LINNAAW

Babassit a taredted ti danum a pinataud ti panagtukel ti alnaab iti angin, ti alibungubong ti danum nga agpangato manipud iti daga, ken ti alnaab nga iruar dagiti mula. Ti Hebreo a sao maipaay iti “linnaaw,” tal, ipasimudaagna met ti “arbis.” (Pr 3:20) Ti linnaaw ket pumuraw a kamarmaris ti pirak, nakalamlamiis a nagbalay a linnaaw no ti temperatura ti makimbaba a palunapin ti angin bumaba iti 0°C. (32°F.). Ni Jehova ti makinggapuanan kadagiti amor ken naikuna nga iwarawarana ti nagbalay a linnaaw “a kas iti dapdapo.”​—Sal 147:16; Job 38:28.

Mabukel ti linnaaw no lumamiis ti napnuan alibungubong nga angin iti rabii, a ti alibungubong a nagbalin a likido ket maurnong iti nalamlamiis a bambanag. Tumaud met ti linnaaw no ti nabara a pangbasaen nga alibungubong nga aggapu iti daga ket makagteng iti lumamlamiis nga angin. Ilawlawag ti Biblia nga iti nasapa a paset ti pakasaritaan ti daga, sakbay a nagtudo iti daga, “ti angep [alibungubong] agpangato manipud iti daga ket sinibuganna ti intero a rabaw ti daga.” (Ge 2:6 ken Rbi8 ftn) Mapataud met ti linnaaw no ti alnaab manipud mulmula agalibungubong iti angin. Ti danum nga inagsep dagiti ramut ti maysa a mula ket agtultuloy nga iwarasna iti amin a pasetna agingga nga agpadan ti temperatura ti murdong dagiti bulong ken dagiti ramut ti mula. Nakaad-adu a linnaaw ti iparuar ti sumagmamano a kayo ta masansan a mangngeg pay ti panagtaredtedna iti rabii. Kaaduanna a daytoy ti pagtaudan ti amor iti bigat. Kinuna ni Job, “Ti ramutko maluktan maipaay iti dandanum, ket ti met laeng linnaaw agyanto iti agpatnag iti kangrunaan a sangak.”​—Job 29:19.

Idiay Israel gagangay a bassit laeng ti panagtudona, wenno awan pay ketdi, manipud ngalay ti Abril agingga iti ngalay ti Oktubre. Nupay kasta, tumaud ti linnaaw ket sibuganna ti mulmula bayat dagitoy a bulan. Kuna ti The Geography of the Bible ni D. Baly (1974, p. 45): “Naapresiar unay dagiti Israelita ti pateg ti linnaaw, . . . ta pabun-asenna dagiti ubas bayat ti tikag ti kalgaw.” Tukoyen ni Isaias ti “linnaaw iti pudot ti panagani [iti ubas].” (Isa 18:4, 5) Kalpasan daytoy dimteng dagiti tudo iti “otonio,” wenno “nasapa” a tudo. (Joe 2:23; San 5:7) Iti sumagmamano a lugar aglaplapusanan ti linnaaw ti rabii ta dagiti kayo ken dadduma pay a mula gumun-odda kadagita iti nakaad-adu nga alnaab a mangsulnit iti inyalingasawda iti aldaw. Gapuna, mabalin a dagiti linnaaw iti rabii ti rason ti naruay nga apit kadagiti lugar a matikag koma ken adda panagbisin.

Napaneknekan ti kinapateg ti linnaaw idi natakuatan a dagiti mula a linaylay ti pudot ket naparpardas ti ilalangtoda no maurnong ti alnaab kadagiti bulongda iti rabii no ipadis iti pannakasibugda iti daga. Nakaad-adu nga alnaab ti naagsepda isu a nalangtoda latta bayat ti sumuno nga aldaw uray saanda a nasibugan iti daga. Ti kaadu ti danum a naagsep manipud linnaaw ken kalpasanna iruar dagiti ramut tapno maurnong iti daga ket kadagdagsen no dadduma ti intero a mula.

Bayat ti 40-tawen a panagdaliasat ti Israel iti let-ang, ti inted-Dios a manna kanayon nga agtinnag a kadua ti linnaaw, nga agtalinaed iti rabaw ti daga kalpasan a nagalibungubongen ti linnaaw. (Ex 16:13-18; Nu 11:9) Babaen iti dua a pagilasinan a nakaaramatan ti linnaaw, nakagun-od ni Gideon iti pammaneknek ti nadibinuan a pannaranay sakbay ti ipapanna pannakirupak kadagiti Midianita. Umuna, ti dutdot a delana agpatnag nga imbatina iti kannag iti maysa a pagirikan, kabigatanna, ti dutdot laeng ti nalinnaawan idinto ta namaga ti daga. Iti maikadua a pannubok, ti kasunganina ti napasamak. Saan a naibaga no panawen daytoy nga awan ti tudo ket manamnama ti panaglinnaawna.​—Uk 6:36–7:1.

Piguratibo nga Usar. Iti Kasuratan, ti linnaaw nainaig iti bendision, kinabunga, ken kinaruay. (Ge 27:28; De 33:13, 28; Zac 8:12) Ti isusubli ken Jehova mangibunga iti bendision, a kunkuna ti Dios: “Iti Israel agbalinakto a kas iti linnaaw.” (Os 14:1, 5) Babaen ken Mikias, impadto ti Dios a “dagidiay nabatbati ken Jacob agbalindanto a kasla linnaaw manipud ken Jehova iti tengnga ti adu nga ili, kasla naruay nga arbis iti rabaw ti mulmula,” nga ipadpadtona a ti natda iti naespirituan a Jacob (Israel) agbalin a bendision manipud iti Dios maipaay kadagiti umili.​—Mik 5:7.

Iti kasunganina, ti kaawan wenno ti saan a pannakaipaay ti linnaaw ket nainaig iti di naanamongan a kasasaad. (Ge 27:39; Hag 1:10) Idi a ti Dios saanna nga impaay ti linnaaw ken tudo iti daga ti Israel kadagidi kaaldawan ni Ari Acab ken ni Elias, nagbanag iti nakaro a bisin.​—1Ar 17:1; Lu 4:25.

Iti Israel, dagiti ulep ken linnaaw iti bigat ket nagpardas nga agpukaw iti pudot ti init. Kasta ti kapardas ti panagpukaw ti sangkabassit a naayat a kinamanangngaasi idi ti Efraim (Israel) ken Juda. (Os 6:4) Ket gapu iti dakes nga aramid, maidestiero dagiti agnanaed iti Efraim (Israel), nga agbalinda a “kas iti linnaaw a masapa nga agpukaw.”​—Os 13:1-3, 16.

Naulimek ken nakaad-adu dagiti agtinnag nga amor wenno linnaaw. Nalabit tapno ipasimudaagna ti nalimed a panagtignay wenno kinaruay a kas iti kinaadu dagiti linnaaw, ni Husai imbagana ken Absalom: “Datayo agtinnagtayto ken [David] kas iti linnaaw nga agtinnag iti daga.” (2Sm 17:12) Ti Ari ni Jehova addaan iti “bunggoy dagiti agtutubo a tattao a kas kadagiti amor,” nalabit a tumukoy iti kinaadu.​—Sal 110:3.

Nalanay ken makapabang-ar met ti linnaaw. Maikanatad a nayaplikar daytoy iti naimpadtuan a kanta ni Moises kas pammakadana. (De 32:2) Ti naimbag a nakem ti maysa nga ari nayasping iti makapabang-ar nga epekto ti linnaaw maipaay iti mulmula. (Pr 19:12) Ti naayat a panagkaykaysa nga agraraira iti ili ti Dios ket makapabang-ar a “kas iti linnaaw ti Hermon a bumabbaba kadagiti bantay ti Sion.” Dagiti tapaw ti Bantay Hermon a naabbungotan iti kabakiran ken naarpawan iti niebe, pagpangatuenda dagiti alibungubong iti rabii a maitayab iti nakaad-adayo babaen kadagiti pul-oy ti nalamiis nga angin nga agpasalog iti Hermon manipud amianan tapno dagitoy nga alibungubong ket agtedted kadagiti bantay ti Sion adu a milia iti abagatan.​—Sal 133:1-3; LADAWAN, Tomo 1, p. 332.