PECA
[nagtaud iti sao a kaipapananna ti “silulukat”].
Ari ti Israel iti 20 a tawen a nangrugi idi agarup 778 K.K.P.; kapanawenan dagiti ari ti Juda a da Azarias (Ozias), Jotam, ken Acaz. Idi damo, nagserbi ni Peca kas ayudante ni Ari Pekaias ti Israel. Ngem iti maika-52 a tawen ti panagturay ni Ozias, ni Peca nga anak ni Remalias pinapatayna ni Pekaias babaen iti tulong ti 50 nga annak ti Galaad, ket inagawna idiay Samaria ti kinaari iti Israel. (2Ar 15:25, 27) Bayat ti panagturay ni Peca, nagtultuloy ti idolatroso a panagdaydayaw iti kigaw a baka. (2Ar 15:28) Kasta met, nakialiansa daytoy nga agturay ken Rezin nga ari ti Siria. Idi agpatinggan ti panagturay ni Ari Jotam ti Juda (a nangrugi idi maikadua a tawen ni Peca), agpadpada da Peca ken Rezin a nangriribuk iti Juda.—2Ar 15:32, 37, 38.
Kalpasan nga inrugi ni Acaz (anak ni Jotam) ti panagturayna idi maika-17 a tawen ni Peca, ti Juda ket rinaut da Rezin ken Peca, a pinanggepda nga ikkaten dayta nga ari manipud iti trono ken ipatugawda nga ari ti maysa nga anak ni Tabeel. Saanda a nagballigi a nangala iti Jerusalem (2Ar 16:1, 5; Isa 7:1-7), ngem adu a biag ti napukaw ti Juda. Iti maysa nga aldaw, pinapatay ni Peca ti 120,000 a maingel a lallaki ti Juda. Kinautibo met ti buyot ti Israel ti 200,000 a soldado ti Juda. Nupay kasta, gapu iti balakad ni mammadto Oded, a sinuportaran ti adu a mangidadaulo a lallaki ti Efraim, naisubli idiay Juda dagitoy a kautibo.—2Cr 28:6, 8-15.
Nupay naipasigurado babaen ken mammadto Isaias a ti nagtipon a puersa ti Siria ken Israel ket saan nga agballigi a mangikkat ken Acaz kas ari (Isa 7:6, 7), daytoy nga awanan pammati nga ari pinasuksokanna ni Ari Tiglat-pileser III ti Asiria tapno tumulong kenkuana. Kas panagtignay ti ari ti Asiria, kinautibona ti Damasco ket pinapatayna ni Rezin. (2Ar 16:7-9) Nabatad nga iti daytoy met a tiempo a kinautibo ni Tiglat-pileser dagiti rehion ti Galaad, Galilea, ken Neftali, kasta met ti adu a siudad iti makin-amianan nga Israel. (2Ar 15:29) Kalpasan dayta, ni Hosea nga anak ni Elah pinapatayna ni Peca ket simmaruno nga ari ti Israel.—2Ar 15:30.
Ti maysa a paset ti historikal a teksto a kukua ni Tiglat-pileser III kunaenna maipapan iti kampaniana maibusor iti Israel: “Amin nga agnanaed iti dayta (ken) dagiti sanikuada impanko idiay Asiria. Pinadisida ti arida a ni Peca (Pa-qa-ha) ket insaadko ni Hosea (A-ú-si-ʼ) nga agari kadakuada.”—Ancient Near Eastern Texts, inurnos ni J. B. Pritchard, 1974, p. 284.