OSO
[Heb., dov wenno dohv; Gr., arʹkos].
Ti oso a masarakan idi idiay Palestina ket isu ti kayumanggi nga oso ti Siria (Ursus arctos syriacus), ken masarakan pay laeng dayta ita idiay makin-amianan a Siria, makin-amianan a laud nga Iran, ken makin-abagatan a Turkia. Kaaduanna a ti marisna ket nakusnaw a kayumanggi ken agdagsen iti promedio nga agarup 140 kg (310 lb). Nupay kasla nakudad ti oso, nakaparpardas nga agtaray uray no saan a patad ti daga, a ti sumagmamano a kita ti oso makapagtarayda iti gistay 48 km (30 mi) kada oras iti pangasidegen laeng a distansia. Nalaing met nga aglangoy dagiti oso, ken makakalay-at pay ti kaaduan kadakuada.
Awan ti pammaneknek a dagiti oso ket salikepkepanda wenno rakependa a siiirut dagiti biktimada agingga a matay. No makilaban, usaren ti oso ti dadakkel nga imana, nga ilumlomna dagiti nakadungraraw a kukona iti bagi ti kalabanna babaen iti nabibileg ken nadadagsen a takiagna. Mabalin nga umanayen a mangpapatay iti maysa nga animal a kas iti ugsa ti maminsan laeng a panangarrabisna. Isu a mayanatup unay ti panangtukoy ti Kasuratan a nakapegpeggad ti oso kas met laeng iti leon. (Am 5:19; Un 3:10) Iti kinapudnona, ibilang dagiti mangad-adal kadagiti animal a napegpeggad pay ti oso ngem kadagiti dadakkel a pusa. Nupay kasta, gagangay a ti oso ket kas met laeng iti dadduma nga animal a saanna a guluen dagiti tattao no di ket liklikanna ida, nupay mabalin a dumarup no mapagrurod wenno makigtot.
Sumagmamano a daras a dinakamat ti Kasuratan ti kinarungsot ti kabaian nga oso no mapukaw dagiti urbonna. (2Sm 17:8; Pr 17:12; Os 13:8) Iti maysa a pasamak, inusar ti Dios dagiti oso a mangpapatay kadagiti delingkuente nga ubbing a nangrabrabak ken mammadto Eliseo.—2Ar 2:24.
Nadumaduma ti pagtartaraon dagiti oso, a manganda iti bulbulong ken bagas dagiti mula, prutas, babassit a bunga, nues, itlog, insekto, ikan, bao, ken ti kaasping dagita, ket pagay-ayatda unay ti diro. Agparang a mulmula ti kaykayat a pagtaraon dagiti oso, nupay saan amin a kita ti mula. Nupay kasta, no nakirangen dagiti prutas ken ti dadduma pay a saan a karne a pagtaraon dagiti oso iti kadaanan nga Israel, masapul a siputan dagiti agtartaraken iti karnero ken kalding ti iraraut dagiti oso. Idi agtutubo pay laeng ni David, kinasapulan a sanguenna ti iraraut ti maysa nga oso tapno masalaknibanna ti arban ni amana.—1Sm 17:34-37.
Pagaammo a no mabisin dagiti oso ken maangotda ti mabalinda nga anupen, saanda a makatalna nga agasug. Iti kasta, dineskribir ni mammadto Isaias dagiti Israelita nga ‘umas-asugda kas kadagiti oso’ iti panagur-urayda iti kinahustisia ken pannakaisalakan, ngem maulit-ulit laeng a mapaayda. (Isa 59:11) Ti dumardarundon nga oso ket mayanatup met a kaasping ti nadangkes nga agturay a mangsamsam ken mangilupitlupit kadagiti nanumo nga iturayanna.—Pr 28:15.
Iti sirmata ni Daniel maipapan kadagiti nakaam-amak nga animal a mangisimsimbolo kadagiti kabilgan a turay iti lubong, ti oso inrepresentarna ti Medo-Persia ken ti kinaagumna a mangparmek ken mangsamsam iti sabali a teritoria. (Da 7:5, 17) Iti sirmata ni Juan, ti pito ti ulona ken sangapulo ti sarana nga atap nga animal manipud iti baybay nga umasping ti kinagaramugamna ket naipakita nga addaan iti saksaka a “kas kadagiti saka ti oso.” (Apo 13:2) Ti padto nga agarabto ti oso a kadua ti baka ket ipasimudaagna ti kinatalna iti nagbabaetan ti naummong manen nga ili ni Jehova iti sidong ti turay ti Mesias.—Isa 11:7.