HADADEZER
[Ni Hadad ket Katulongan].
Anak ni Rehob ken ari ti Zoba, maysa a Sirio (Aramaeano) a pagarian a maipagarup nga adda iti amianan ti Damasco (2Sm 8:3, 5; 1Ar 11:23; 1Cr 18:3, 5) ken karaman iti dayta dagiti basalio. (2Sm 10:19) Sakbay nga inabak ni Ari David, nakigubat ni Hadadezer maibusor ken Toi (Tou) nga ari ti Hamat.—2Sm 8:9, 10; 1Cr 18:9, 10.
Kalpasan a naabak dagiti Sirio a tinangdanan dagiti Ammonita a makirupak ken David, pinapigsa ni Hadadezer dagiti puersana babaen ti panangipasalistana kadagiti kanayonan pay a Sirio manipud rehion ti Eufrates. (2Sm 10:6, 15, 16; 1Cr 19:16) Mabalin a naiparipirip daytoy iti 2 Samuel 8:3 (idiligyo ti 1Cr 18:3), a sadiay agparang a ti matuktukoy isu ti panangikagumaan ni Hadadezer a mapasubli manen ti panangiturayna iti karayan Eufrates. Maipapan iti daytoy, ipakita ti Commentary ni Cook a ti Hebreo a termino literal a kaipapananna ti “panangpasublina iti imana” ken kunaenna: “Ti eksakto a puersa ti pangipadis a sao (metapora) masapul a . . . maikeddeng babaen iti konteksto. No daytoy a bersikulo, kas posible unay, adda pannakainaigna kadagiti kasasaad nga ad-adda a naan-anay a naibinsabinsa [iti 2Sm 10:15-19], ti kaipapanan ti sasao ditoy ket: idi isu (ni Hadadezer) napan tapno rumaut manen (iti Israel), wenno tapno urnongenna ti puersana maibusor iti Israel, idiay karayan Eufrates.”
Idiay Helam, dagiti puersa ni Hadadezer iti sidong ti panagbilin ni Sobac (Sofac) nakirangetda kadagiti puersa ni David ket naabakda. Madagdagus kalpasanna, dagiti basalio ni Hadadezer nakikappiada iti Israel. (2Sm 10:17-19; 1Cr 19:17-19) Iti daytoy a dangadang, 40,000 a Sirio a kumakabalio ti napapatay. Nalabit tapno makalibasda a lumasat iti lasonglasong a daga, dimsaag dagitoy a kumakabalio ket napapatayda kas magmagna a lallaki. Daytoy ti mangilawlawag iti pannakaawagda kas “kumakabalio” iti 2 Samuel 10:18 ken “lallaki a magmagna” iti 1 Cronicas 19:18. Ti panagduma ti bilang dagiti Sirio a kumakaruahe a napapatay iti bakal gagangay a maipagarup kas biddut ti eskriba, a ti nababbaba a bilang a 700 a kumakaruahe ti naibilang nga umiso.
Adu met a gambang ti innala ni David idiay Beta (nalawag a naawagan met iti Tibat) ken Berotai (nalabit isu met laeng ti Cun), dua a siudad iti pagturayan ni Hadadezer, ket inyegna idiay Jerusalem dagiti balitok a kalasag a kukua dagiti adipen ni Hadadezer, nalabit dagiti basalio nga ar-ari. (2Sm 8:7, 8; 1Cr 18:7, 8; idiligyo ti 2Sm 10:19.) Kinautibo met ni David ti adu kadagiti kabalio, kumakabalio, karuahe, ken magmagna a lallaki ni Hadadezer. Mabalin a gapu iti biddut ti eskriba, timmaud ti panagduma ti pannakaibinsabinsa dagitoy iti 2 Samuel 8:4 ken iti 1 Cronicas 18:4. Iti Griego a Septuagint, dagitoy dua a teksto ipasimudaagda a 1,000 a karuahe ken 7,000 a kumakabalio ti nakautibo, ket ngarud ti 1 Cronicas 18:4 nalabit taginayonenna ti orihinal a pannakabasana.
Nupay kasta, mapaliiw a ti gagangay a naibilang a biddut ti eskriba kas nailanad iti salaysay maipapan iti pannakidangadang ni David ken Hadadezer iyanninawna laeng ti sabali pay nga aspeto ti gubat wenno nagduduma a pamay-an ti panangpattapatta.