Ipapusoyo ti Pannakaawat

“Ni Jehova mangted iti sirib; agtaud iti ngiwatna ti pannakaammo ken pannakaawat.”​—PROVERBIO 2:6.

1. Kasano a maipapusotayo ti pannakaawat?

NI JEHOVA ti Naindaklan nga Instruktortayo. (Isaias 30:20, 21) Ngem ania ti masapul nga aramidentayo tapno magunggonaan manipud iti “pannakaammo iti Dios” a naipalgak iti Saona? Ti maysa, masapul nga ‘ikapettayo iti pusotayo ti pannakaawat’​—maaddaan iti naimpusuan a tarigagay a gumun-od ken mangipakita iti daytoy a galad. Iti daytoy, masapul nga agpannuraytayo iti Dios, ta kinuna ti masirib a tao: “Ni Jehova mangted iti sirib; agtaud iti ngiwatna ti pannakaammo ken pannakaawat.” (Proverbio 2:1-6) Ania ti pannakaammo, sirib, ken pannakaawat?

2. (a) Ania ti pannakaammo? (b) Kasanoyo a depinaren ti sirib? (c) Ania ti pannakaawat?

² Ti pannakaammo isu ti panagbalin a pamiliar kadagiti banag a nagun-od babaen ti kapadasan, kapaliiwan, wenno panagadal. Ti sirib ket abilidad a mangyaplikar a siuumiso iti pannakaammo. (Mateo 11:19) Impakita ni Ari Solomon ti sirib idi adda dua a babbai nga agpada a mangibaga nga anakda ti maymaysa nga ubing ket inusarna ti pannakaammona maipapan iti panangipateg ti ina iti anakna tapno marisut ti riri. (1 Ar-ari 3:16-28) Ti pannakaawat ket “kinalaing a mangikeddeng.” Dayta “ti pannakabalin wenno kabaelan ti panunot a mangilasin iti pagdudumaan dagiti bambanag.” (Webster’s Universal Dictionary) No ipapusotayo ti pannakaawat, ited ni Jehova kadatayo baeten ti Anakna. (2 Timoteo 2:1, 7) Ngem kasano a ti pannakaawat apektaranna ti nadumaduma a benneg ti biag?

Ti Pannakaawat ken ti Panagsaotayo

3. Kasanoyo nga ilawlawag ti Proverbio 11:12, 13 ken ania ti kaipapanan ti “awanan puso”?

³ Ti pannakaawat tulongannatayo a mangbigbig nga adda “panawen ti panagulimek, ken panawen ti panagsao.” (Eclesiastes 3:7) Pagannadennatayo met daytoy a galad maipapan iti isaotayo. Kuna ti Proverbio 11:12, 13: “Ti mangumsi iti kaarrubana awan ti siribna [“awanan puso,” NW]; ngem ti tao a mannakaawat agul-ulimek. Ti agal-allatiw nga agidanondanon iti saosao, agipalgak iti palpalimed; ngem ti sitatalinaed ti espirituna ilimedna ti panggep.” Wen, ti lalaki wenno babai a mangumsi iti sabali a tao ket “awanan puso.” Sigun ken ni leksikograpo a Wilhelm Gesenius, ti kasta a tao ket “awanan pannakaawat.” Saan a nasayaat ti panagpampanunotna, ket ti pannakausar ti sao a “puso” ipakpakitana nga agkurang kadagiti nasayaat a galad ti makin-uneg a kinatao. No agidanondanon ti maysa nga agkunkuna a Kristiano agingga nga agtinnag iti panangpardaya wenno pananglais, masapul nga agtignay dagiti nadutokan a panglakayen a mamagpatingga iti daytoy dakes a kasasaad iti kongregasion.​—Levitico 19:16; Salmo 101:5; 1 Corinto 5:11.

4. Ania ti aramiden dagiti mannakaawat ken matalek a Kristiano iti kompidensial nga impormasion?

⁴ Saan a kas kadagidiay “awanan puso,” dagiti tattao a “mannakaawat” agulimekda no maiparbeng nga aramidenda ti kasta. Dida ipalgak ti palimed. (Proverbio 20:19) Iti pannakaammoda a makadangran ti di naannad a panagsao, dagiti mannakaawat ket ‘sitatalinaed ti espirituda.’ Nasungdoda kadagiti kapammatian ken dida ipalgak dagiti kompidensial a banag a nalabit mamagpeggad kadakuada. No adda kompidensial nga impormasion a maammuan dagiti mannakaawat a Kristiano maipapan iti aniaman a pakaseknan ti kongregasion, ilimedda agingga nga ikeddeng ti organisasion ni Jehova a maitutop a maipakaammo babaen ti mismo a wagasna a mangipablaak.

Ti Pannakaawat ken ti Kababalintayo

5. Kasano ti panangmatmat dagiti “maag” iti nalulok a kababalin, ken apay?

⁵ Dagiti proverbio ti Biblia tulongannatayo a mangaramat iti pannakaawat ken mangliklik iti di umiso a kababalin. Kas pagarigan, kuna ti Proverbio 10:23: “Iti maag kasla panangay-ayamna ti panangaramidna iti kinadakes; ket kasta met ti sirib iti tao a mannakaawat.” Dagidiay mangibilang iti nalulok a kababalin a ‘kasla ay-ayam’ nabulsekda iti kinadakes dagiti aramidda ket dida mamati a masapul a manungsungbattayo amin iti Dios. (Roma 14:12) Dagiti kasta a “maag” agbalin a ballikug ti panagrasrasonda nga ipapanda pay a di makita ti Dios ti dakes nga ar-aramidenda. Iti tigtignayda, kayariganna kunada: “Awan ti Dios.” (Salmo 14:1-3; Isaias 29:15, 16) Yantangay saanda nga agpapaidalan kadagiti nadiosan a prinsipio, awananda iti pannakaawat ket dida maikeddeng a siuumiso dagiti bambanag.​—Proverbio 28:5.

6. Apay a minamaag ti nalulok a kababalin, ken kasanot’ panangmatmattayo iti dayta no addaantayo iti pannakaawat?

⁶ Ti “tao a mannakaawat” mautobna a ti nalulok a kababalin ket saan nga ‘ay-ayam.’ Ammona a makaparurod dayta iti Dios ken mabalinna a dadaelen ti relasiontayo kenkuana. Minamaag ti kasta a kababalin gapu ta pukawenna ti panagraem ti tattao iti bagida, dadaelenna ti panagasawa, dangranna ti isip ken bagi, ken mangituggod iti pannakapukaw ti espiritualidad. Gapuna ipapusotayo koma ti pannakaawat ken liklikantayo ti nalulok a kababalin wenno aniaman a kita ti imoralidad.​—Proverbio 5:1-23.

Ti Pannakaawat ken ti Espiritutayo

7. Ania ti sumagmamano a pisikal nga epekto ti pungtot?

⁷ Ti panangipapusotayo iti pannakaawat tulongannatayo met a mangkontrol iti espiritutayo. “Ti nabannayat a makapungtot dakkel ti pannakaawatna,” kuna ti Proverbio 14:29, “ngem ti nadarasudos ti espirituna itantan-okna ti kinamaag.” Ti maysa a makagapu nga ikagumaan ti mannakaawat a tao a liklikan ti nakaro a pungtot ket adda ngamin dakes nga epektona iti bagitayo. Pangatuenna ti presion ti dara ken mangpataud kadagiti sakit iti panaganges. Sigun kadagiti doktor, ti pungtot ken unget pakaruenna wenno pataudenna dagiti sakit a kas iti angkit, sakit iti kudil, parikut iti bituka, ken ulser.

8. Ti kinamanagpudpudot makaituggod iti ania, ngem kasano a matulongannatayo ti pannakaawat iti daytoy a banag?

⁸ Saan laeng a ti panangliklik iti pannakadadael ti salun-attayo a rumbeng nga aramatentayo ti pannakaawat ken agbalin a ‘nabannayat nga agpungtot.’ Ti kinamanagpudpudot makaituggod iti minamaag a tignay a pagbabawiantayto. Ti pannakaawat pagpanunotennatayo no ania ti ibunga ti di magawidan a panagsao wenno nadarasudos a kababalin ket ngarud lapdannatayo manipud iti ‘panangitan-ok iti kinamaag’ babaen ti panagaramid iti di nainsiriban a banag. Nangnangruna a matulongannatayo ti pannakaawat a mangutob a ti unget mabalinna a riribuken ti panagpampanunottayo, tapno saantayo a makaaramid iti umiso a pangngeddeng. Mabalin a daytoy ti mangdadael iti abilidadtayo nga agaramid iti pagayatan ti Dios ken agbiag maitunos kadagiti nalinteg a pagannurotan ti Dios. Wen, ti nakaro a panagpungtot ket makadadael iti espiritualidad. Kinapudnona, “dagiti irarasuk ti unget” ket naibilang kadagiti makarimon nga “aramid ti lasag” a makalapped iti panagtawidtayo iti Pagarian ti Dios. (Galacia 5:19-21) No kasta, kas mannakaawat a Kristiano, “nasiglat[tayo] koma maipapan iti panagdengngeg, nainayad maipapan iti panagsao, nabannayat maipapan iti panagpungtot.”​—Santiago 1:19.

9. Kasano a matulongannatayo ti pannakaawat ken nainkabsatan nga ayat a mangrisut kadagiti di pagkikinnaawatan?

⁹ No makapungtottayo, mabalin nga ipasimudaag ti pannakaawat a masapul nga agulimektayo tapno di rumubrob. Kuna ti Proverbio 17:27: “Ti mangmedmed kadagiti saona addaan pannakaammo; ket ti nalamiis ti nakemna tao a mannakaawat.” Ti pannakaawat ken nainkabsatan nga ayat tulongannatayo a mangkita iti kinapateg ti panangteppel iti tarigagay nga agisawang iti makapasakit. No napasamaken ti nakaro a panagpungtot, ti ayat ken kinapakumbaba tignayennatayo nga agpadispensar ken mangilinteg kadagiti bambanag. Ngem no ngay adda nangpasakit kadatayo. No kasta makisaritatayo kenkuana a datdatayo iti naalumamay ken napakumbaba a wagas a ti kangrunaan a panggeptayo ket pannakikappia.​—Mateo 5:23, 24; 18:15-17.

Ti Pannakaawat ken ti Pamiliatayo

10. Ania ti akem ti sirib ken pannakaawat iti biag ti pamilia?

¹⁰ Masapul nga ipakita dagiti kameng ti pamilia ti sirib ken pannakaawat, ta dagitoy a galad ti mangpabileg iti sangakabbalayan. Kuna ti Proverbio 24:3, 4: “Gapu iti kinasirib mapatakder ti balay; ket gapu iti pannakaawat mapasingkedan; Ket gapu iti pannakaammo mapnodanto dagiti silsiled iti amin a napateg ken nakaay-ayo a kinabaknang.” Ti kinasirib ken pannakaawat ket mayarig kadagiti bloke a pagibangon iti naballigi a biag ti pamilia. Ti pannakaawat tulonganna dagiti Kristiano a nagannak a mangammo kadagiti rikna ken pakaseknan dagiti annakda. Ti mannakaawat a tao mabalinna ti makikomunikar, agimdeng ken gumun-od iti nauneg a pannakaawat iti rikrikna ken kapanunotan ti asawana.​—Proverbio 20:5.

11. Kasano a ti mannakaawat nga asawa a babai “bangonenna ti balayna”?

¹¹ Di pagduaduaan a napateg ti sirib ken pannakaawat para iti naragsak a biag ti pamilia. Kas pagarigan, kuna ti Proverbio 14:1: “Amin a masirib a babai bangonenna ti balayna; ngem ti maag purienna kadagiti im-imana met laeng.” Ti masirib ken mannakaawat nga asawa a babai nga agpaspasakup a siuumiso iti asawana igaedna ti agtrabaho para iti pagimbagan ti sangakabbalayan ket iti kasta tumulong a mangpabileg iti pamiliana. Ti maysa a banag a ‘pangibangon iti balayna’ ket ti kanayon a nasayaat a panagsasaona maipapan ken lakayna ket iti kasta mapatanorna ti panagraem dagiti sabsabali iti asawana. Ken maidaydayaw a mismo ti natalunggadingan, mannakaawat nga asawa a babai nga addaan iti nadayaw a panagbuteng ken Jehova.​—Proverbio 12:4; 31:28, 30.

Ti Pannakaawat ken ti Panagbiagtayo

12. Kasano ti panangmatmat dagidiay ‘awanan sirib’ iti kinamaag, ken apay?

¹² Ti pannakaawat tulongannatayo nga agtalinaed iti umiso a dana iti amin nga aramidtayo. Naipakita daytoy iti Proverbio 15:21, a kunana: “Ti kinamaag pakaragsakan ti awanan sirib; ngem ti tao a mannakaawat lintegenna ti pannagnana.” Kasanotayo a tarusan daytoy a proverbio? Ti kinamaag, wenno kinanengneng, ket pakaragsakan dagiti maag a lallaki, babbai, ken agtutubo. ‘Awananda iti sirib,’ awananda iti nasayaat a motibo, ken nengnengda unay ta pakaragsakanda ti kinamaag.

13. Aniat’ naammuan ni Solomon maipapan iti panagkatawa ken panagragragsak?

¹³ Naammuan ni mannakaawat nga Ari Solomon ti Israel nga awan unay kaes-eskanna ti panagragragsak. Binigbigna: “Kinunak iti pusok, Umayka ita, padasenkanto babaen ti panagragsak; gapuna nga agrag-oka iti ragsak: ket, adtoy, daytoy met kinabarengbareng. Iti panagkatawa, kinunak, kinamauyong; ken iti kinaragsak, Ania ti aramidenna?” (Eclesiastes 2:1, 2) Kas maysa a tao a mannakaawat, naammuan ni Solomon a ti panagragsak ken panagkatawa ket saan a makapnek, ta saanda a makapataud iti napaypayso ken manayon a kinaragsak. Ti panagkatawa mabalin a tulongannatayo a manglipat kadagiti parikuttayo iti apagbiit, ngem kalpasanna mabalin a tumpuarda a nakarkaro pay. Siuumiso a maikuna ni Solomon a “kinamauyong” ti panagkatawa. Apay? Gapu ta ti minamaag a panagkatkatawa pukawenna ti nalimbong a panagpampanunot. Mabalin a daytoy ti mangtignay kadatayo a mangtagtagilag-an kadagiti serioso a banag. Ti ragragsak a nainaig iti sasao ken tigtignay ti maysa a bulbullagaw ket di maikuna a mangpataud iti banag a napateg. Ti panangtarus iti kaipapanan ti panangtingiting ni Solomon iti panagkatawa ken ragragsak tulongannatayo a mangliklik iti panagbalin a “managayat iti ragragsak imbes a managayat koma iti Dios.”​—2 Timoteo 3:1, 4.

14. Kasano a ti tao a mannakaawat “lintegenna ti pannagnana”?

¹⁴ Kasano a ti tao a mannakaawat “lintegenna ti pannagnana”? Ti naespirituan a pannakaawat ken ti panangyaplikar kadagiti nadiosan a prinsipio iturongna dagiti tattao iti nalinteg, umiso a dana. Sipaprangka a kuna ti patarus ni Byington: “Ti kinamaag ket ragsak iti nengneng a tao, ngem ti masirib a tao mapan a sililinteg.” “Ti tao a mannakaawat” magna a sililinteg ken mailasinna ti nagdumaan ti umiso ken di umiso gapu iti panangyaplikarna iti Sao ti Dios iti biagna.​—Hebreo 5:14; 12:12, 13.

Kanayon nga Agpannuray ken Jehova Maipaay iti Pannakaawat

15. Ania ti maadaltayo iti Proverbio 2:6-9?

¹⁵ Tapno makapagbiag a sililinteg, masapul a bigbigentayo amin ti kinaimperpektotayo ket agpannuray ken Jehova maipaay iti naespirituan a pannakaawat. Kuna ti Proverbio 2:6-9: “Ni Jehova mangted iti sirib; agtaud iti ngiwatna ti pannakaammo ken pannakaawat: Ipenpenna iti natarnaw a sirib a maipaay iti nalinteg; isu ti kalasag dagiti magna iti kinaimbag, Tapno mabantayanna dagiti dandana ti kinahustisia, ken masalaknibanna ti dalan dagiti sasantona. Iti kasta maawatamto ti kinalinteg ken ti kinahustisia, ken ti kinaagpapada, wen, tunggal naimbag a dana.”​—Idiligyo ti Santiago 4:6.

16. Apay nga awan sirib, pannakaawat, wenno patigmaan a maibusor ken Jehova?

¹⁶ Iti panangbigbigtayo nga agpampannuraytayo ken Jehova, sipapakumbaba nga ikagumaantayo a tarusan ti pagayatanna babaen ti nauneg a panagkali iti Saona. Ik-ikutanna ti naan-anay a sirib, ket kanayon a makagunggona ti balakadna. (Isaias 40:13; Roma 11:34) Kinapudnona, awan mamaayna ti aniaman a balakad a maibusor kenkuana. Kuna ti Proverbio 21:30: “Awan ti kinasirib wenno pannakaawat wenno patigmaan a maikaniwas ken ni Jehova.” (Idiligyo ti Proverbio 19:21.) Ti laeng naespirituan a pannakaawat, a mapatanor iti panagadal iti Sao ti Dios iti tulong dagiti publikasion nga ipapaay “ti matalek ken masirib nga adipen,” ti tumulong kadatayo a maaddaan iti nalinteg a panagbiag. (Mateo 24:45-47) Agbiagtayo ngarud a maitunos iti patigmaan ni Jehova, nga ammotayo nga agpapan pay kasla nainkalintegan unay ti sabali a patigmaan, saan a makapagtakder dayta maibusor iti Saona.

17. Ania ti ibungana no di umiso ti naited a balakad?

¹⁷ Dagiti mannakaawat a Kristiano a mangted iti balakad mautobda a masapul a naan-anay a naibatay dayta iti Sao ti Dios ken makalikaguman ti panagadal iti Biblia ken panagmennamenna sakbay a sungbatanda ti maysa a saludsod. (Proverbio 15:28) No di umiso ti pannakasungbat dagiti saludsod maipapan kadagiti serioso a banag, mabalin a nakaro ti ibungana a pagdaksan. Gapuna, kasapulan dagiti Kristiano a panglakayen ti naespirituan a pannakaawat ken rumbeng nga ikararagda ti panangiwanwan ni Jehova no ikagumaanda a tulongan dagiti kapammatianda iti naespirituan.

Aduan iti Naespirituan a Pannakaawat

18. No adda tumaud a parikut iti kongregasion, kasano a ti pannakaawat tulongannatayo a mangtaginayon iti naespirituan a kinatimbengtayo?

¹⁸ Tapno maay-ayotayo ni Jehova, kasapulantayo ti “panangilasin iti isuamin a bambanag.” (2 Timoteo 2:7) Ti napasnek a panagadal iti Biblia ken panagpaidalan iti espiritu ken organisasion ti Dios tulongannatayo a mangikeddeng iti aramidentayo no maipasangotayo kadagiti kasasaad a makaituggod kadatayo iti dakes a dana. Kas pagarigan, no ngay di nataming ti maysa a banag iti kongregasion maitunos iti pampanunotentayo a pannakatamingna koma. Ti naespirituan a pannakaawat tulongannatayo a mangkita a saan a daytoy ti makagapu tapno isardengtayon ti makitimpuyog iti ili ni Jehova ken saanen nga agserbi iti Dios. Panunotenyo ti pribilehiotayo nga agserbi ken Jehova, ti naespirituan a wayawaya a tagtagiragsakentayo, ti rag-o a magun-odtayo iti panagserbitayo kas manangiwaragawag iti Pagarian. Ti naespirituan a pannakaawat isu ti tumulong kadatayo tapno maaddaan iti umiso a panangmatmat ken mautobtayo a nagdedikartayo iti Dios ket rumbeng nga ipategtayo ti pannakirelasiontayo kenkuana, aniaman ti aramiden dagiti sabsabali. No awan teokratiko a banag a maaramidantayo a mangtaming iti parikut, masapul nga aguraytayo a siaanus iti panangilinteg ni Jehova iti kasasaad. Imbes a sumardeng wenno mapaay, ‘mangnamnama[tayo] koma iti Dios.’​—Salmo 42:5, 11.

19. (a) Aniat’ kababagas ti kararag ni Pablo para kadagiti taga-Filipos? (b) Kasano a matulongannatayo ti pannakaawat no ditay matarusan a naan-anay ti maysa a banag?

¹⁹ Ti naespirituan a pannakaawat tulongannatayo nga agtalinaed a nasungdo iti Dios ken iti ilina. Kinuna ni Pablo kadagiti Kristiano idiay Filipos: “Daytoy ti agtultuloy nga ikarkararagko, a ti ayatyo umadu koma nga ad-adda pay buyogen ti umiso a pannakaammo ken naan-anay a panangilasin; tapno mabalinyo a siguraduen dagiti napatpateg a bambanag, iti kasta awan koma ti pakapilawanyo ket saanyo a maitibkol dagiti sabsabali agingga iti aldaw ni Kristo.” (Filipos 1:9, 10) Tapno makapagpanunot a siuumiso, kasapulantayo ti “umiso a pannakaammo ken naan-anay a panangilasin.” Ti Griego a sao a naipatarus ditoy a “panangilasin” ipasimudaagna ti “sensitibo a moral a panangtarus.” No adda banag a maadaltayo, kayattayo a tarusan ti nakainaiganna iti Dios ken ni Kristo ket pampanunotentayo no kasano a maitan-okna ti personalidad ken dagiti probision ni Jehova. Daytoy ti mangparayray iti pannakaawattayo ken panangapresiartayo iti naaramidan kadatayo ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo. No adda banag a saantayo a matarusan a naan-anay, ti pannakaawat tulongannatayo a mangutob a masapul a ditay tallikudan ti pammatitayo kadagiti amin a napapateg a banag a naadaltayo maipapan iti Dios, ken Kristo, ken iti nadibinuan a panggep.

20. Kasanotayo a maaddaan iti nawadwad a naespirituan a pannakaawat?

²⁰ Maaddaantayo iti nawadwad a naespirituan a pannakaawat no kanayon nga itunostayo ti pampanunot ken tigtignaytayo iti Sao ti Dios. (2 Corinto 13:5) Ti positibo a panangaramid iti daytoy tulongannatayo nga agbalin a napakumbaba, saan a dogmatiko ken manangbabalaw iti sabsabali. Ti pannakaawat tulongannatayo a magunggonaan iti pannakakorehir ken mangsigurado kadagiti napatpateg a banag. (Proverbio 3:7) No kasta, buyogen ti tarigagay a mangay-ayo ken Jehova, ikagumaantayo koma ti maaddaan iti nawadwad nga umiso a pannakaammo iti Saona. Daytoy ti tumulong kadatayo a mangilasin iti naimbag ken dakes, mangtingiting no ania ti pudno a napateg, ken mangsalimetmet a sisusungdo iti napateg a relasiontayo ken Jehova. Posible amin daytoy no ipapusotayo ti pannakaawat. Ngem adda pay kasapulan. Masapul a saluadannatayo koma ti pannakaawat.

Kasanoyo a Sungbatan?

◻ Apay a masapul nga ipapusotayo ti pannakaawat?

◻ Kasano nga apektaran ti pannakaawat ti panagsasao ken kababalintayo?

◻ Ania ti mabalin nga epekto ti pannakaawat iti espiritutayo?

◻ Apay a kanayon koma nga agpannuraytayo ken Jehova maipaay iti pannakaawat?

[Ladawan iti panid 13]

Ti pannakaawat tulongannatayo a mangkontrol iti espiritutayo

[Ladawan iti panid 15]

Nautob ni mannakaawat nga Ari Solomon a ti panagragragsak ket saan a pudpudno a makapnek