AL-ALAHAS KEN NAPATEG A BATBATO

Ti maysa nga alahas mabalin a napateg a bato, saniata (natabas ken napasileng a napateg wenno medio napateg a bato), wenno pagarkos a naaramid iti napateg a metal (nangnangruna ti balitok wenno pirak) a natampokan iti kakasta a bato. Dagiti alahas iyar-aruat idi agpadpada ti lallaki ken babbai nanipud nagkauna nga al-aldaw ti Biblia maipaay a pagarkos. Itatta ti diamante, esmeralda, rubi, ken safiro ket siiinget a maibilbilang a napateg a batbato, idinto ta ti dadduma pay a natakkon ken napintas a batbato mamatmatmatan a medio napateg. Nupay kasta, ti Hebreo a termino a naipatarus a “napateg a bato” addaan iti nalawlawa a pakayaplikaran, kas naipakita iti Ezequiel 28:12, 13. Dagitoy a napateg a batbato naidumada kadagiti dadduma pay a mineral kangrunaanna gapu ta natakkon, napintas, ken nalagdada.

Ti damo a nangtukoyan ti Biblia iti aniaman a napateg a bato ket iti Genesis 2:11, 12, a nakayam-ammuan ti Havila kas daga a naglaon iti nasayaat a balitok, “tutot ti bedelio ken ti bato nga onix.”

Ti kinabaknang ket sangkapaset a nasukat met babaen ti panagtagikua ti maysa a tao iti napateg a batbato; ti ar-ari a kas kada Solomon ken Ezekias nalawag nga aduanda unay kadagita. (1Ar 10:11; 2Cr 9:10; 32:27) Ti napateg a batbato naited kas sagsagut (1Ar 10:2, 10; 2Cr 9:1, 9), mabalin a mangbukel iti paset ti nakamkam iti gubat (2Sm 12:29, 30; 1Cr 20:2), ken, kas adda kadagiti kadaanan a taga Tiro, naaramat kas bambanag a tagilako (Eze 27:16, 22). Iti naipaltiing a dung-aw maipapan iti “ari ti Tiro,” kinuna ni Ezequiel: “Tunggal napateg a bato isu ti abbongmo, rubi, topasio ken jaspe; krisolito, onix ken jade; safiro, turkesa ken esmeralda; ket balitok ti nakaaramidan dagiti pagitampokam ken dagiti susulbongam nga adda kenka.” (Eze 28:12, 13) Ti simboliko a Babilonia a Dakkel nairepresentar kas sibabaknang a naarkosan iti napateg a batbato.​—Apo 17:3-5; 18:11-17.

Nupay dagiti nagkauna a tattao pinagbukel ken pinasilengda ti napateg a batbato, kadawyan a kasla saanda ida nga inyaramidan iti anggulo, wenno parupa, kas ar-aramiden dagiti nasigo a trabahador iti agdama a tiempo. Ti esmeril a bato (corundum) wenno pulbos nga esmeril ket inaramat dagiti Hebreo ken Egipcio a pangpasileng iti napateg a batbato. Masansan a naukitan ken nakitikitan dagitoy. Nalawag nga ammon dagiti Hebreo no kasano a kitikitan ti napateg a batbato nabayag sakbay pay ti pannakaadipenda idiay Egipto, a sadiay ti panagkitikit maysa met nga arte. Ti pangselio a singsing ni Juda nabatad a nakitikitan. (Ge 38:18) Maipaay kadagiti kanayonan pay a pannakaibinsabinsa dagiti kadaanan nga alahas ken arkos, kitaenyo ti ARITOS; ARITOS TI AGONG; ARKOS; BATBATEK; KUENTAS; MAISAB-IT NGA ARKOS; PULSERAS; PULSERAS TI PALAYPALAY; SINGSING.

Dagiti Usar a Nainaig iti Panagdaydayaw. Dagiti Israelita, idiay let-ang, naaddaanda iti pribilehio a mangikontribusion iti nadumaduma a napateg a bambanag maipaay iti tabernakulo ken iti efod ken pektoral ti nangato a padi, nga awan duadua nga inkontribusionda dagiti aruaten nga inted kadakuada dagiti Egipcio idi dinagdagda ida a pumanaw. (Ex 12:35, 36) Nairaman kadagitoy ti “onix a batbato ken pagtampok a batbato maipaay iti efod ken maipaay iti pektoral.” (Ex 25:1-7; 35:5, 9, 27) Ti efod ti nangato a padi addaan iti dua nga onix a bato kadagiti pedaso a pangabaga, a ti nagnagan ti 6 kadagiti 12 a tribu ti Israel naikitikit iti tunggal bato. Ti “pektoral ti panangukom” naarkosan iti uppat nga intar ti napateg a batbato, a kuna ti salaysay: “Maysa nga intar ti rubi, topasio ken esmeralda ti umuna nga intar. Ket ti maikadua nga intar turkesa, safiro ken jaspe. Ket ti maikatlo nga intar bato a lesem, agata ken amatista. Ket ti maikapat nga intar krisolito ken onix ken jade. Naitampokda idi kadagiti pagitampokan a balitok kadagiti panelselda.” Ti nagan ti maysa kadagiti 12 a tribu ti Israel naikitikit iti tunggal maysa kadagitoy a bato.​—Ex 39:6-14; 28:9-21; kitaenyo ti PEKTORAL.

Nupay ni Jehova saanna a palubosan ni David a bangonenna ti templo idiay Jerusalem (1Cr 22:6-10), ti lakayen nga ari sirarag-o a nangisagana kadagiti napateg a material maipaay iti pannakaibangon dayta, agraman “batbato nga onix, ken batbato a maitampok iti natangken nga argamasa, ken dagiti mosaiko a bagging, ken tunggal napateg a bato, ken nakaad-adu unay nga alabastro a bato.” Nangikontribusion iti nakaad-adu a material, ket dagiti umili iti pangkaaduan nagikontribusionda met. (1Cr 29:2-9) Idi imbangon ni Solomon ti templo, “kinalupkopanna ti balay iti napateg a bato a pangpapintas,” wenno inarkosanna iti napateg a batbato.​—2Cr 3:6.

Piguratibo nga Usar. Ni apostol Pablo, kalpasan ti panangyam-ammona ken Jesu-Kristo kas pamuon a rebbeng a pagibangonan dagiti Kristiano, dinakamatna dagiti pagbangon a material a nadumaduma ti kitada mainaig iti Nakristianuan a ministerio. Impatuldona a dagiti napili a material ramanenna ti piguratibo a “napateg a batbato” a makasarked iti puersa ti “apuy.”​—1Co 3:10-15.

Ti napateg a batbato maar-aramat no dadduma iti Kasuratan a mangisimbolo kadagiti kualidad ti nailangitan wenno naespirituan a bambanag wenno tattao. Naglukat ti langlangit maipaay ken Ezequiel, ket iti dua a sirmata nakakita iti uppat a nagpayak a sibibiag a parsua a kuykuyogen ti uppat a pilid, a ti langa ti tunggal pilid umasping iti “rangrang ti krisolito,” kayatna a sawen, addaan maris a duyaw wenno mabalin a berde. (Eze 1:1-6, 15, 16; 10:9) Idi agangay, nakakita ni Daniel iti anghel, “maysa a lalaki a sikakawes iti lienso,” a “ti bagina kasla krisolito.”​—Da 10:1, 4-6.

Kasta met ni Ezequiel, idi makitkitana ti sirmata ti dayag ni Jehova, nakakita iti “maysa a banag a ti langana ket kas iti safiro a bato [maysa a natayengteng nga asul], ti kaasping ti maysa a trono.” (Eze 1:25-28; 10:1) Ti dayag ni Jehova a Dios a mismo nayasping iti makapurar a kinapintas dagiti bato ti alahas, ta idi nakita ni apostol Juan ti nailangitan a trono ti Dios, kinunana: “Daydiay situtugaw, ti langana, umasping iti bato a jaspe ken iti napateg a nalabaga ti marisna a bato, ket iti aglikmut ti trono adda bullalayaw a ti langana umasping iti esmeralda.”​—Apo 4:1-3, 9-11.

“Ti nasantuan a siudad, ti Baro a Jerusalem,” kayatna a sawen, “ti asawa ti Kordero,” ket nairepresentar nga addaan iti raniag nga “umasping iti kapapatgan a bato, kas maysa a bato a jaspe nga agsilsilnag a kas aganninaw a kristal.” Ti 12 a pamuon ti paderna “naarkosan iti tunggal kita ti napateg a bato,” naiduma a bato iti kada pamuon: jaspe, safiro, kalsedonia, esmeralda, sardonika, sardio, krisolito, berilo, topasio, krisoprasio, jacinto, ken amatista. Ti 12 a ruangan ti siudad ket 12 a perlas.​—Apo 21:2, 9-21; kitaenyo ti KORALES ken dagiti naisina nga artikulo maipapan ti sinaggaysa a kita ti napateg a batbato.