Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa

◼Ti kadi balasang a Judio a ni Ester ket naaddaan imoral a pannakidenna iti ari ti Persia tapno magun-odanna ti pabor ken makaala kadagiti bentaha?

Mabalin a maipato ti dadduma ti kastoy manipud kadagiti nailubongan a panagipadpadamag, ngem ti mapagtalkan a rekord ti Biblia suppiatenna daytoy a panangipato.

Ti Judio a historiador a ni Flavius Josephus mangted ti nailubongan a damag a ni reyna Vasti ti Persia nagkitakit nga agparang iti imatang ni lakayna, ni Asuero. Gapu itoy, ti ari, a kaawatan isu ni Xerxes I idi maikalima a siglo K.K.P., sipupungtot nga inlaksidnan Vasti ket immanamong iti panagsapul iti intero nga imperio a maipaay iti maysa a baro a reina. Natipon dagiti napipintas nga agtutubo a babbalasang ken naikkanda ti nabayag a pannakapapintas.

“Ket, idi pagarupen [ti eunuko ti ari] a supisienten ti pannakaaywan dagiti babbalasang . . . ket maikaridan nga umay iti pagiddaan ti ari, isut’ nagbilin ti maysa tunggal aldaw a makiidda ti ari, a, kalpasan pannakidennana iti balasang, insigida a pasublienna ida iti eunuko. Ngem, idi ni Ester ti immay kenkuana, isut’ naay-ayo kenkuana ket kalpasanna, gapu ta isut’ agayaten kenkuana, pinagbalinna a nainkalintegan nga asawana ket naangay ti bodada.”​—Jewish Antiquities, Libro XI, 184-202, impatarus ni Ralph Marcus, (Libro 11, kapitulo 6, parapo 1, 2, kas impatarus ni William Whiston).

Daytoy nailubongan wenno sekular a salaysay mangiturong iti maysa a mangipato a dagiti babbalasang naaddaandat’ imoral a pannakidenna iti ari ket ti kakaisuna laeng a nakaidumaan iti kaso ni Ester a ta ti imoralidadna nagturong iti kasar ken ti panagbalinna a reina. Ti Biblia, nupay kasta, mangted ti mas apagpag-isu ken makapnek nga impormasion.

Kalpasan ti panangiladawanna ti pannakapapintasda, kuna ti Biblia: “Iti kastoy a wagas ngarud immay ti [tunggal] balasang iti ari. . . . Iti rumabii napan ti balasang ket iti bumigat nagsubli iti maikadua a balay dagiti babbai iti aywan ni Saasgaz nga agaywan iti siled ti ari, a mangaluad kadagiti kamkamalala. Ti balasang saanen a simrek iti ari malaksid no ti ari agrag-o kenkuana ket naayaban ti balasang a mainaganan.”​—Ester 2:13, 14.

Kuna ti Kasuratan a ni Ester ti “naala” a naipan “ti balay dagiti babbai” a maipaay iti mabayag, naikeddeng a panaggugor ti kinaimnasda: “Iti kasta ni Ester naipan ken Ari Asuero . . . Ket ti ari inayatna ni Ester a nangnangruna ngem kadagiti amin a babbai, ket di babai nakagun-od iti parabur ken naayat a kinamanangaasi iti imatangna a nangnangruna ngem kadagiti amin a birhen. Iti kasta nga insaadna kenkuana ti naarian a balangat iti rabaw ti ulona ket inaramidna a reina iti saad ni Vasti.”​—Ester 2:8, 9, 16, 17.

Nadlawyo aya manipud salaysay ti Biblia no sadino ti nakaipanan dagiti babbai kalpasan a binusbosda ti maysa a rabii kadua ti ari? ‘Iti maikadua a balay dagiti babbai, a mangaluad kadagiti kamkamalala.’ No kasta nagbalinda a kamkamalala. Ni Mardokeo, a mannurat ti libro ti Biblia nga Ester, ket maysa a Hebreo, ket kadagiti kailianna idi, ti kamalala addaan kasasaad iti kagimongan kas segundario nga asawa. Ti nadiosan a linteg ipaayna a ti lalaki nga Israelita mabalinna ti mangala ti ganggannaet a babai a nakayawan iti gubat, ket mabalinna ti agbalin a kamalalana, wenno segundario nga asawa, nga addaan kadagiti kalintegan ken legal a pannalaknib. (Deuteronomio 21:10-17; idiligyo ti Exodo 21:7-11.) Dagiti annak a naipasngay iti kasta a legal a kamalala lehitimoda ket makaalada ti tawid. Dagiti 12 nga annak ni Jacob, nga amma dagiti 12 a tribo ti Israel, ket putot dagiti assawada ken legal a kamalalada.​—Genesis 30:3-13.

Ti pamay-an a ta kalpasan a dagiti birhen nakaduaandan ti ari ti Persia, mapandan idiay balay dagiti kamalala. Ipamatmat daytoy a nagbalindan a segundario nga assawana.

Ket kasanon ni Ester? Saan nga ibaga ti Biblia nga isut’ nakikaidda iti ari ket iti kasta nagun-odanna ti paraburna. Saanna nga ibagbaga nga isut’ naipan iti balay dagiti kamalala, no di ket basta kinunana laeng: “Iti kasta ni Ester naipan ken Ari Asuero idiay uneg ti balayna a naarian . . . Ket ti ari inayatna ni Ester a nangnangruna ngem kadagiti amin a babbai.” Lagipenyo itattay, nga awanan aniaman a seksual a panangikompromiso iti kinadalusna ken kinabirhenna, nagun-odanna ti “naayat a kinamanangaasi” ni “Hegai nga agaywan kadagiti babbai.” Mainayon pay: “Ket ni Ester nakagun-od iti parabur iti imatangda amin a kimmita kenkuana.” (Ester 2:8, 9, 15-17) No kasta nalawag a ni Ester pinagsiddaawna ti ari ket nagun-odanna ti paraburna, kas pannakagun-odna iti parabur dagiti dadduma.

Anian ti panagyamantayo a maaddaan kadagiti kinapudno ken pannakaawat nga ipapaay ti Biblia kadatayo! Uray no rinibribo a tawen a naiyadayotayon kadagiti pasamak, addaantay ti rason nga agtalek a ni Ester nagtignay nga addaan pudpudno a kinadalus ken maitunos kadagiti nadiosan a prinsipio.