JEROBOAM
Dua nga ari ti Israel nga agarup 130 a tawen ti baet dagiti panagturayda.
1. Umuna nga ari ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel; ti anak ni Nebat, maysa kadagiti opisial ni Solomon iti purok ti Zereda; iti tribu ni Efraim. Nalawag nga ubing pay ni Jeroboam idi naulila iti ama, isu a ti nabalo nga inana a ni Zerua ti nangpadakkel kenkuana.—1Ar 11:26.
Idi napaliiw ni Solomon a ni Jeroboam ket saan laeng a maingel ken nabileg a lalaki no di ket naanep pay a trabahador, insaadna nga agaywan iti puersa ti inkapilitan a panagtrabaho iti balay ni Jose. (1Ar 11:28) Idi agangay, adda impan ti mammadto ti Dios a ni Ahias a makapakigtot a damag ken Jeroboam. Kalpasan ti panangpigis ti mammadto iti 12 a kapaset ti baro a kawesna a mismo, imbagana ken Jeroboam a mangala iti sangapulo kadagita kas mangipakita a pisangen ni Jehova ti pagarian ni Solomon iti dua a paset ket pagbalinenna ni Jeroboam kas ari iti sangapulo a tribu. Nupay kasta, daytoy ket pannakabingay laeng ti gobierno, saan nga isisina met iti pudno a panagdaydayaw a nakasentro iti templo idiay Jerusalem, ti kabesera ti makin-abagatan a pagarian. Gapuna, impanamnama ni Jehova a bendisionanna ken parang-ayenna ti panagturay ni Jeroboam ken ibangonanna iti maysa a manayon a kaputotan dagiti suno no la ket ta salimetmetanna ti linlinteg ken bilbilin ti Dios.—1Ar 11:29-38.
Mabalin a naammuan ni Solomon dagitoy a pasamak isu a ginandatna a papatayen ni Jeroboam. Nupay kasta, nagkamang ni Jeroboam idiay Egipto ket iti sidong ti pannalaknib ni Faraon Sisak nagtalinaed sadiay agingga iti ipapatay ni Solomon.—1Ar 11:40.
Gapu iti damag maipapan iti ipapatay ni Solomon idi agarup 998 K.K.P. nagsubli a dagus ni Jeroboam iti nakayanakanna a daga, a sadiay a nakikadua kadagiti kailianna iti panangikalikagumda a palag-anen ti anak ni Solomon a ni Rehoboam dagiti awitda no kayatna a suportaranda ti baro a turayna. Nupay kasta, saan nga inkankano ni Rehoboam ti nasayaat a balakad dagiti laklakay a manangbalakad ket pinilina ti balakad dagiti ub-ubing a lallaki a kasadaranna a nangibaga kenkuana a nayonanna ti trabaho dagiti umili. Kas tignay iti daytoy a kinagubsangna, ni Jeroboam ket insaad ti sangapulo a tribu kas arida. Iti kinapudnona, daytoy a “panagbaliw ti paspasamak naaramid iti panangtignay ni Jehova, tapno pudno a maitungpalna ti saona a sinao ni Jehova . . . babaen ken Ahias.”—1Ar 12:1-20; 2Cr 10:1-19.
Ti kaisasaad nga ari a ni Jeroboam, dagus a rinugianna nga ibangon ti Siquem kas naarian a kabeserana, ket iti daya ti Siquem, iti ballasiw ti Jordan, pinatibkerna ti purok ti Penuel (Peniel), ti disso a nakigubalan idi ni Jacob iti maysa nga anghel. (1Ar 12:25; Ge 32:30, 31) Idi makitana a tumarayutoy dagiti iturayanna a mapan iti templo idiay Jerusalem tapno agdaydayaw, pinanunot ni Jeroboam nga inton agangay nalabit ibaw-ingda ken Rehoboam ti kinasungdoda ket kalpasanna papatayenda ni Jeroboam. Isu nga inkeddengna a pasardengen daytoy babaen ti panangipasdek iti relihion a naipamaysa iti dua a nabalitokan a kigaw a baka, a ti maysa ket insaadna idiay Bethel iti abagatan, ket ti maysa pay idiay Dan iti amianan. Nangisaad met iti bukodna a papadi a saan a karaman iti Aaroniko a kinapadi, a buklen dagidiay ordinario nga umili a sidadaan a manggun-od iti dayta a saad babaen ti panagidaton iti maysa a toro ken pito a kalakian a karnero. Kalpasanna, nagserbi dagitoy “maipaay kadagiti nangato a disso ken maipaay kadagiti sukog-kalding a sairo ken maipaay kadagiti kigaw a baka nga inaramidna.” Nangpartuat met ni Jeroboam iti naisangsangayan a ‘nasantuan nga al-aldaw’ ken indauluanna a mismo dagiti umili nga agidaton maipaay iti kabbaro a partuatna a didios.—1Ar 12:26-33; 2Ar 23:15; 2Cr 11:13-17; 13:9.
Iti maysa kadagita a pasamak, idi agidaton koman ni Jeroboam iti asuk a sakripisio iti altarna idiay Bethel, tinignay ti espiritu ni Jehova ti maysa a lalaki ti Dios a mangtubngar iti ari iti makarimon nga idolatriana, ket idi imbilin ti ari a kemmegenda daytoy nga adipen ti Dios, nagudua ti altar, naibelleng ti dapdapona, ket nagango ti ima ti ari. Immimbag laeng ti imana idi nangaramid iti pamay-an ti lalaki ti Dios tapno bumaaw ti unget ni Jehova, ngem kalpasan dayta, nagtultuloy latta ni Jeroboam iti sikukuspag a panagtabbaawna ken Jehova. (1Ar 13:1-6, 33, 34) Ti panangisungsongna iti panagdaydayaw iti kigaw a baka ket naibilang kas dagiti “basol ni Jeroboam,” a dagita met laeng ti basol ti dadduma pay nga Israelita nga ar-ari gapu ta tinaginayonda daytoy nga apostata a panagdaydayaw.—1Ar 14:16; 15:30, 34; 16:2, 19, 26, 31; 22:52; 2Ar 3:3; 10:29, 31; 13:2, 6, 11; 14:24; 15:9, 18, 24, 28; 17:21-23.
Natay ni Rehoboam idi maika-18 a tawen ti panagturay ni Jeroboam, ngem nagtultuloy pay a naggingginnubat dagitoy dua a nasion bayat ti tallo-tawen a panagturay ti anak ni Rehoboam a ni Abiam (Abias), a nangsuno kenkuana. (1Ar 15:1, 2, 6; 2Cr 12:15) Iti naminsan, nangummong ni Abias iti 400,000 a tattao tapno makibakalda kadagiti buyot ni Jeroboam a mamindua ti kaaduda. Nupay ad-adu ti bilang ti puersa ni Jeroboam ken ti kinasikapna nga agsaneb, naabak iti kasta unay. Napukawan iti 500,000 a lallaki ken kasta met iti adu a sakupna nga il-ili dagiti Efraimita ken kasta unay ti pannakaibabainna. Nagballigi ti Juda gapu ta ni Abias ken dagiti tattaona ket nagtalekda ken Jehova ken nagpatulongda kenkuana.—2Cr 13:3-20.
Mainayon pay iti didigra ni Jeroboam, naaddaan ti anakna a ni Abias iti sakit a makapapatay. Isu nga imbaga ti ari a manglimlimo ti asawana sana imbaon nga adda awitna a sagut agpaay iti bulseken a lakay a mammadto a ni Ahias, tapno ammuenna no umimbag pay ti ubing. Ti sungbat ket ‘Saanen.’ Kanayonan pay, naipadto a magessat ti tunggal lalaki nga addaan tawid ken Jeroboam, ken awan kadagiti putotna ti disente a maitabon, no di ket kanen dagiti aso wenno ti tumatayab dagiti bangkayda, malaksid laeng iti daytoy nga anakna ta adda nasarakan kenkuana ni Jehova a maysa a banag a naimbag.—1Ar 14:1-18.
Di nagbayag kalpasan dayta, idi agarup 977 K.K.P., “[ni Jeroboam] kinabil ni Jehova, iti kasta natay,” a namagpatingga iti 22-tawen a panagturayna. (2Cr 13:20; 1Ar 14:20) Ti anakna a ni Nadab ti nangsuno kenkuana iti trono iti dua a tawen sakbay a pinatay ni Baasa, a nangtalipupos met iti tunggal agang-anges a banag iti balay ni Jeroboam. Kastoy a wagas ti kellaat a panagpatingga ti dinastiana “maitunos iti sao ni Jehova,” ken “maigapu kadagiti basol ni Jeroboam.”—1Ar 15:25-30.
2. Ari ti Israel; anak ni Jehoas ken isu ti nangsuno kenkuana, ken apoko ni Jehu iti tumeng. Kas maika-14 nga agturay iti makin-amianan a pagarian, nagari ni Jeroboam II iti 41 a tawen, a nangrugi idi agarup 844 K.K.P. (2Ar 14:16, 23) Kas iti adu kadagiti sinukatanna, inaramidna ti dakes kadagiti mata ni Jehova babaen ti panangtaginayonna iti panagdaydayaw iti kigaw a baka nga insungsong ni Jeroboam I.—2Ar 14:24.
Naasikaso ti naisangsangayan a panagparehistro iti kapuonan, a nabatad a naaramid bayat ti panagturay ni Jeroboam II. (1Cr 5:17) Nupay kasta, ti kasayaatan a naaramidan ti panagturayna isu ti pannakabawi ti daga a napukaw idi ti pagarian. Kas kaitungpalan ti padto ni Jonas, ‘insubli ni Jeroboam ti beddeng ti Israel manipud iti seserkan ti Hamat agingga iti baybay ti Araba,’ ti Natay a Baybay. Isu met ti makinggapuanan iti pannakaisubli ti “Damasco ken ti Hamat iti Juda idiay Israel.” (2Ar 14:25-28) Mabalin a kaipapanan daytoy a pinagbalin ni Jeroboam dagiti pagarian ti Damasco ken Hamat a sakupna nga agbuis, ta dati a kasta idi ti kasasaadda mainaig iti Juda bayat ti panagturay ni Solomon.—Idiligyo ti 1Ar 4:21; 2Cr 8:4.
Gapu kadagitoy a panagballigi, awan duadua a napasaran ti makin-amianan a pagarian ti kinarang-ay iti material, bayat a ti nasion ket nagtultuloy met a nagrakaya iti naespirituan. Nangiwaragawag da mammadto Oseas ken Amos kadagiti napalalo a pammabalaw iti rebelioso a ni Jeroboam ken kadagiti manangsuportana gapu iti nalawag a panagapostatada, kasta met iti imoral a kababalinda—panagkusit, panagtakaw, pannakiabig, panangpapatay, panangirurumen, idolatria, ken dadduma pay nga ar-aramid a mangibabain iti Dios. (Os 1:2, 4; 4:1, 2, 12-17; 5:1-7; 6:10; Am 2:6-8; 3:9, 12-15; 4:1) Babaen ti ngiwat ti mammadtona a ni Amos, ad-adda pay a direkta ti pakdaar ni Jehova ken Jeroboam: “Tumakderakto a bumusor iti balay ni Jeroboam buyogen ti kampilan.”—Am 7:9.
Kalpasan ti ipapatay ni Jeroboam, ti anakna a ni Zacarias ti nagtugaw iti trono. (2Ar 14:29) Nupay kasta, adda baet a 11 a tawen manipud ipapatay ni Jeroboam ken ti innem a bulan a naikuna a panagturay ni Zacarias, ti kaudian iti dinastia ni Jehu. Nalabit a gapu ta nakaub-ubing pay idi ni Zacarias wenno gapu iti sabali a rason, isu a saan pay a naan-anay a napasingkedan wenno napatalgedan ti kinaarina agingga idi agarup 792 K.K.P.