PANANGRAMES
Ti panangrames ket nadepinar kas maiparit a seksual a panangdenna iti maysa a babai a saan nga umannugot. Maibanag dayta babaen ti panangpuersa, panangpilit, panangbutbuteng, wenno panangallilaw.
Namakdaar ni Jehova kadagiti dakes a pagtungpalan a lak-amen ti Israel no sukiren dagiti umili ti lintegna. Malaksid iti panagsagabada kadagiti sakit ken didigra, impadtona a matnagda iti im-ima dagiti kabusorda, a kinunana: “Makitinnulagkanto iti maysa a babai, ngem ramesento [porma ti sha·ghalʹ] ti sabali a lalaki.” (De 28:30) Napasamak daytoy idi inikkat ni Jehova ti pannalaknibna iti nasion gapu iti kinasukirda, ket dagiti siudadda sinakup dagiti pagano a kabusor. (Idiligyo ti Zac 14:2.) Naipadto met nga aglak-am ti Babilonia iti kasta a pannakatrato, a napasamak idi natnag dayta kadagiti Medo ken Persiano. (Isa 13:1, 16) Sigun iti Linteg, saan a maaramid ti kasta kadagiti nasion a pinarmek ti Israel, ta naiparit kadagiti soldado ti makidenna bayat ti namilitariaan a kampania.—1Sm 21:5; 2Sm 11:6-11.
Idi kaaldawan dagiti Ukom, napasamak ti maysa a kaso ti ragup a panangrames idiay siudad ti Gabaa ti Benjamin. Gapu iti daytoy, nayusuat ti agsasaruno a pasamak a nagtungpal iti panagibales, ken nagbanag iti gistay pannakapunas ti tribu ti Benjamin. Dagiti awan kaes-eskanna a tattao iti siudad, a nagaramugam iti sekso, kinalikagumanda a dennaanda ti maysa a Levita a sangaili. Imbes a tumulok, intedna kadakuada ti kamalalana nga iti napalabas nakabasol maikaniwas kenkuana gapu iti pannakiabig iti sabali. Isu nagpalaluan dagiti lallaki iti intero a rabii agingga a natay. Ti Hebreo a termino nga ʽa·nahʹ, naipatarus a “ramesen” iti daytoy a salaysay, kaipapananna met ti “parigaten,” “mulitan,” ken “irurumen.”—Uk kap 19, 20.
Ni Amnon nga anak ni Ari David pinilitna a mulitan ni Tamar a kabsatna iti ama, ket dayta ti makagapu a ni Absalom a kabsat ni Tamar imbanagna ti pannakapapatay ni Amnon. (2Sm 13:1-18) Idi naibutaktak ken Asuero nga ti ari ti Persia ti panggep ti manangisikat a ni Haman nga Agageo a pananggulib kadagiti Judio, ken nangnangruna ken Ester a reyna ni Asuero, nagpungtot ti ari. Yantangay ammona nga awan manamnamana nga asi manipud iti ari, ken gapu ta desperadon, nagpasag ni Haman iti rabaw ti sopa a pagid-iddaan idi ni Ester, nga agpakpakaasi kenkuana. Idi a ti ari nagsubli iti siled, nakitana sadiay ni Haman ket impukkawna: “Adda kadi met panangrames iti reyna, nga addaak iti balay?” Dagus a sinentensiaanna ni Haman iti ipapatay. Naipatungpal ti sentensia, ket kalpasanna nabatad a naibitay ni Haman iti kayo nga impatakderna a pakaibitayan koma ni Mardokeo a kasinsin ni Ester. (Est 7:1-10) Iti nakailanadan ti sasao ti ari (Est 7:8), naaramat ti Hebreo a sao a ka·vashʹ; kaipapananna ti “parukmaen, pagpasakupen” (Ge 1:28; Jer 34:16) ngem mabalin met a kaipapananna ti “ramesen.”
Sigun iti Linteg, no ti maysa a naitulag a babai ket makiabig iti sabali a lalaki, mapapatayda a dua. Ngem no ti babai nagriaw tapno agdawat iti tulong, maawat daytoy kas pammaneknek nga isu awanan iti basol. Mapapatay ti lalaki gapu iti basolna a panangpilit iti babai, ngem maabsuelto ti babai.—De 22:23-27.