Ti Daga iti “Pepper Bird” Denggenna ti “Baro a Kanta”
IDI agbannawag ti agsapa, mangngegan ti nagpintasan a kanta ti “pepper bird” iti isuamin a Liberia. Iti adu a kapkaputotan, ti nasinggit a timekna ti nangriingen kadagiti bumario iti sabali nga aldaw tapno agtrabaho iti sidong ti napudot a tropikal nga init. Daytoy a gagangay a bulbul (maysa a kita ti tumatayab) ti nangipaay iti Liberia iti birngasna a “daga iti pepper bird.”
Ti nagan a Liberia, nupay kasta, ipalagipna ti sabali nga estoria. Idi 1822 dagiti nawayawayaan nga adipen a nagsubli manipud America a napan iti kontinente dagiti ammada ket simmangpetda iti wangawangan ti Karayan Mesurado ket binukelda ti purok a nagbalin a Monrovia. Dadduma a purok ti timmaud idiay Buchanan, Greenville, ken Harper, ket dagiti pumurok nakitulagda kadagiti ar-ari ti kasisigud a tribo dagiti tattao. Dagidiay nga immuna a nagsubli inkuyogda ti naespirituan a kapanunotan ti Negro—dagiti kankanta a nalaokan ti ritmo nga Africano nga addaan kadagiti tema ti Biblia ket imparangarangda ti tarigagayda a mawayawayaan. Gaput’ panagtarigagayda iti dayta, idi 1824 ti koloniada ket napanaganan Liberia. Idi 1847 daytat’ nagbalin nga immuna a nangisit a republika nga Africano.
Iti nabiit pay a tawtawen, nupay kasta, maysa a baro a kanta ti nangngegan ditoy a daga. Daytoy ti kanta a kinanta, saan a dagiti pepper bird wenno dagiti nagsubli nga ad-adipen, no di ket ti umad-adu a tattao a mangipangpangag iti pammaregta ti salmista ti Biblia: “Kantaanyo ni Jehova iti baro a kanta. Kantaanyo ni Jehova dagup ti daga. Kunaenyo kadagiti nasnasion: ‘Ni Jehova agari.’” (Salmo 96:10) Wen, daytoy ket kanta iti naipasdeken a Pagarian ti Dios, a ni Jesu-Kristo ti Ari. Daytoy ti kankantaen dagiti mainanama nga agtawid iti nailangitan a gobierno ni Jehova. Dagitoy ken dagiti kaduada siraragsak nga iwarwaragawagda ti “naimbag a damag” maipapan dayta a Pagarian iti amin a nasnasion—agraman ti Liberia—bayat “ti panungpalan iti sistema dagiti bambanag,” isu a pagbibiagantayon. (Mateo 24:3, 14) Kaano ken kasano nga immuna a nangngegan daytoy a kanta iti daga iti pepper bird? Ket ania ti epekto ti makasukisok-puso a melodia kadagiti manangapresiar a managdengngeg? Umimdengtayo.
Ti “Baro a Kanta” Makagteng idiay Liberia
Idi 1946 ni Harry C. Behannan, maysa a natalunggadingan a nangisit a pianista a nagtuktokaren iti intero nga Europa, indianna ti karerana iti musika tapno agserbi kas misionero. Bayat iti innem a bulan isut’ nagsolsolo a nagserbi kas payunir a Saksi ni Jehova, a nagbalaybalay a mangisaknap iti kinapudno ti Pagarian. Nangipaima kadagiti nasurok a 500 a liblibro ken naaddaan kadagiti adu a gagayyem. Kalpasanna, nakalkaldaang, natay ni Kabsat Behannan iti nakaro a gurigor. Ngem ti “baro a kanta” saan a napukaw, ta dadduma a misionero ti simmaruno kenkuana.
Idi 1947 ni George Watkins (dati nga agdadamo a boksingero) ken ti asawana a ni Willa Mae immayda nagserbi idiay Monrovia, ti kabisera ti Liberia. Naanusda ken nagaget a nangisuro kadagiti napakumbaba a taga Liberia “a mangtungpal kadagiti amin a bambanag nga imbilin [ni Jesus].” (Mateo 28:19, 20) Idi Setiembre 1948 adda 15 a kaduada a makiramramanen iti panagserbi iti Pagarian. Gapuna, ti immuna a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova ket nabuangay idiay Liberia.
Ti trabaho a panangasaba nagsaknap a sipapartak agingga iti puerto iti Harper, idiay Kakata ken kadagiti aglawlaw a barbario, ken kadagiti agsasao ti Kisi a managkarit ti kayo a goma idiay plantasion ti Firestone. Idi 1952 naipasdek ti sanga nga opisina ti Watch Tower Society idiay Liberia. Bayat ti sumaganad a tawen, ti immuna a Kingdom Hall agraman ti pagtaengan ti misionero ket naibangon idiay McDonald Street idiay Monrovia. Dagidiay dagiti nakaragragsak a tiempo. Itatta, addan 1,724 a mangidaydayaw ken Jehova ditoy a daga, ket nagsayaatan ti bungada kadagiti nainggayyeman, managpadagos, ken napakumbaba a tattao.
Ti Sungbat iti “Baro a Kanta” Itatta
Dagiti Saksi ni Jehova manipud kadagiti 16 a kangrunaan a tribo iti Liberia, agraman dagiti misionero ken dagiti indibidual nga immay nagserbi iti dakdakkel a pakasapulan, nagkaykaysadan a nangiwara ti mensahe ti Pagarian. Nabiit pay, nangipaayda iti kinaganat iti panangawis kadagidiay nga agsapsapul iti kinapudno. Iti promedio, tunggal Saksi ket mangbusbos iti nasurok a 27 nga oras iti tunggal bulan iti panangasaba, ket ti bilang dagidiay adda iti amin-tiempo a ministerio ket nasursurok pay ngem mamitlo iti napalabas a lima a tawen. Ti kasta a panangikagumaan nangiyeg iti bendision kadakuada ken kadagiti dadduma. Denggentayo ti dadduma kadakuada.
Ni Emmanuel binalbaliwanna dagiti ar-aramidna tapno maaywananna ti dakkel a pamiliana ken makiraman iti amin-tiempo a panagpayunir idiay Gardnersville. Nasabetna ni Varney ken ni Lucinda ket nangirugi ti panagadal ti Biblia kadakuada. Nupay kasta, patienda a basol ti panangbaliw ti maysa a tao iti relihionna. Impakita ni Emmanuel kadakuada ti kunaen ti libro a Panakirinnason Manipud iti Kasuratan maipapan iti tema. Binulodda ti libro, binasada dagiti dadduma a banag iti dayta, ket rinugiandan ti timmabuno kadagiti Nakristianuan a gimong. Di nagbayag kalpasanna, inawatdan ti Nakristianuan a ministerio. Kabayatanna, ti kaseroda—maysa a klero—nadlawna ti panagbalbaliw ti kababalinda ket impausarna ti salasna a maipaay iti panagadalda ti Biblia. Kalpasan ti itatabunona iti kumbension distrito, ti kaseroda nakumbinsir a nasarakannan ti kinapudno ket kinalikagumanna ti bukodna a panagadal iti Biblia.
Ti panangipangag iti “baro a kanta” winayawayaanna ni Tamba, maysa nga espiritu a medium manipud Lofa County. Gaput’ mariribuk maipapan iti sakit ti anakna a lalaki, kinonsultana dagiti espiritu. Impanamnamada kenkuana nga agbiag ti anakna a lalaki ngem kunada a ti asawana ti mangigakgakat iti ipapatay ti anakna a lalaki. Babaen kadagiti datdaton ken sakripisio, dinawat ni Tamba a papatayen dagiti espiritu ti asawana tapno dina dangran ti anakna a lalaki. Ania ti banagna? Natay ti anakna a lalaki ket saan a nadangran ti asawana. Gaput’ makapungtot ken naupay, imbelleng amin ni Tamba dagiti espiritistiko nga alikamenna. Iti maladladingitan a kasasaadna, isut’ naawis a naimbag babaen iti mensahe maipapan iti namnama a panagungar ken ti umay a paraiso a daga. Inawatna ti panagadal iti Biblia, dinalusanna ti biagna, ket indedikarna ti bagina ken ni Jehova. Nanipud idin tinulongannan ti pamiliana ken ti siam a sabali pay a tattao iti komunidadna nga agdedikar.
Ti panagbiag dagiti adu a nasingpet-panagpuspusona ket tinignay ti “baro a kanta.” Nagun-odan ni Herbert ti maysa a kina-eskolar iti unibersidad ti Monrovia ken ti maysa a trabaho iti gobierno gapu iti naisangsangayan nga abilidadna kas managay-ayam iti soccer. Idi naammuanna ti kunaen ti Biblia maipapan iti mannakisalisal nga espiritu, nupay kasta, isut’ natignay a nangidian iti karera iti ay-ayam. (Galacia 5:26) Itan maragsakanen iti baro a karerana a kas amin-tiempo a ministro.
Dinawat ni James iti mangiyad-adal kenkuana a Saksi no kasano a maparmekna iti pannakaadiktona iti marihuana. Gaput’ naparegta nga agkararag maipapan iti banag, dinawat ni James ken Jehova a tulonganna nga agsardeng. Dua a lawas kalpasanna, dinan malapdan ti tarigagay ket nagsigarilio manen. Iti dalanna nga agawid, nadungparna ti maysa a landok ket nagdara iti kasta unay ti aglawlaw ti matana. Idi nalagipna ti kararagna, saanen a simmubli a pulos iti ugalina. Itatta, agserserbin kas regular payunir ken ministerial nga adipen iti kongregasion.
Ti pangawis ti “baro a kanta” nakagteng met iti maysa a lakay, ni Samuel iti tribo ti Krahn, a dati a superintendente iti Montserrado County. Ania ti nangtignay kenkuana a mangidian iti karera a nangato ti sueldona ket itultuloyna ti amin-tiempo a ministerio? “Ti nangawis kaniak isu ti kinapudno a masarakak iti Bibliak ti pangsuportar kadagiti isuamin nga imbaga, insuro, ken inaramid dagiti Saksi ni Jehova,” kinuna ni Samuel. Innayonna a kadagiti Saksi ni Jehova nasarakanna ti ayat a nadeskribir idiay Juan 13:34, 35. Maisupadi iti dayta, napaliiw ni Samuel a dagiti miembro ti dati a relihionna, “ket kankanayon nga agsusuppiat ken agaapada maipapan iti kuarta iti mismo a simbaan.” Itan ni Samuel agserserbin kas regular payunir.
Ti “Baro a Kanta” Pumigpigsan
No maipapan iti panangkanta iti panangidayaw iti Dios, ti tinawen a kumbension distrito ti kararagsakan a tiempo para iti ili ni Jehova. Iti nabiit pay a tawen, nupay kasta, ditoy Liberia isu ti karit ti panangsapul kadagiti dadakel a pasilidad nga umdas a manglaon kadagiti amin a Saksi ken dagiti interesado a tao a tumabuno. Idi 1986 dua a kumbension ti naaramid iti maymaysa a maitutop nga auditorium, ngem ti nagupgop a timmabuno a nasurok a 4,000 ti nangpusek unay iti pasilidad. Ania ti naaramid idi 1987? Bueno, ti Samuel K. Doe Sports Complex ket apag-isu a nakompleto babaen ti tulong ti gobierno nga Insik. Ngem mabaelantayo kadi ti abang ti pasilidad?
Gapu iti edukasional a kasasaad ti programatayo, ti manangimaton immanamong nga usarentayo ti estadium iti kalalainganna laeng nga abang. Ngem dua laeng a lawas sakbay ti kumbension, ti manangimaton tarigagayanna nga ipangato ti bayad. Apay? Agsipud ta maysa a nalatak nga ebanghelista ti TV manipud iti Estados Unidos kalkalpasna pay laeng nga inusar ti estadium, ket ti bunggoy pinanawanda dayta a nadadael, a nakarugrugit ti isuamin a lugar. Naipanamnama iti manangimaton a naiduma dagiti Saksi. Iti aldaw sakbay ti kumbension, nasurok a 500 a kakabsat a lallaki ken babbai ti nangdalus a naan-anay iti estadium. Kalpasan ti kumbension, maysa a miembro ti grupo a mangimatmaton nga Insik ti nangegan a nagkuna a ti panangikagumaanmi a nangtaginayon a nadalus iti estadium ket napatpateg pay ngem ti naibayad iti panangusar iti dayta.
Naballigi ti kumbension a mismo. Maysa a kangatuan a bilang a 5,852 ti timmabuno iti palawag publiko a “Kadagitoy Nakabutbuteng a Tiempo, Siasino ti Pagtalkanyo?” Anian a rag-o ti pannakakita kadagiti 101 a nangisimbolo iti dedikasionda iti Dios babaen iti pannakaitaneb iti danum! Ti bautismo naaramid iti dua a mabagbagkat a tanke iti mismo a pagkumbensionan—ti immuna iti Liberia!
Gapu iti umad-adu a tattao a mangipangpangag iti “baro a kanta,” ti orihinal a sanga nga opisina idiay McDonald Street idiay Monrovia ket bassiten. Uray ti simmaruno a patakder idiay Sinkor ket bassiten a maipaay a pangipempenan kadagiti amin a literatura ti Biblia a kasapulan iti panangaywan kadagiti naespirituan a kasapulan dagiti tattao a taga Liberia. Ngarud, maysa a dakkel a patakder a pagtaengan ti nagatang ken naritubar iti asideg ti Kingdom Hall ti Paynesville, ket maysa a baro a sanga nga opisina ti naidedikar idi Marso 28, 1987. Babaen itoy a nalawa ken nasayaat ti nagsaadanna a patakder, dagiti adipen ni Jehova idiay Liberia ket nakabalanda a naimbag a mangaywan iti umad-adu nga interes.
Kasano pay kaadu ti nabati a trabaho idiay Liberia? Ti timmabuno iti Memorial idi 1988 a 8,600—maminlima a daras iti bilang ti manangibunannag ti Pagarian—ipamatmatna nga umadu pay dagiti adalan. Dagiti nagaget a Saksi a taga Liberia sungsungbatanda ti karit. Mangikonkonduktada iti nasurok a 3,000 a panangiyadal iti Biblia iti binulan. Ikarkararagmi nga ad-adu pay ti makikadua iti umad-adu a “dakkel a bunggoy” a mangidaydayaw ken Jehova kas sungbat iti “baro a kanta.”—Apocalipsis 7:9, 10.
[Kahon sa panid 28]
Panagbalaybalay Idiay Liberia
Bayat nga umadanikami iti bislak ken pitak a balay, imbes a kumatokkami, ipakaammomi ti kaaddami babaen ti iyaawagmi ti: “Kpaw, kpaw, kpaw!”
Gaput’ awan ti sumungbat, mapankami iti likudan ti balay ket makitami ti maysa a pamilia iti “kusina”—maysa a bassit a kalapaw iti likudan. Maysa a banga iti napalet a mantekilia ti palma ti agluluag a nakasaang. Ti ina, a mangar-arasaw iti bagas, ibaonna dagiti annakna nga agtartaray a mapan iti balay tapno mangala kadagiti pagtugawanmi.
Agtugawen dagiti miembro ti pamilia. Nakatugawda iti bangko umimdengda a naimbag bayat ti panangiparangmi iti mensahe ti Pagarian. Siraragsak nga awatenda ti maysa a kopia iti broshur a Tagiragsakenyo ti Biag nga Agnanayon Ditoy Daga! ket mangiyurnoskami ti panagsarungkar. Bayat ti itatakdermi nga agpakadan, kunaenda: “Mangantayo!”
[Dagiti Mapa/Dagiti ladawan iti panid 26]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
SIERRA LEONE
LIBERIA
LOFA COUNTY
MONTSERRADO COUNTY
Monrovia
Kakata
Buchanan
Greenville
Harper
GUINEA
IVORY COAST
ATLANTIC OCEAN
Km 0 100 200 300
mi 0 100 200
[Mapa]
AFRICA