IYAADANI ITI DIOS

Iti maysa a kadaanan a pangukoman iti Daya, ti aniaman nga iyaadani ti maysa nga indibidual iti sanguanan ti monarka maaramid laeng maitunos kadagiti naipasdek a pagannurotan ken buyogen ti pammalubos ti monarka. Iti kaaduan a kaso, nagakem ti maysa a manangibabaet maipaay kadagiti nagtarigagay a makisarita iti agturay, nga inyam-ammona ida ken pinatalgedanna ti kinapudno ti kinasiasinoda. Ti iseserrek a di naayaban iti makin-uneg a paraangan ti Persiano nga Ari Asuero kaipapananna ti ipapatay; ngem, idi inrisgona ti biagna tapno makastrek iti sanguanan ti ari, ni Reyna Ester nakagun-od iti pabor. (Est 4:11, 16; 5:1-3) Dagiti tignay ken sasao ti kakabsat ni Jose iyilustrarda ti kinaannad a kasapulan tapno saan a mapagpungtot ti maysa nga ari, ta ni Juda kinunana ken Jose: “Kaslaka met laeng ken Faraon.” (Ge 42:6; 43:15-26; 44:14, 18) Gapuna, ti iyaadani iti sanguanan ti maysa a naindagaan nga agturay, nupay imperpekto laeng a tao, ket masansan a nakarigrigat ken naisangsangayan a pribilehio.

Kinasagrado ti Kaadda, Wenno Presensia, ti Dios. Kinuna ni Pablo idiay Atenas a ti Dios “saan nga adayo iti tunggal maysa kadatayo” (Ara 17:27), ket naipakita iti intero a Saona a Biblia a nalaka ti umadani kenkuana. Nupay kasta, daydiay umadani Kenkuana masapul met a matungpalna dagiti espesipiko a makalikaguman ken maaddaan iti pammalubos wenno anamong ti Dios. Ti sirmata ni Daniel maipapan iti nadaeg a nailangitan a pangukoman ti “Kadaanan iti Al-aldaw” a kenkuana “nakaadani” ti “anak ti tao” ken ‘nayasideg iti mismo a sanguanan Daydiay,’ iladawanna ti dayaw, panagraem, ken urnos a nainaig iti kaadda, wenno presensia, ti Soberano nga Agturay iti uniberso. (Da 7:9, 10, 13, 14; idiligyo ti Jer 30:21.) Ipatuldo ti rekord iti Job 1:6 ken 2:1 a dagiti angheliko nga annak ti Dios naawisda met a mapan iti mismo a sanguananna kadagiti naituding a tiempo, ket ti panagparang ni Satanas iti nagtetengngaanda nainkalintegan a kunaen a gapu laeng iti pammalubos ti Soberano.

Ti tao naaramid iti ladawan ken langa ti Namarsuana, ket ngarud addaan pannakabael a mangiparangarang kadagiti nadibinuan a galad. Naited met kenkuana ti pagrebbengan a mangtaripato iti planeta a Daga ken iti an-animal a parsua nga adda iti dayta. Gapuna, kasapulanna ti makikomunikar iti Dios ken Amana. (Ge 1:26, 27) Ti kasta a pannakikomunikar nadeskribir iti Genesis 1:28-30; 2:16, 17.

Kas perpekto a parparsua, awanan da Adan ken Eva iti sibabasol a rikna, saanda met a pampanunoten ti maipapan iti basol. Gapuna, sigud a makaadanida iti Dios ket mabalinda ti makisarita kenkuana a saanen a kasapulan ti mangibabaet kadakuada iti Namarsuada, no kasano a dagiti annak makaadanida iti amada. (Ge 1:31; 2:25) Napukawda daytoy a pannakirelasionda iti Dios gapu iti basol ken panagrebeldeda, a nangyeg iti pannakakondenar iti ipapatay. (Ge 3:16-24) Saan a naibaga no ginandatda ti umadani iti Dios kalpasanna.

Babaen iti Pammati, Umiso nga Ar-aramid, ken Saksakripisio. Dagiti makalikaguman iti iyaadani iti Dios ket pammati ken umiso nga ar-aramid, kas ipakita ti salaysay maipapan iti iyaadani iti Dios maibatay iti datdaton ni Cain ken ni Abel. Gapuna, saan nga immawat ni Cain iti nadibinuan a pannakaanamong agsipud ta saan a ‘timmurong iti panagaramid iti naimbag.’ (Ge 4:5-9; 1Jn 3:12; Heb 11:4) Agparang a saan a napasnek ti naaramid a pannakairugi ti “iyaawag iti nagan ni Jehova” idi tiempo ni Enos (Ge 4:26), yantangay saan a ni Enos ti simmaganad a tao nga addaan pammati a nadakamat kalpasan ni Abel no di ket ni Enoc, a ti ‘pannakipagnana iti Dios’ ti mangipakita a naanamongan ti iyaadanina. (Ge 5:24; Heb 11:5) Nupay kasta, ti padto ni Enoc, a nailanad iti Judas 14, 15, ipatuldona nga idi kaaldawanna nagraira ti kaawan panagraem iti Dios.​—Kitaenyo ti ENOS.

Ti nalinteg ken awan pakababalawanna a dana ni Noe iti tengnga dagiti kapatadanna ti makagapu a nabalinanna ti makaadani iti Dios ken nagun-odna ti pannakaispal. (Ge 6:9-19) Kalpasan ti Layus, ni Noe immadani iti Dios maibatay iti maysa a sakripisio, kas inaramid ni Abel; nabendisionan ken napakaammuan maipapan kadagiti kanayonan a makalikaguman tapno magun-odanna ti anamong ti Dios. Napakaammuan met maipapan iti tulag ti Dios iti isuamin a lasag kas pammasingked nga awanen ti sangalubongan a layus iti masanguanan. (Ge 8:20, 21; 9:1-11) Ti sasao a “ni Jehova, ti Dios ni Sem,” nalawag nga ipatuldona a daytoy nga anak nakagun-od iti dakdakkel a parabur ti Dios ngem kadagiti dua a kakabsatna.​—Ge 9:26, 27.

Kinapadi ni Melquisedec. Nupay nagannong ni Noe iti altar maipagapu iti pamiliana, awan espesipiko a nadakamat a “padi” nga agak-akem maipagapu iti tattao iti iyaadanida iti Dios agingga idi tiempo ni Melquisedec. Ti kinapadi ni Melquisedec binigbig ni Abraham, a “nangted kenkuana . . . iti apagkapullo ti isuamin.” (Ge 14:18-20) Iti Hebreo 7:1-3, 15-17, 25, naiparang ni Melquisedec kas naimpadtuan a katulad ni Kristo Jesus.

Iyaadani ti dadduma a patriarka. Nagbalin a kualipikado ni Abraham a maawagan ‘gayyem ti Dios’ gapu kadagiti pannakilangenna iti Dios (Isa 41:8; 2Cr 20:7; San 2:23), ket naipaganetget a ti nakaibatayan daytoy isu ti pammati ken panagtulnogna, a napakuyogan iti managraem nga iyaadani babaen kadagiti altar ken datdaton. (Ge 18:18, 19; 26:3-6; Heb 11:8-10, 17-19) Isu naiserrek iti tulag a pannakirelasion iti Dios. (Ge 12:1-3, 7; 15:1, 5-21; 17:1-8) Ti agserbi a pagilasinan iti daytoy isu ti panagkugit, nga iti sumagmamano a tiempo nagbalin a makalikaguman tapno magun-odan ti nadibinuan a pannakaanamong. (Ge 17:9-14; Ro 4:11) Daytoy a kasasaad ni Abraham ti namagbalin kenkuana a kualipikado nga umararaw maipagapu met iti sabsabali (Ge 20:7); nupay kasta, ti nauneg a panagraemna kankanayon a nabatad iti imatang ni Jehova wenno iti pannakabagina. (Ge 17:3; 18:23-33) Ni Job, adayo a kabagian ni Abraham, nagakem kas padi maipaay iti pamiliana, nangidaton kadagiti mapuoran a sakripisio maipaay kadakuada (Job 1:5), ken immararaw maipagapu iti tallo a ‘kakaduana,’ ket “inawat ni Jehova ti rupa ni Job.”​—Job 42:7-9.

Da Isaac ken Jacob, dagiti agtawid iti kari ken Abraham, immadanida iti Dios babaen ti iyaawagda “iti nagan ni Jehova” buyogen ti pammati, ken babaen ti panangibangonda iti al-altar ken iti panangidatagda iti datdaton.​—Heb 11:9, 20, 21; Ge 26:25; 31:54; 33:20.

Ti anghel ti Dios binilinna ni Moises a saan nga umasideg iti sumsumged a bassit a kayo ket ikkatenna dagiti pallokana gapu ta agtaktakder iti “nasantuan a daga.” (Ex 3:5) Kas nadutokan a pannakabagi ti Dios iti nasion ti Israel, addaan ni Moises iti naisalsalumina a pribilehio a makaadani iti sanguanan ni Jehova iti intero a panagbiagna, ta nakisao kenkuana ni Jehova iti “ngiwanngiwat.” (Nu 12:6-13; Ex 24:1, 2, 12-18; 34:30-35) Kas ken Melquisedec, ni Moises nagpaay kas naimpadtuan a katulad ni Kristo Jesus.​—De 18:15; Ara 3:20-23.

Naipaganetget ti kinapateg ti naanamongan nga iyaadani. Sakbay ti pannakaited ti Linteg ti tulag, binilin ni Jehova ti intero a nasion ti Israel a santipikarenda ti bagbagida iti tallo nga aldaw, a labaanda dagiti kawesda. Naipasdek dagiti pagpatinggaan maipaay iti iyaadani ket awan idi ti asinoman, tao wenno animal, a mangsagid iti bantay ti Sinai di la ket ta madusa iti ipapatay. (Ex 19:10-15) Kalpasanna, ni Moises “inruarna . . . dagiti umili manipud pakarso tapno sumabetda iti pudno a Dios,” ket insaadna ida iti arisadsad ti bantay, ket simmang-at iti bantay tapno awatenna dagiti kondision ti tulag bayat nga adda idi gurruod ken kimat, asuk ken apuy, ken dagiti uni ti trumpeta. (Ex 19:16-20) Naibilin ken Moises a saanna a bay-an “ti papadi ken dagiti umili a sumarakusok a sumang-at ken Jehova, tapno saan a bumusor kadakuada.” (Ex 19:21-25) “Ti papadi” a nadakamat ditoy nalabit maysa a kangrunaan a lalaki iti tunggal pamilia ti Israel ket bilang kasta, “regular nga umas-asideg ken Jehova” maipagapu iti pamilia, kas idi ken Job.

Iti Sidong ti Linteg ti Tulag. Babaen iti Linteg ti tulag, naipasdek ti maysa nga urnos a nangipaay iti gundaway iti indibidual ken iti nasion a makaadani iti Dios babaen iti nadutokan a kinapadi ken buyogen dagiti sakripisio nga imbilin ti Linteg, mainaig iti sagrado a tabernakulo, kasta met iti templo idi agangay. Ti annak ni Aaron a Levita nagakemda kas papadi maipagapu kadagiti umili. Ti asinoman, uray dagiti Levita a saan a nagtaud iti linia ni Aaron, nga agdursok nga umasideg iti altar wenno kadagiti nasantuan nga aruaten tapno ipatungpalda ti kasta a panagserbi ket madusa iti ipapatay. (Le 2:8; Nu 3:10; 16:40; 17:12, 13; 18:2-4, 7) Ti papadi kasapulan a matungpalda dagiti nainget a makalikaguman no maipapan iti pisikal ken seremonial a kinadalus, ket masapul nga agkawesda iti naanamongan a pagan-anay no umadanida iti altar wenno iti “nasantuan a disso.” (Ex 28:40-43; 30:18-21; 40:32; Le 22:2, 3) Ipapatay ti dusa ti aniaman a kaawan panagraem wenno panangsalungasing kadagiti nadibinuan a pammilin mainaig iti iyaadani iti Soberano a Dios, kas iti napasamak iti mismo a dua nga annak ni Aaron. (Le 10:1-3, 8-11; 16:1) Iti intero a nasion, ni laeng Aaron, ken dagidiay nangsuno kenkuana kas nangato a padi, ti mabalin a sumrek iti Kasasantuan iti sanguanan ti lakasa ti tulag, a nainaig iti kaadda, wenno presensia, ni Jehova; ngem uray ni Aaron, napalubosan a sumrek iti maysa laeng nga aldaw iti makatawen, iti Aldaw ti Panangabbong. (Le 16:2, 17) Iti daytoy a saad ti pribilehio, ni Aaron nagpaay kas mangisimbolo ken Kristo Jesus bilang Nangato a Padi ti Dios.​—Heb 8:1-6; 9:6, 7, 24.

Idi naidedikar ti templo idiay Jerusalem, ni Ari Solomon immadani ken Jehova maipagapu iti nasion. Inkararagna a dagiti mata ni Jehova silulukat koma iti aldaw ken rabii maipaay iti dayta a balay a nangikabilan ni Jehova iti naganna ket denggenna dagiti pakaasi ti ari, ti nasion, ken kasta met dagiti ganggannaet a timmipon iti Israel, siasinoman nga ‘agkararag a sumango iti daytoy a balay.’ Ngarud, ni Jehova maadanian ti isuamin, manipud iti ari agingga iti kababassitan a tao iti nasion.​—2Cr 6:19-42.

Idiay Israel, mabalin a ti ari, ti padi, wenno ti mammadto ti umadani iti Dios mainaig iti bambanag a mangapektar iti intero a nasion. Ti Urim ken Tummim ti nangato a padi naaramat iti sumagmamano a gundaway tapno ammuen ti panangiwanwan ti Dios. (1Sm 8:21, 22; 14:36-41; 1Ar 18:36-45; Jer 42:1-3) Ti panangsalungasing iti linteg ni Jehova maipapan iti umiso nga iyaadani nangibunga iti pannakadusa, kas iti napasamak ken Ozias (2Cr 26:16-20), ket mabalin nga agbanag iti naan-anay a pannakagessat ti pannakikomunikar iti Dios, kas iti napasamak ken Saul. (1Sm 28:6; 1Cr 10:13) Saan nga ipalubos ni Jehova a matagibassit ti pateg ti Kaaddana wenno Presensiana kas Soberano ken ti bambanag a nainaig iti dayta. Nayilustrar daytoy iti kaso ti anak ni Abinadab a ni Uzzah, a nangtengngel iti lakasa ti tulag tapno pagsimpaenna dayta, a ti imbungana ket “gimmil-ayab ti unget ni Jehova maibusor ken Uzzah ket kinabil sadiay ti pudno a Dios gapu iti awan panagraemna a tignay.”​—2Sm 6:3-7.

Saan nga umdas ti ritual ken sakripisio laeng. Nupay mairuprupir a ti panagdaydayaw ken Jehova timmanor manipud panagdaydayaw nga addaan ritual ken sakripisio agingga a nagbalin a panagdaydayaw nga addaan moral a makalikaguman, saan a suportaran dayta ti pammaneknek. Saan a pulos umdas ti mismo a ritual ken sakripisio laeng no di ket nangipaayda laeng iti sangkabassit a legal a pakaibatayan ti iyaadani iti Dios. (Heb 9:9, 10) Ni laeng Jehova a mismo ti mangikeddeng no siasino ti awatenna; gapuna kunaen ti Salmo 65:4: “Naragsak daydiay piliem ken paasitgem, tapno isu makapagtaeng kadagiti paraanganmo.” Ti pammati, kinalinteg, kinahustisia, wayawaya iti pannakabasol iti dara, kinapudno, ken panagtulnog iti nabatad a pagayatan ti Dios ket patinayon a naigunamgunam kas kualipikasion a makalikaguman iti iyaadani iti Dios, iti kasta saan laeng a daydiay mangip-ipan kadagiti sagut iti Soberano iti Uniberso ti mabalin a sumang-at iti bantay ni Jehova no di ket daydiay “awanan basol ti im-imana ken nadalus ti pusona.” (Sal 15:1-4; 24:3-6; 50:7-23; 119:169-171; Pr 3:32; 21:3; Os 6:6; Mik 6:6-8) No awan dagitoy a kualidad, dagiti sakripisio, panagayunar, ken uray pay ti karkararag agbalinda a nakarimrimon ken awanan pateg iti imatang ti Dios. (Isa 1:11-17; 58:1-9; 29:13; Pr 15:8) No adda naaramid a dakes, ti naupay nga espiritu ken ti puso a naidagel masapul a maiparangarang nga umuna sakbay a maanamongan ti iyaadani. (Sal 51:16, 17) Ti panagakem ti papadi saan a makagun-od iti anamong ti Dios no ti kakasta a papadi umsienda ti naganna ken mangidatonda kadagiti di maawat a sakripisio.​—Mal 1:6-9.

Ti iyaadani iti Dios nadeskribir met kas panagdatag iti pangukoman ken iyaasideg iti sanguanan ti ukom maipaay iti pannakaukom. (Ex 22:8; Nu 5:16; Job 31:35-37; Isa 50:8) Iti Isaias 41:1, 21, 22 ibaga ni Jehova kadagiti nasional a bunggoy nga umadanida, buyogen ti pagsusupiatan a kasoda ken dagiti argumentoda, maipaay iti panangukom ni Jehova.

Pakaibatayan ti Iyaadani iti Sidong ti Baro a Tulag. Ti urnos iti Linteg ti tulag a pakairamanan dagiti sakripisio nga an-animal, kas mangiladawan a legal a pangibatayan, impatuldona ti natantan-ok a pakaibatayan ti iyaadani iti Dios. (Heb 9:8-10; 10:1) Dimteng daytoy babaen ti baro a tulag a babaen iti dayta ti isuamin ‘am-ammuenda ni Jehova, manipud iti kababassitan agingga iti kadadakkelan.’ (Jer 31:31-34; Heb 7:19; 8:10-13) Kas ti kakaisuna a Manangibabaet iti dayta a baro a tulag, nagbalin ni Kristo Jesus kas “ti dalan.” Kinunana, “Awan ti umay iti Ama malaksid no baeten kaniak.” (Jn 14:6, 13, 14) Ti bangen a nangisina kadagiti Judio manipud iti di nakugit a Gentil a nasnasion nga adda iti ruar ti tulag ti Dios iti nasion ti Israel ket naikkat babaen iti ipapatay ni Kristo, iti kasta “baeten kenkuana datayo, a dua nga ili, addaantayo ti iyaadani iti Ama babaen ti maymaysa nga espiritu.” (Efe 2:11-19; Ara 10:35) Ti pammati iti Dios kas “mananggunggona kadagidiay sipapasnek a mangsapsapul kenkuana” ken iti subbot isu ti makalikaguman iti natalna nga iyaasideg ken naasi a panangawat ti Dios baeten ken Jesu-Kristo. (Heb 11:6; 1Pe 3:18) Dagidiay umadani baeten ken Kristo Jesus kas ti Nangato a Padi ken Manangibabaetda ammoda nga “isu kankanayon a sibibiag tapno agdawat maipaay kadakuada” (Heb 7:25), ket makapagtalekda a ‘buyogen ti wayawaya nga agsao makaadanida iti trono ti di kaikarian a kinamanangngaasi.’ (Heb 4:14-16; Efe 3:12) Makaadanida nga awanan panagbuteng iti pannakakondenar. (Ro 8:33, 34) Nupay kasta, addaanda iti nadiosan a buteng ken panagamak a maiparbeng iti kasta nga iyaadani iti Dios, “nga Ukom dagiti isuamin.”​—Heb 12:18-24, 28, 29.

Ti iyaadani ti Kristiano iti Dios ramanenna dagiti naespirituan a kita ti sakripisio ken datdaton. (1Pe 2:4, 5; Heb 13:15; Ro 12:1) Dagiti pisikal a templo ken dagiti imahen a balitok, pirak, ken bato naipakita a saanda a makagunggona iti iyaadani iti pudno a Dios. (Ara 7:47-50; 17:24-29; idiligyo ti Efe 2:20-22.) Dagiti gagayyem ti lubong ket kabkabusor ti Dios; dagiti natangsit busorenna, ngem dagiti napakumbaba nga addaan ‘nadalus nga im-ima’ ken ‘nagugoran a puso’ mabalinanda ti ‘umadani iti Dios, ket isu umadaninto kadakuada.’​—San 4:4-8.

Dagiti napulotan a Kristiano a naayaban iti nailangitan a namnama addaanda iti “dalan a sumrek iti nasantuan a disso babaen iti dara ni Jesus,” ket yantangay pagaammoda unay ti “naindaklan a padi iti balay ti Dios,” mabalinanda ti ‘umadani buyogen ti napudno a puspuso iti naan-anay a pammasiguro ti pammati.’​—Heb 10:19-22.

No maipapan iti kinapateg ti sitatalek nga iyaadani iti Dios, mayanatup ti panggupgop ti salmista iti panangikunana: “Ta, adtoy! dagidiay mismo nga umad-adayo kenka mapukawdanto. Pudno unay a pagulimekemto ti tunggal maysa a siiimoral a mangpanaw kenka. Ngem no maipapan kaniak, ti iyaadani iti Dios naimbag kaniak. Iti Soberano nga Apo Jehova insaadko ti kamangko, tapno ideklarak amin nga aramidmo.”​—Sal 73:27, 28; kitaenyo ti KARARAG.