Patanorenyo ti Puso a Makaay-ayo ken ni Jehova
“Parsuaem kaniak ti mismo a puso a nasin-aw, O Dios, ket ikabilmo iti unegko ti maysa a baro nga espiritu, daydiay natibker.”—SALMO 51:10.
1, 2. Apay a pakaseknantayo ti pusotayo?
NATAYAG ken nataer. Naay-ayo ni propeta Samuel idi makitana ti langa daytoy inauna nga anak a lalaki ni Jesse ket impagarupna a daytoy ti pinili ti Dios a mangsukat ken Saul kas ari. Ngem kinuna ni Jehova: ‘Dika kitaen ti langana [dayta nga anak] ken ti kangato ti taktakderna, ta isu linaksidko. . . . Ti tao kitaenna no ania ti agparang kadagiti mata; ngem no maipapan ken Jehova, kitaenna no ania ti puso.’ Pinili ni Jehova ti inaudi nga anak ni Jesse, ni David—“lalaki a naanamongan iti pusona.”—1 Samuel 13:14; 16:7.
2 Mabasa ti Dios ti puso ti tao, kas pinagminarna idi agangay: “Siak, ni Jehova, suksukisokek ti puso, suksukimatek dagiti bekkel, tapno itden a mismo iti tunggal maysa ti maitunos iti daldalanna, maitunos iti bungbunga dagiti pannakilangenna.” (Jeremias 17:10) Wen, ‘ni Jehova ti manangsukimat kadagiti puso.’ (Proverbio 17:3) Ngem ania ti puso a sukimaten ni Jehova iti tao? Ken kasanotayo a mapatanor ti puso a makaay-ayo kenkuana?
“Ti Nalimed a Kinatao ti Puso”
3, 4. Iti ania a kangrunaan nga anag a nausar ti sao a “puso” iti Biblia? Mangted kadagiti pagarigan.
3 Nagparang ti sao a “puso” iti agarup sangaribu a daras iti Nasantuan a Kasuratan. Kaaduanna a nausar dayta iti piguratibo a wagas. Kas pagarigan, kinuna ni Jehova ken propeta Moises: “Sawem iti annak ti Israel, a mangalada koma iti kontribusion maipaay kaniak: Manipud iti tunggal tao a gutugoten ti pusona alaenyo ti kontribusion a kukuak.” Ket dagidi a nangipaay iti kontribusion “immayda, tunggal maysa a tinignay ti pusona.” (Exodo 25:2; 35:21) Nalawag a ti maysa nga aspeto ti piguratibo a puso isu ti pannakatignay—ti makin-uneg a puersa a manggutugot kadatayo nga agtignay. Iyanninaw met ti piguratibo a pusotayo dagiti emosion, rikna, ken tarigagaytayo. Mabalin a makaunget ti puso wenno mapno iti buteng, malapunos iti ladingit wenno agpikapik iti rag-o. (Salmo 27:3; 39:3; Juan 16:22; Roma 9:2) Mabalin nga agtangsit wenno agpakumbaba, agayat wenno gumura.—Proverbio 16:5; Mateo 11:29; 1 Pedro 1:22.
4 Gapuna, masansan a mainaig ti “puso” iti pannakatignay ken emosion, idinto ta ad-adda a nainaig ti “isip” iti kinasaririt. Dagita ti kaipapanan dagitoy a sasao no agparangda iti maymaysa a konteksto iti Kasuratan. (Mateo 22:37; Filipos 4:7) Ngem saan a kanayon nga agduma ti isip ken puso. Kas pagarigan, indagadag ni Moises kadagiti Israelita: “Masapul a lagipem ita pusom [wenno,“masapul a lagipem ita isipmo,” footnote, New World Translation of the Holy Scriptures—With References] a ni Jehova ti pudno a Dios.” (Deuteronomio 4:39) Kinuna ni Jesus kadagiti eskriba a mangganggandat kenkuana: “Apay nga agpampanunotkayo iti nadangkes a bambanag iti puspusoyo?” (Mateo 9:4) Mainaig met iti puso ti “pannakaawat,” “pannakaammo,” ken “panagrasrason.” (1 Ar-ari 3:12; Proverbio 15:14; Marcos 2:6) No kasta, mabalin met a karaman iti piguratibo a pusotayo ti kinasaririt—ti pampanunot wenno ti pannakaawattayo.
5. Ania ti itakderan ti piguratibo a puso?
5 Sigun iti maysa a reperensia, itakderan ti piguratibo a puso ti “katengngaan a paset, ti makin-uneg, ket ngarud tuktukoyenna ti makin-uneg a tao a maiparangarang iti amin a nadumaduma nga aramidna, iti tartarigagay, rikrikna, emosion, essem, pangpanggep, pampanunot, pannakaawat, imahinasion, sirib, pannakaammo, laing, patpatien ken panagrasrason, lagip ken puotna.” Irepresentarna ti pudno a makin-uneg a katataotayo, “ti nalimed a kinatao ti puso.” (1 Pedro 3:4) Isu dayta ti kitaen ken sukimaten ni Jehova. Iti kasta, inkararag ni David: “Parsuaem kaniak ti mismo a puso a nasin-aw, O Dios, ket ikabilmo iti unegko ti maysa a baro nga espiritu, daydiay natibker.” (Salmo 51:10) Kasanotay a mapatanor ti nasin-aw a puso?
“Igaedyo ti Puspusoyo” iti Sao ti Dios
6. Ania a pammagbaga ti impaay ni Moises iti Israel idi nagpakarsoda iti Tanap ti Moab?
6 Idi binagbagaanna dagiti annak ti Israel a naummong iti Tanap ti Moab sakbay ti iseserrekda iti Naikari a Daga, kinuna ni Moises: “Igaedyo ti puspusoyo iti amin a sasao a sasawek kas pammakdaar kadakayo ita nga aldaw, tapno mabilinyo ti annakyo nga annadanda nga aramiden ti amin a sasao daytoy a linteg.” (Deuteronomio 32:46) Masapul idi nga “agimdeng a naimbag” dagiti Israelita. (Knox) Sada la maitukit kadagiti annakda dagiti bilin ti Dios no naan-anay nga ammoda dagitoy a bilin.—Deuteronomio 6:6-8.
7. Ania ti karaman iti ‘panangigaed iti pusotayo’ iti Sao ti Dios?
7 Ti maysa a kangrunaan a makalikaguman tapno mapatanor ti nasin-aw a puso isu ti pananggun-od iti umiso a pannakaammo maipapan iti pagayatan ken pangpanggep ti Dios. Maymaysa laeng ti gubuayan dayta a pannakaammo, ti naipaltiing a Sao ti Dios. (2 Timoteo 3:16, 17) Ngem saan nga umdas ti pannakaammo tapno mapatanortayo ti puso a makaay-ayo ken ni Jehova. Tapno adda epekto ti pannakaammo iti katataotayo, masapul nga ‘igaed ti pusotayo,’ wenno “ipapuso,” ti maad-adaltayo. (Deuteronomio 32:46, An American Translation) Kasano a maaramidan daytoy? Kuna ni salmista David: “Linagipko dagiti aldaw ti nabayagen a tiempo; minennamennak ti isuamin nga aramidmo; situtulokak a nangut-utob iti aramid dagiti bukodmo nga ima.”—Salmo 143:5.
8. Ania a salsaludsod ti mabalintay nga utoben bayat nga agad-adaltayo?
8 Siyayaman met koma a mennamennaentayo ti aramid ni Jehova. No basbasaentayo ti Biblia wenno dagiti naibatay iti Biblia a publikasion, nasken nga utobentayo dagiti saludsod a kas iti: ‘Ania ti isurona daytoy kaniak maipapan ken ni Jehova? Ania ti makitak a galad ni Jehova a naiparangarang iti daytoy? Ania ti isuro kaniak daytoy a salaysay no maipapan iti makaay-ayo ken di makaay-ayo ken ni Jehova? Ania ti resulta ti panangsurot iti dana a makaay-ayo ken ni Jehova ken ti panangsurot iti dana a kagurana? Ania ti pakainaigan daytoy nga impormasion iti adda nga ammokon?’
9. Kasano kapateg ti personal a panagadal ken panagmennamenna?
9 Inlawlawag ti 32 años a ni Lisaa no kasano a nasursurona nga apresiaren ti kinapateg ti addaan iti panggep a panagadal ken panagmennamenna: “Kalpasan a nabautisaranak idi 1994, aktiboak iti kinapudno iti agarup dua a tawen. Tinabunoak ti amin a Nakristianuan a gimong, binusbosko ti 30 agingga iti 40 nga oras kada bulan a nangaskasaba, ken nakikaduaak kadagiti pada a Kristiano. Idi kuan, nangrugiakon a maiwawa. Limmamiisak nga uray la nasalungasingko ti linteg ti Dios. Ngem nakapampanunotak ket inkeddengko a dalusan ti biagko. Anian ti ragsakko ta impangag ni Jehova ti panagbabawik ket inawatnak manen! Masansan a pampanunotek: ‘Apay a naiwawaak?’ Ti sungbat a kanayon nga umuneg iti panunotko isu ti panangliwayko iti addaan panggep a panagadal ken panagmennamenna. Saan nga immukuok iti pusok ti kinapudno a linaon ti Biblia. Mangrugi ita, agbalinen a napateg a paset ti biagko ti personal a panagadal ken panagmennamenna.” Bayat nga umad-adu ti pannakaammotayo ken ni Jehova, iti Anakna, ken iti Saona, anian a nagpateg nga iwayaantayo ti serioso a panagmennamenna!
10. Apay a naganat nga iwayaantayo ti personal a panagadal ken panagmennamenna?
10 Iti daytoy okupado a biagtayo, pudno a maysa a karit ti panangiwaya iti panagadal ken panagmennamenna. Nupay kasta, sitatakder ita dagiti Kristiano iti wangawangan ti nakapimpintas a Naikari a Daga—ti nalinteg a baro a lubong ti Dios. (2 Pedro 3:13) Nakaas-asidegen dagiti nakaskasdaaw a pasamak, kas iti pannakadadael ti “Babilonia a Dakkel” ken ti panangraut ti “Gog iti daga ti Magog” iti ili ni Jehova. (Apocalipsis 17:1, 2, 5, 15-17; Ezequiel 38:1-4, 14-16; 39:2) Mabalin a masubok ti ayattayo ken ni Jehova iti adda nga agur-uray kadatayo iti masanguanan. Naganat ita nga iwayaantayo ti naimpusuan a panangadal iti Sao ti Dios!—Efeso 5:15, 16.
‘Isaganayo ta Pusoyo nga Umuman iti Linteg ni Jehova’
11. Kasano a mayarig ti pusotayo iti daga?
11 Nayarig ti piguratibo a puso iti daga a pakaimulaan ti bin-i ti kinapudno. (Mateo 13:18-23) Kadawyanna a sukayen ti literal a daga tapno masigurado ti nasalun-at a panagdakkel ti mula. Umasping iti dayta, masapul a maisagana ti pusotayo tapno nalaklakana nga awaten ti Sao ti Dios. Ti padi a ni Ezra “insaganana ti pusona nga umuman iti linteg ni Jehova ken mangaramid iti dayta.” (Ezra 7:10) Kasanotay a maisagana ti pusotayo?
12. Ania ti tumulong iti puso tapno nakasagana nga agadal?
12 Tapno maisagana a naimbag ti puso nga agadal iti Sao ti Dios, nasken ti naimpusuan a panagkararag. Dagiti Nakristianuan a panaggigimong dagiti pudno nga agdaydayaw ket mangrugi ken agleppas babaen ti kararag. Anian a mayanatup a rugiantayo iti maysa a naimpusuan a kararag ti tunggal panagadal iti Biblia ket taginayonen ti kinapasnek bayat ti panagadal!
13. Tapno mapatanor ti puso a makaay-ayo ken ni Jehova, ania ti rumbeng nga aramidentayo?
13 Nasken a nakasagana ti puso a mangiwaksi kadagiti personal nga opinionna. Saan a kayat nga aramiden daytoy dagiti panguluen ti relihion idi kaaldawan ni Jesus. (Mateo 13:15) Iti sabali a bangir, ni Maria nga ina ni Jesus ti nagdesision “iti pusona” maibatay kadagiti kinapudno a nangngeganna. (Lucas 2:19, 51) Isut’ nagbalin a matalek nga adalan ni Jesus. Dimngeg idi ken ni Pablo ti taga Tiatira a ni Lidia, ‘ket ti pusona linuktan a silalawa ni Jehova tapno umimdeng.’ Nagbalin met a manamati ni Lidia. (Aramid 16:14, 15) Ditay koma a pulos maipanget kadagiti personal a kapanunotan wenno kadagiti nabayag a pinatpatitayo a doktrina. Imbes ketdi, sidadaantayo a “ti Dios masarakan koma a napudno, nupay tunggal tao masarakan a naulbod.”—Roma 3:4.
14. Kasanotay a maisagana ti pusotayo nga umimdeng kadagiti Nakristianuan a gimong?
14 Napateg ti panangisagana iti puso nga umimdeng kadagiti Nakristianuan a gimong. Adda dagiti banag a mabalin a mangsinga iti panagimdengtayo. Mabalin a bassit laeng ti masursurotayo kadagiti maipalpalawag no okupadotayo a mangpampanunot kadagiti bambanag a napasamak iti agmalem wenno no ania ti agur-uray kadatayo iti sumaruno nga aldaw. Masapul a desididotayo nga umimdeng ken makasursuro no kayattayo ti magunggonaan iti maipalpalawag. Adu ti benepisio a masagraptayo no determinadotayo a mangtarus kadagiti kasuratan a maipalpalawag ken iti kaipapananda!—Nehemias 8:5-8, 12.
15. Kasano a tumulong ti kinapakumbaba tapno nalaklakatayo a maisuro?
15 No kasano a ti kanayonan nga abuno mabalin a padam-egenna ti literal a daga, ti panangsukay iti kinapakumbaba, panagtarigagay iti espiritualidad, panagtalek, panagbuteng ken panagayat iti Dios mapasayaatda ti piguratibo a pusotayo. Ti kinapakumbaba mapaluknengna ti puso, a mamagbalin kadatayo a nalaklaka a maisuro. Kinuna ni Jehova iti ari ti Judea a ni Josias: “Iti rason a ti pusom nalukneng iti kasta impakumbabam ta bagim gapu ken Jehova iti pannakangngegmo ti sinaok . . . ket nangrugika a nagsangit iti sanguanak, siak, mismo a siak, nangngegko.” (2 Ar-ari 22:19) Napakumbaba ken natulnog ti puso ni Josias. Gapu ta napakumbaba dagiti “awan adalna ken gagangay” nga adalan ni Jesus, natarusan ken nayaplikarda dagiti naespirituan a kinapudno a di naawatan dagiti “mamasirib ken nasasaririt” a tattao. (Aramid 4:13; Lucas 10:21) Sapay koma ta ‘agpakumbabatayo iti sanguanan ti Diostayo’ bayat nga ikagkagumaantay a patanoren ti puso a makaay-ayo ken ni Jehova.—Ezra 8:21.
16. Apay a nasken a pagreggetantayo a sukayen ti panagtarigagay iti naespirituan a taraon?
16 Kinuna ni Jesus: “Naragsak dagidiay sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda.” (Mateo 5:3) Nupay addaantayo iti naespirituan a kapasidad, mabalin a malipatantayo dayta gapu kadagiti pakarigatan nga itden daytoy nagdakes a lubong wenno gapu kadagiti kababalin a kas iti kinasadut. (Mateo 4:4) Masapul a sukayentayo ti umiso a panagtarigagay kadagiti naespirituan a taraon. Nupay iti damo ket ditay magustuan ti panagbasa iti Biblia ken personal a panagadal, mariknatayto a ‘makaay-ayo [ti pannakaammo] iti mismo a kararuatayo’ no agporsegitayo, a segseggaantayo ti sumaruno a panagadaltayo.—Proverbio 2:10, 11.
17. (a) Apay a maikari ni Jehova iti naan-anay a panagtalektayo? (b) Kasanotay a mapatanor ti panagtalek iti Dios?
17 Indagadag ni Ari Solomon: “Agtalekka ken Jehova buyogen ti isuamin a pusom ket dika agkammatalek iti bukodmo a pannakaawat.” (Proverbio 3:5) Ti puso nga agtalek ken ni Jehova ammona a kanayon nga umiso ti aniaman a kiddawen wenno isuro ti Dios babaen ti Saona. (Isaias 48:17) Maikari unay ni Jehova iti naan-anay a panagtalektayo. Tungpalenna ti amin a panggepna. (Isaias 40:26, 29) Ti mismo a naganna literal a kaipapananna “Pagbalinenna,” a mangpatalged iti abilidadna a mangtungpal iti amin nga inkarina! “Nalinteg iti amin a daldalanna ken nasungdo iti amin nga ar-aramidna.” (Salmo 145:17) Siempre, tapno mapatanor ti panagtalek kenkuana, masapul a ‘nanamen ken kitaentayo a ni Jehova naimbag’ babaen ti panangyaplikar iti personal a biagtayo ti naadal iti Biblia ken ti panangusig kadagiti naimbag nga ibungana.—Salmo 34:8.
18. Kasano a ti panagbuteng iti Dios tulongannatayo nga agbalin a natulnog iti panangiwanwan ti Dios?
18 Dinakamat ni Solomon ti maysa pay a galad a mamagbalin a natulnog ti pusotayo iti panangiwanwan ti Dios: “Agbutengka ken Jehova ket umadayoka iti dakes.” (Proverbio 3:7) Kinuna ni Jehova iti nagkauna nga Israel: “No koma laeng patanorenda nga agbuteng kaniak daytoy a pusoda ken mangsalimetmet a kanayon iti amin a bilbilinko, tapno naimbag ti lak-amda ken ti annakda agingga iti tiempo a di nakedngan!” (Deuteronomio 5:29) Wen, dagiti agbuteng iti Dios natulnogda kenkuana. Kabaelan ni Jehova nga ‘ipakita ti pigsana maigapu kadagidiay a ti pusoda naan-anay kenkuana’ ken mangyeg iti pannusa kadagidiay nasukir kenkuana. (2 Cronicas 16:9) Sapay koma ta ti nadayaw a panagbuteng a mapagura ti Dios ti mangiwanwan iti amin a tignay, panunot, ken riknatayo.
‘Ayatenyo ni Jehova iti Amin a Pusoyo’
19. Ania ti maaramidan ti ayat tapno agbalin a natulnog ti pusotayo iti instruksion ni Jehova?
19 Kangrunaan iti amin a galad, ti ayat ti pudpudno a mamagbalin a natulnog ti pusotayo kadagiti instruksion ni Jehova. Ti puso a napnuan iti panagayat iti Dios paggagarenna ti tao a mangadal kadagiti bambanag a makaay-ayo ken di makaay-ayo iti Dios. (1 Juan 5:3) Kinuna ni Jesus: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo buyogen ti intero a pusom ken buyogen ti intero a kararuam ken buyogen ti intero a panunotmo.” (Mateo 22:37) Parayrayentayo koma ti panagayattay iti Dios babaen ti kanayon a panangmennamenna iti kinaimbagna, regular a pannakisarita kenkuana a kas maysa a nasinged a gayyem, ken sireregta a panangipakaammo iti sabsabali ti maipapan kenkuana.
20. Kasanotay a mapatanor ti puso a makaay-ayo ken ni Jehova?
20 Kas pangrepaso: Tapno mapatanor ti puso a makaay-ayo ken ni Jehova, masapul a palubosantayo a sukogen ti Sao ti Dios ti kinasiasinotayo, ti nalimed a kinatao ti puso. Masapul ti serioso a personal a panagadal iti Kasuratan ken panagmennamenna a nabuyogan iti apresasion. Ti kasayaatan a pamay-an tapno maaramidan daytoy isu ti panangisagana iti puso—maysa a puso a nawaya kadagiti personal nga opinion, ken napno kadagiti galad a mamagbalin kadatayo a nalaka a maisuro! Wen, babaen ti tulong ni Jehova, mapatanortayo ti makaay-ayo a puso. Kaskasdi, aniada a panagannad ti nasken nga aramidentayo tapno masaluadan ti pusotayo?
[Footnote]
a Nabaliwan ti nagan.
Ania ti Sungbatyo?
• Ania ti piguratibo a puso a sukimaten ni Jehova?
• Kasanotay a ‘maipapuso’ ti Sao ti Dios?
• Kasanotay nga isagana ti pusotayo no agadal iti Sao ti Dios?
• Kalpasan nga inusigyo daytoy nga artikulo, nagutugotkayo a mangaramid iti ania?
[Ladawan iti panid 17]
Inutob ni David dagiti naespirituan a bambanag buyogen ti panangapresiar. Ar-aramidenyo kadi dayta?
[Dagiti Ladawan iti panid 18]
Isaganayo ti pusoyo sakbay nga adalenyo ti Sao ti Dios