KASANGAY
Ti aldaw wenno anibersario ti pannakaipasngay ti maysa a tao; iti Hebreo, yohm hul·leʹdheth (Ge 40:20) ket iti Griego, ge·neʹsi·a (Mt 14:6; Mr 6:21).
Kas ipakita ti listaan ti kapuonan ken ti kronolohia a nailanad iti Biblia, adda rekord dagiti Hebreo maipapan iti tawen a pannakayanak ti maysa. (Nu 1:2, 3; Jos 14:10; 2Cr 31:16, 17) Espesipiko a nadakamat ti edad dagiti Levita, papadi, ken ar-ari. (Nu 4:3; 8:23-25; 2Ar 11:21; 15:2; 18:2) Pudno met daytoy iti kasasaad ni Jesus.—Lu 2:21, 22, 42; 3:23.
Sigun iti Kasuratan, ti aldaw a pannakaipasngay ti maladaga ket gagangay nga aldaw ti panagrag-o ken panagyaman dagiti nagannak, ket rumbeng laeng ta “adtoy! Ti annak ket tawid manipud ken Jehova; ti bunga ti tian ket gunggona.” (Sal 127:3; Jer 20:15; Lu 1:57, 58) Nupay kasta, awan mabasa iti Kasuratan a dagiti matalek a managdaydayaw ken Jehova nakiramanda iti pagano a kaugalian a tinawen a panangrambak iti kasangay.
Dua laeng a rambak ti panagkasangay ti direkta a dinakamat ti Biblia, dagiti panagkasangay da Faraon ti Egipto (maika-18 a siglo K.K.P.) ken ni Herodes Antipas (umuna a siglo K.P.). Agkaasping dagitoy dua a salaysay ta agpada a nangangayda iti dakkel a rambak ken napatgan dagiti kiddaw; ti dua a pasamak ket malaglagip gapu iti naaramid a panangpapatay, ti umuna ket ti pannakabitay ti panguluen a panadero ni Faraon, ket ti maikadua isu ti pannakaputol ti ulo ni Juan a Manangbautisar.—Ge 40:18-22; 41:13; Mt 14:6-11; Mr 6:21-28.
Nupay ti sasao iti Oseas 7:5 nga “idi kaaldawan ti aritayo,” mabalin nga ipasimudaagna ti maysa a pasken ti kasangay maipaay iti apostata nga ari ti Israel idi a dagiti prinsipe “pinagsakitda ti bagbagida . . . gapu iti arak,” mabalin a dayta ket aldaw laeng ti anibersario ti panagtugawna iti trono idi naangay dagiti umasping a piesta.
Idi a dagiti annak a lallaki ni Job “nangangayda iti bangkete iti balay ti tunggal maysa iti mismo nga aldawna,” saan koma nga ipapan a ramrambakanda idi dagiti panagkasangayda. (Job 1:4) Ti ‘aldaw’ iti daytoy a bersikulo ket naipatarus manipud iti Hebreo a sao a yohm ken tumukoy iti periodo ti tiempo manipud ileleggak agingga iti ilelennek ti init. Iti sabali a bangir, ti “panagkasangay (wenno, aldaw ti pannakaipasngay)” ket napagtipon a porma ti dua a Hebreo a sao a yohm (aldaw) ken hul·leʹdheth. Ti nagdumaan ti “aldaw” ken ti panagkasangay ti maysa ket mabasa iti Genesis 40:20, a pagparangan dagita a dua a sao: “Ita iti maikatlo nga aldaw [yohm] nagbanag nga isu idi ti panagkasangay ni Faraon [iti literal, “ti aldaw (yohm) ti pannakaipasngay (hul·leʹdheth) ni Faraon”].” Nalawag ngarud a ti Job 1:4 ket saan a tumukoy iti panagkasangay, a kas met laeng iti Genesis 40:20. Agparang a ti pito nga annak a lallaki ni Job nangangayda iti panagtataripnong ti pamilia (mabalin a piesta iti primavera wenno piesta ti panagani) ket yantangay agpaut ti piesta iti makalawas, ti tunggal anakna a lalaki adda batangna a mangsangaili “iti mismo nga aldawna” idiay balayna ket mangangay iti maysa a padaya.
Idi mangrugi ti Kristianidad, saan a nagbaliw ti panangmatmat iti panangrambak iti kasangay. Inyussuat ni Jesus ti maysa a Panglaglagip a rebbeng a maannurot, saan nga iti pannakaipasngayna, no di ket iti ipapatayna, a kunkunana: “Itultuloyyo nga aramiden daytoy kas panglaglagip kaniak.” (Lu 22:19) No saan a rinambakan wenno linaglagip dagiti nagkauna a Kristiano ti panagkasangay ti Manangisalakanda, ad-adda pay a saanda a rambakan ti mismo nga aldaw a pannakaipasngayda. Kuna ti historiador a ni Augustus Neander: “Ti ideya maipapan iti panangrambak iti kasangay ket awan iti panunot dagiti Kristiano iti daydi a periodo.” (The History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries, impatarus ni H. J. Rose, 1848, p. 190) “Impetteng ni Origen [maysa a mannurat idi maikatlo a siglo K.P.] . . . a ‘kadagiti amin a nasantuan a tattao iti Kasuratan, awan ti nairekord a nagpasken wenno nangangay iti dakkel a padaya iti panagkasangayna. Dagiti laeng managbasol (kas kada Faraon ken Herodes) ti nangangay iti panagragragsak iti aldaw a pannakaipasngayda ditoy lubong.’”—The Catholic Encyclopedia, 1913, Tomo X, p. 709.
Nabatad ngarud, ti naragsak a panangrambak kadagiti panagkasangay ket saan a nagtaud iti Hebreo wenno uray iti Griego a Kasuratan. Kanayonanna pay, kunaen ti Cyclopædia (1882, Tomo I, p. 817) da M’Clintock ken Strong a dagiti Judio “imbilangda dagiti rambak ti panagkasangay kas paset ti panagdaydayaw kadagiti idolo . . . , ket nalabit maigapu kadagiti seremonia maipaay kadagiti idolo, a narambakan dagita a panagkasangay kas pammadayaw kadagidiay imbilangda a patron a didios iti dayta nga aldaw a pannakaipasngay dayta a tao.”