Natibker a Pangibatayan iti Panangnamnama Ita

TI HISTORIADOR ken sosiologo a ni H. G. Wells, a nayanak idi 1866, dakkel ti impluensiana iti panagpampanunot dagiti tattao iti maika-20 a siglo. Babaen kadagiti suratna, inlawlawagna ti pammatina a maigiddan ti panawen ti kinaragsak iti panagrang-ay ti siensia. Gapuna, ipalagip ti Collier’s Encyclopedia ti “nalabes a kinaoptimista” ni Wells bayat nga awanan sarday a nagtrabaho a mangibanag iti panggepna. Ngem dinakamat met daytoy a ti namnamana ket narpuog idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II.

Idi nautob ni Wells a ti “siensia mabalin nga aramaten maipaay iti dakes kasta met a maipaay iti naimbag, napukaw ti pammatina, ket nagbalin a pesimista,” kuna ti Chambers’s Biographical Dictionary. Apay a napasamak daytoy?

Ti pammati ken namnama ni Wells ket naibatay laeng kadagiti gapuanan ti tao. Idi nautobna a saan a kabaelan ti sangatauan a gun-oden ti Utopia, awanen a pulos ti pagkamanganna. Ti pannakapaay dagus a nangiturong iti pannakaupay.

Ita, adu a tao ti addaan iti kasta met laeng a kapadasan gapu iti umasping a rason. Nalapunosda iti namnama idi ubbingda pay ngem limdaangda gapu iti pannakaupay bayat nga agmatmataenganda. Addada pay ketdi agtutubo a nangisukon iti makunkuna a normal a wagas ti panagbiag ket naigamerdan iti panagabuso iti droga, imoralidad, ken dadduma pay a makadadael nga estilo ti panagbiag. Ania ti solusion? Usigenyo dagiti sumaganad a pagarigan idi panawen ti Biblia ket kitaenyo no ania ti pagibatayan iti namnama​—idi, ita, ken iti masanguanan.

Nagunggonaan ti Pananginanama ni Abraham

Idi tawen 1943 K.K.P., immakar ni Abraham manipud iti Haran, bimmallasiw iti Karayan Eufrates, sa simrek iti daga ti Canaan. Naawagan ni Abraham kas “ti ama ti isuamin dagidiay addaan iti pammati,” ket anian a nagsayaat nga ulidan ti impakitana!​—Roma 4:11.

Kimmadua ken Abraham ni Lot, ti ulila a kaanakanna, ken ti pamilia ni Lot. Kalpasanna, idi adda bisin iti daga, immakar ti dua a pamilia idiay Egipto, ket idi agangay nagsublida met laeng. Iti daydi a tiempo nakaurnongen da Abraham ken Lot iti dakkel a kinabaknang, agraman adu nga arban ken pangen. Idi nagririri dagiti pastorda, nagtignay ni Abraham ket kinunana: “Dawatek kenka, nga awan koma ti susik kadata, ken kadagiti pastorko ken kadagiti pastormo; ta agkabsatta. Awan aya ti amin a daga iti sanguanam? Dawatek kenka, a suminaka kadi kaniak; no mapankanto iti akinkatigid, siak mapanakto ngarud iti akinkanawan wenno no piliemto ti akinkanawan, mapanakto ngarud iti makinkatigid.”​—Genesis 13:8, 9.

Gapu ta natataengan, mabalin koma nga iyurnos ni Abraham ti bambanag a pabor kenkuana, ket ni Lot, kas panagraem iti ulitegna, mabalin met nga umanamong iti kayat ni Abraham. Imbes ketdi, “intannawag ni Lot dagiti matana, ket nakitana amin ti Tanap ti Jordan, a nasayaat ti pannakapadanumda iti isuamin a disso idi saan pay a dinadael ni Jehova ti Sodoma ken ti Gomorra, kas ti minuyongan ni Jehova, kas ti daga nga Egipto, no kas sumrekka idiay Zoar. Iti kasta ni Lot pinilina a kukuana amin ti Tanap ti Jordan.” Iti kasta a napilina, addaan ni Lot iti amin a panggapuan nga agbalin nga optimista. Ngem ni ngay Abraham?​—Genesis 13:10, 11.

Nagdarasudos kadi ni Abraham, nga insagmakna ti pagimbagan ti pamiliana? Saan. Sibabaknang a nagunggonaan ti positibo a kababalin ken kinaparabur ni Abraham. Kinuna ni Jehova ken Abraham: “Itannawagmo ita dagiti matam, ket kitaem manipud iti disso a yanmo, nga agpaamianan, ken agpaabagatan, ken agpadaya, ken agpalaud. Ta amin ti daga a makitam, itedkonto kenka, ken iti putotmo iti agnanayon.”​—Genesis 13:14, 15.

Adda natibker a pagibatayan ti panagbalin ni Abraham nga optimista. Naibatay dayta iti kari ti Dios a mangaramid iti maysa a dakkel a nasion babaen ken Abraham tapno ‘mabendito amin dagiti kaputotan iti daga [babaen ken Abraham].’ (Genesis 12:2-4, 7) Addaantay met iti panggapuan nga agtalek, tangay ammotayo a “ti Dios pagbalinenna ti amin nga ar-aramidna nga agtitinnulong a sangsangkamaysa maipaay iti pagimbagan dagidiay agayat iti Dios.”​—Roma 8:28.

Dua nga Optimista nga Espia

Kalpasan ti nasurok nga 400 a tawen, nakasaganan ti nasion ti Israel a sumrek idiay Canaan, “maysa a daga a pagayusan ti gatas ken diro.” (Exodo 3:8; Deuteronomio 6:3) Nangdutok ni Moises iti 12 a pangulo tapno ‘sukimatenda ti daga sada ipadamag ti dalan a masapul a sang-atanda ken dagiti il-ili nga ayenda.’ (Deuteronomio 1:22; Numeros 13:2) Nagkaykaysa amin a 12 nga espia iti panangiladawanda iti kinabunga ti daga, ngem negatibo ti impadamag ti 10 kadakuada a nakaigapuan ti panagbuteng dagiti tao.​—Numeros 13:31-33.

Iti sabali a bangir, positibo ti mensahe nga indatag da Josue ken Caleb iti ili ket inaramidda ti amin a kabaelanda tapno mapaksiat ti butengda. Maanninaw iti kababalin ken padamagda ti naan-anay a panagtalekda iti kabaelan ni Jehova a mangtungpal iti saona nga isublina ida iti Naikari a Daga​—ngem awan nagmamaayanna dayta. Imbes ketdi, “amin a gimong kayatda nga uboren ida iti batbato.”​—Numeros 13:30; 14:6-10.

Indagadag ni Moises iti ili nga agtalekda ken Jehova, ngem dida dimngeg. Gapu ta inrupirda ti negatibo a kababalinda, nagallaalla ti intero a nasion iti let-ang iti las-ud ti 40 a tawen. Kadagiti 12 nga espia, da laeng Josue ken Caleb ti nagunggonaan iti panagbalinda a positibo. Ania kadi idi ti kangrunaan a parikut? Ti kinaawan pammati, tangay nagpannuray ti ili iti bukodda a sirib.​—Numeros 14:26-30; Hebreo 3:7-12.

Ti Panagpangadua ni Jonas

Nagbiag ni Jonas idi maika-siam a siglo K.K.P. Ipakita ti Biblia nga isu ket matalek a propeta ni Jehova iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel, kabayatan ti panagari ni Jeroboam II. Nupay kasta pinagkedkedanna ti annongen a mapan idiay Nineve a mangpakdaar kadagiti tao. Kuna ti historiador a ni Josephus a “napanunot [ni Jonas] a nasaysayaat no sumiasi iti dalan” ket mapan ketdi idiay Joppe. Naglugan sadiay iti barko nga agturong idiay Tarsis, nalabit iti moderno-aldaw nga España. (Jonas 1:1-3) Nailawlawag iti Jonas 4:2 no apay a nagbalin a negatibo ti panangmatmat ni Jonas iti daytoy nga annongenna.

Idi kamaudiananna immanamong ni Jonas a mangitungpal iti misionna, ngem nakaunget idi nagbabawi dagiti tattao ti Nineve. Gapuna sinursuruan ni Jehova iti nagsayaat a leksion maipapan iti asi babaen ti panamaglayetna agingga a natay ti mula a tabungaw a naglinongan ni Jonas. (Jonas 4:1-8) Ti liday ni Jonas iti ipapatay ti mula ket rebbengna koma a naiturong iti 120,000 a tattao iti Nineve a dida “ammo ti makanawan ken makatigid.”​—Jonas 4:11.

Aniat’ maadaltayo iti kapadasan ni Jonas? Awan lugar ti pesimismo iti sagrado a panagserbi. No bigbigentayo ti panangiwanwan ni Jehova ken surotentayo dayta buyogen ti naan-anay a panagtalek, tagiragsakentayo ti balligi.​—Proverbio 3:5, 6.

Pananginanama iti Laksid Dagiti Pakariribukan

“Dika agalimuteng gapu kadagiti managdakdakes,” kinuna ni Ari David. “Dika met apalan dagiti agar-aramid iti kinakillo.” (Salmo 37:1) Pudno a nainsiriban dayta a balakad, gapu ta nalikmuttayo ita iti kinaawan-hustisia ken kinakillo.​—Eclesiastes 8:11.

Ngem, uray no ditay apalan dagiti nakillo, nalaka ti maupay no makitatayo dagiti inosente a tattao nga agsagaba iti ima dagiti managdakdakes wenno no datayo a mismo ti mairurumen. Ti kakasta a kapadasan mabalin nga upayennatay pay ketdi wenno patanorenna kadatayo ti negatibo a kababalin. No kasta ti mariknatayo, ania ti rumbeng nga aramidentayo? Umuna, laglagipentayo a dagiti managdakdakes saan a mabalin nga agnamnam-ayda lattan a pulos a didanto agikaro. Ipasigurado kadatayo ti Salmo 37 iti Sal 37 bersikulo 2: “Isuda [dagiti managdakdakes] mapatpatdanto iti mabiit a kas ruot, ket malaylaydanto a kas nalangto a mula.”

Mainayon pay, makapagtultuloytay nga agaramid iti naimbag, agtalinaed a positibo, ken aguray ken Jehova. “Pagtalawam ti dakes ket agaramidka iti naimbag; ket agtalinaedka iti agnanayon,” kuna pay ti salmista. ‘Ta ni Jehova ayatenna ti kinalinteg, ket dina baybay-an dagiti santona.’​—Salmo 37:27, 28.

Agballigi ti Pudno a Pananginanama!

Kasanon, no kasta, ti masakbayantayo? Sawen kadatayo ti libro iti Biblia nga Apocalipsis ti maipapan kadagiti “bambanag a masapul a maaramid iti mabiit.” Mairaman kadagitoy, ti maysa a nakasakay iti kabalio a maris-apuy, a mangiladladawan iti gubat, a naipalgak a ‘mangikkat iti talna manipud iti daga.’​—Apocalipsis 1:1; 6:4.

Maysa a popular​—ken nakainanama​—a kapanunotan idiay Britania idi Gubat Sangalubongan I a dayta a gubat ti kaudianen a dakkel a gubat. Idi 1916, ad-adda a realistiko ti Britano nga estadista a ni David Lloyd George. Kinunana: “Daytoy a gubat, kas ti sumaganad a gubat, ket maysa a gubat a mamagpatingga iti gubat.” (Kuami dagiti italiko.) Umiso. Pinapartak laeng ti Gubat Sangalubongan II ti panagaramid kadagiti narangranggas a wagas ti nasaknap a panangtalipupos. Kalpasan ti nasurok a 50 a tawen, saan pay a masaripatpatan ti namnama nga agngudo ti gubat.

Iti dayta met la a libro ti Apocalipsis, mabasatayo ti maipapan iti dadduma pay a nakakabalio​—a mangiladladawan iti bisin, angol, ken patay. (Apocalipsis 6:5-8) Dagitoy ket kanayonan a paset ti pagilasinan ti panawen.​—Mateo 24:3-8.

Dagitoy kadi ti pakaigapuan ti panagnegatibo? Saan, gapu ta nailadawan met iti sirmata ti “maysa a puraw a kabalio; ket daydiay sisasakay iti dayta addaan iti bai; ket naited kenkuana ti maysa a korona, ket rimmuar a mangparmek ken tapno an-anayenna ti panagballigina.” (Apocalipsis 6:2) Ditoy makitatayo ni Jesu-Kristo kas maysa a nailangitan nga Ari a mangikkat iti amin a kinadakes, a nakasakay tapno ipasdekna ti talna ken panagkaykaysa iti intero a lubong.a

Kas Nadutokan nga Ari, idi adda ditoy daga insuro ni Jesu-Kristo kadagiti adalanna nga ikararagda dayta a Pagarian. Nalabit nasursuruankay met a mangikararag iti “Amami,” wenno ti Kararag ti Apo. Iti dayta ikarkararagtayo a dumteng koma ti Pagarian ti Dios, a matungpal ti pagayatanna ditoy daga a kas sadi langit.​—Mateo 6:9-13.

Imbes nga ikagumaanna a risuten ti agdama a sistema dagiti bambanag, naan-anayto nga ikkaten ni Jehova daytoy, babaen ti Mesianiko nga Arina, ni Jesu-Kristo. Kas kasukatna, kuna ni Jehova, “Mamarsuaak kadagiti baro a langlangit ken baro a daga; ket dagiti immun-una a bambanag didanto malagipen, didanto mapanunoten.” Iti sidong ti nailangitan a panangituray ti Pagarian, agbalinto ti daga a natalna ken naragsak a pagtaengan ti sangatauan, nga iti dayta kanayonto a makaparag-o ti agbiag ken agtrabaho. “Agragsakkayo ken agrag-okayo iti agnanayon iti daydiay a parsuaek,” kuna ni Jehova. “Dagiti pinilik agragsakdanto iti mabayag iti aramid dagiti im-imada.” (Isaias 65:17-22) No ipannurayyo ti namnamayo iti masanguanan iti daytoy a kari a di mapaay, maaddaankayo iti amin a panggapuan tapno agbalin nga optimista​—ita ken iti agnanayon!

[Footnote]

[Ladawan iti panid 4]

Ni H. G. Wells

[Credit Line]

Corbis-Bettmann