy ket ay-aywanan ken tartaraonan ni Jezebel iti mismo a lamisaanna, nga igasgastuan ti Estado. (1Ar 18:19) Ngem iti laksid dagiti panatiko a panagreggetna a mangpunas iti panagdaydayaw ken Jehova, impalgak ni Jehova idi agangay nga “amin dagiti tumeng a saan a nagparintumeng ken Baal, ken tunggal ngiwat a saan a nangagep kenkuana” ket nagdagup iti 7,000 a tattao.​—1Ar 19:18.

Ti sabali pay nga ebidensia iti dakes a kababalin daytoy a babai ket iti wagas a panangtratona ken Nabot, maysa a kababalin a nabuyogan iti napalalo a kinamanagimbubukodan, kinasikap, kinapalangguad, kinaulpit. Idi naalidunget ken narupanget ti rupa ni Acab gapu iti panagkitakit ni Nabot a mangilako kenkuana iti tinawidna a kaubasan, awanan bain a linab-awan daytoy a nasikap a babai ti kinaulo ti asawana ket sipapalangguad nga inyebkasna: “Siakto ti mangited kenka ti kaubasan ni Nabot.” (1Ar 21:1-7) Nangaramid ngarud kadagiti surat (napirmaan ken naselioan iti nagan ni Acab) a mangbilbilin kadagiti lallakay ken natatan-ok a tattao iti ili ni Nabot a mangalada iti awan kaes-eskanna a tattao a siuulbod a mangakusar ken Nabot nga inlunodna ti Dios ken ti ari, ket kalpasanna iruarda ni Nabot sa uborenda agingga a matay. Iti kastoy a pamay-an, napapatay ni Nabot maigapu iti pannakaballikug ti hustisia. Kalpasanna, ginamgam ni Acab ti kaubasan ket pinagbalinna a pagmulaan iti natnateng.​—1Ar 21:8-16.

Gapu iti kasta a nalabes a di panangikankano iti kinalinteg, inkeddeng ni Jehova a naan-anay a mapunas ni Acab ken ti linia ti kaputotanna babaen iti pannakadadael. “Awan mailaklaksid, awan ti asinoman a nagbalin a kas ken Acab, a nangilako iti bagina tapno aramidenna no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova, nga insugsog ni Jezebel nga asawana.” Gapuna, kastoy ti panangukom ni Jehova maibusor ken Jezebel: “Dagiti mismo nga aso lamutendanto ni Jezebel.”​—1Ar 21:17-26.

Idi agangay natay ni Acab, ket ni Ocozias nga anak ni Jezebel ti immuna a simmuno kenkuana iti dua a tawen. Ni Jehoram (sabali pay nga anak ni Jezebel) ti simmaruno a nagturay bayat ti simmaganad a 12 a tawen sakbay a nagpatingga kamaudiananna ti dinastia ni Acab. (1Ar 22:40, 51-53; 2Ar 1:17; 3:1) Bayat ti panagturay dagitoy nga annak, ni Jezebel, nga agak-akem idin kas ina a reyna, intultuloyna nga impluensiaan ti daga babaen kadagiti pannakiabig ken panagkulamna. (2Ar 9:22) Ti impluensiana dimmanon pay ketdi iti makin-abagatan a pagarian ti Juda, a sadiay a ti nadangkes nga anakna a babai a ni Athalia, a nakiasawa iti ari ti Juda, intultuloyna a tinulad ti espiritu ni Jezebel iti sabali pay nga innem a tawen kalpasan ti ipapatay ti inana.​—2Ar 8:16-18, 25-27; 2Cr 22:2, 3; 24:7.

Idi nakagteng ken Jezebel ti damag a pinapatay ni Jehu ti agturturay nga anakna a ni Jehoram ken agturturongen daytoy iti Jezrael, sinaysayaat ni Jezebel a pinintaan dagiti matana, inarkosanna ti buokna, ken nagpuesto iti makinngato a tawa a tumannawag iti plasa ti palasio. Sadiay a kinablaawanna ni Jehu iti naballigi nga idadatengna, a kinunana: “Naimbag kadi ti kasasaad ni Zimri a mammapatay iti apona?” Daytoy makainsulto a kablaaw ket nalabit pammutbuteng laeng, ta ni Zimri, pito nga aldaw kalpasan ti panangpapatayna iti mismo nga arina ken panangagawna iti trono, nagpakamatay idi naipangta ti biagna.​—2Ar 9:30, 31; 1Ar 16:10, 15, 18.

Kas sungbat ni Jehu iti daytoy nasabrak a kablaaw, kinunana: “Siasino ti makikadua kaniak? Siasino?” Idi timman-aw ti dua wenno tallo nga opisial ti palasio, imbilinna, “Itinnagyo!” Gapu iti puersa ti pannakaitinnag ni Jezebel, nagparsiak ti darana iti pader ken kadagiti kabalio, ket isu naibaddebaddek, nalabit babaen iti saksaka dagiti kabalio. Di nabayag kalpasanna, idi dimteng dagiti lallaki a mangitabon iti daytoy “anak a babai ti ari,” nasarakanda laengen a gistay inibusen dayta dagiti walang nga aso, kas impadto ti “sao ni Jehova a sinaona babaen ken adipenna nga Elias,” nga imbatida laeng ti bangabanga, saksaka, ken dakdakulapna kas pammaneknek a pumudno amin a kunaen ni Jehova.​—2Ar 9:32-37.

2. Ti “babai” iti kongregasion ti Tiatira nga inawaganna ti bagina kas mammadto. Awan duadua a Jezebel ti naipanagan iti daytoy a “babai” gapu iti dakes a kababalinna nga umarngi iti kababalin ti asawa ni Acab. Daytoy a “babai” saanna laeng nga insuro ti ulbod a relihion ken inyaw-awan ti adu tapno makiabigda ken agdayawda kadagiti idolo no di ket impatangkenna pay a saanna a kayat ti agbabawi. Gapu itoy, inyebkas “ti Anak ti Dios” a maipuruak dayta iti pagiddaan ti masakit ket mapapatay ti annakna, tapno maipakita a tunggal maysa awatenna ti supapak ti ar-aramidna.​—Apo 2:18-23.