TORRE

Patakder (wenno paset ti maysa a patakder) a kadawyan nga at-atiddog ti rukod ti katayagna ngem iti kaakabana ken nangato no idilig iti aglikmutna. Ti pakasaritaan ti panagibangon iti torre ket idi pay tiempo kalpasan unay ti Layus idi indeklara dagiti lallaki iti Tantanap ti Sinar: “Umaykayo! Ibangonantayo ti bagbagitayo ti maysa a siudad ken kasta met ti maysa a torre a ti tuktokna dumanon iti langlangit.” (Ge 11:2-4) Maipagarup a ti porma dayta a torre ket kapadpada ti umak-akikid bayat nga agpangpangato a disenio dagiti narelihiosuan a ziggurat a natakuatan iti dayta a paset ti daga.​—Kitaenyo ti BABEL; ARKEOLOHIA (Babilonia).

Dagiti simple a torre ket naibangon kadagiti kaubasan kas pagtannawagan dagiti managwanawan iti panangbantayda kadagiti ubas maibusor kadagiti mannanakaw ken an-animal.​—Isa 5:1, 2; Mt 21:33; Mr 12:1.

No maaramat kas depensa militar, maibangon dagiti torre iti padpader dagiti siudad, a daddadakkel a torre ti gagangay nga adda kadagiti nagsulian ken iti agsumbangir nga igid dagiti ruangan. (2Cr 26:9; 32:5; Eze 26:4, 9; Sof 1:16; 3:6) Iti sumagmamano a gundaway, nagserbi dagiti torre kas agsasaruno nga irang iti lindoras, wenno kas pagkamangan kadagiti naiputputong a disso maipaay kadagiti pastor ken dadduma pay.​—2Cr 26:10; 27:4; kitaenyo ti PAGWANAWANAN; SARIKEDKED.

Ti torre nga adda iti uneg ti siudad masansan a nagserbi kas salindeg. Kasta idi dagiti torre ti Siquem, Tebes, ken Penuel. (Uk 8:9, 17; 9:46-54) Adda met nasarakan a rebrebba ti sabsabali pay a torre ti siudad idiay Jerico, Bet-san, Laquis, Megiddo, Mizpa, ken Samaria.

Ti Hebreo a termino a migh·dalʹ, a kaipapananna ti “torre” (Eze 29:10; 30:6), ket nairaman a paset ti nagan ti sumagmamano a lugar, kas iti Migdal-gad (kaipapananna ti “Torre ti Naimbag a Kalak-aman”) ken Migdal-el (kaipapananna ti “Torre ti Dios”).​—Jos 15:37; 19:38.

Adda dagiti gundaway a dagiti dumardarup a buyot agibangonda kadagiti ‘torre a panglakub’ no rumautda kadagiti nasarikedkedan a siudad. Nagserbi dagitoy kas nangato a pagpuestuan dagiti pumapana wenno bumabarsak. Kasta met, ti sumagmamano a torre a maaramat iti idadarup ket addaan kadagiti alikamen a pangrakrak ken nangsalaknib kadagidiay mangar-aramat kadagiti pangrakrak.​—Isa 23:13.

Dagiti Torre ti Jerusalem. Ti Torre dagiti Paglutuan nga Urno masarakan iti makin-amianan a laud a paset ti siudad iti asideg wenno iti mismo a Makinsuli a Ruangan. (Ne 3:11; 12:38) Di masigurado no apay a napanaganan iti kasta, ngem nalabit adda idi iti aglawlawna dagiti aglaklako a panadero. Mabalin a maysa dayta kadagiti torre nga imbangon ni Ozias, a nagturay idiay Jerusalem manipud 829 agingga iti 778 K.K.P. (2Cr 26:9) Adda dua a sabsabali pay a napapateg a torre iti makin-amianan a pader ti siudad: Ti Torre ni Hananel naisubli ken nasantipikar idi kaaldawan ni Nehemias. (Ne 3:1; 12:39; Jer 31:38; Zac 14:10) Adda ti Torre ti Mea iti asidegna iti dumaya a paset iti asideg ti Ruangan ti Karnero. Saan nga ammo no apay a naawagan dayta iti Mea, kaipapananna ti “Gasut.”​—Ne 3:1; 12:39.

Iti makindaya a pader nga abagatanen ti nagsaadan ti templo adda ti maaw-awagan “agdawdawadaw a torre,” ket iti abagatanenna pay, iti maysa a disso nga asideg iti palasio ni David, adda torre a nainaig iti Balay ti Ari iti asideg ti Paraangan ti Guardia. (Ne 3:25-27) Pagarupen ti sumagmamano a daytoy naud-udi a nadakamat a torre ket isu daydiay natukoy iti Kanta ni Solomon kas “torre ni David, a nabangon nga agtutuon a bato, a nakaibitinan ti sangaribu a kalasag, amin dagiti nagsirkulo a kalasag dagiti nabileg a lallaki.” (Sol 4:4) Saan koma a mapagkamalian a daytoy met laeng ti ad-adda a moderno a torre a maaw-awagan Torre ni David, a mangiraman iti torre ni Phasael. Daytoy Phasael a torre ket maysa kadagiti tallo a torre nga imbangon ni Herodes a Dakkel a pangsalaknib iti baro a palasiona a naipatakder iti asideg ti disso ti kadaanan a Makinsuli a Ruangan iti makinlaud a paset ti siudad.

Nalabit ti Torre idiay Siloam adda iti ayan ti ban-aw a kasta ti naganna iti umabagatan a daya a paset ti Jerusalem. Dinakamat ni Jesus a narpuog daytoy a torre, a nakatayan ti 18 a lallaki, maysa a pasamak a sigurado a malaglagip unay dagiti dumdumngeg kenkuana.​—Lu 13:4; kitaenyo met ti ANTONIA, TORRE TI.

Piguratibo nga Usar. Dagidiay mangin-inanama ken Jehova buyogen iti pammati ken panagtulnog natalged unay ti kasasaadda, kas inkanta ni David: “Nagbalinka [Jehova] a kamang maipaay kaniak, maysa a nalagda a torre iti sanguanan ti kabusor.” (Sal 61:3) Awan pagbutngan dagidiay mangbigbig iti itaktakderan ti naganna, ken agtaltalek iti dayta a nagan ken simamatalek a mangireprepresentar iti dayta, ta: “Ti nagan ni Jehova ket napigsa a torre. Iti dayta nga agtaray ti nalinteg ket maipaayan iti salaknib.”​—Pr 18:10; idiligyo ti 1Sm 17:45-47.