Ti Naayat nga Urnos ti Pamilia ni Jehova
“Gapu itoy, iruknoyko dagiti tumengko iti sanguanan ti Ama, isu a pangalaan ti nagan ti amin a sangakabbalayan idiay langit ken ditoy daga.”—EFESO 3:14, 15.
1, 2. (a) Ania ti panggep ni Jehova a nangbukel iti pamilia? (b) Ania ti paset ti pamilia ita iti urnos ni Jehova?
NI JEHOVA ti nangiyurnos ti pamilia. Babaen dayta, saanna laeng a pinennek ti pannakasapul ti tao iti katakunaynay, kaandingay, wenno kinasinged. (Genesis 2:18) Ti pamilia ti inusar ti Dios a mangitungpal iti nadayag a panggepna a mangpunno iti daga. Kinunana iti immuna nga agassawa: “Agbungakayo ket agadukayo ket punnuenyo ti daga ken agbalinkayo nga appo kenkuana.” (Genesis 1:28) Makagunggona ti nabara ken naayat a kasasaad iti pamilia kadagiti adu nga annak a maipasngayto kada Adan ken Eva ken dagiti kaputotanda.
2 Ngem, simmukir dagiti immuna nga agassawa—a nangyeg kadagiti dakes nga epekto kadakuada ken kadagiti annakda. (Roma 5:12) Ti biag ti pamilia ita ngarud ket maisupadi iti daydi pinanggep ti Dios a pagbalinanna koma. Kaskasdi, napateg pay laeng ti lugar ti pamilia iti urnos ti Dios, nga agserbi kas ti kangrunaan a paset ti Nakristianuan a kagimongan. Saan a panangtagibassit daytoy iti nasayaat a magapgapuanan ti adu nga awan pay assawana a Kristiano iti tengngatayo. Imbes ketdi, bigbigentay ti dakkel a maitultulong met dagiti pamilia iti naespirituan a salun-at ti intero a Kristiano nga organisasion. Natibker dagiti kongregasion no natibker dagiti pamilia. Nupay kasta, kasano a makapagballigi ti pamiliayo iti sango dagiti pakarigatan ita? Tapno masungbatan, usigentayo no aniat’ kunaen ti Biblia maipapan iti urnos ti pamilia.
Ti Pamilia idi Tiempo ti Biblia
3. Ania ti akem ti asawa a lalaki ken ti asawa a babai iti pamilia a patriarka?
3 Inlaksid da Adan ken Eva ti urnos ti Dios iti kinaulo. Ngem tinungpal dagiti matalek a lallaki, kas kada Noe, Abraham, Isaac, Jacob, ken Job, ti umiso a saadda, kas ulo ti pamilia. (Hebreo 7:4) Maiyarig ti pamilia a patriarka iti bassit a gobierno, ti ama ti agak-akem kas panguluen ti relihion, mannursuro, ken ukom. (Genesis 8:20; 18:19) Napateg met ti akem dagiti assawa a babbai, saan a kas tagabo no di ket kas katulongan a manangaywan iti sangakabbalayan.
4. Kasano a nagbaliw ti biag ti pamilia iti sidong ti Linteg Mosaiko, ngem ania ti nagtultuloy nga akem dagiti nagannak?
4 Idi nagbalin a nasion ti Israel idi 1513 K.K.P., natantan-ok ti sangkailian a Linteg a naited baeten ken Moises ngem iti paglintegan ti pamilia. (Exodo 24:3-8) Dagiti nadutokan nga ukom ti autorisado a mangngeddeng, agraman dagiti serioso unay a banag. (Exodo 18:13-26) Dagiti met padi a Levita ti akinrebbeng kadagiti daton iti panagdayaw. (Levitico 1:2-5) Nupay kasta, napateg pay laeng ti akem ti ama. Indagadag ni Moises kadagiti amma: “Dagitoy a sasao nga ibilinko kenka iti daytoy nga aldaw, agyandanto ita pusom; ket isuromto a siaagawa dagitoy kadagiti annakmo, ket dagitoy ti sasaoem kadakuada no situtugawka iti balaymo, ken no magmagnaka iti dalan, ken no agiddaka, ken no bumangonka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Dakkel met ti maaramidan dagiti inna. Imbilin ti Proverbio 1:8 kadagiti agtutubo: “Anakko, denggem ti pannursuro toy amam, ket dika bay-an ti linteg ni inam.” Wen, iti las-ud ti urnos ti autoridad ni lakayna, mabalin ti Hebreo nga ina ti mangaramid—ken mangipatungpal—ti paglintegan ti pamilia. Masapul a dayawen dagiti annakna uray no baketen.—Proverbio 23:22.
5. Kasano nga impakita ti Linteg Mosaiko ti lugar dagiti annak iti urnos ti pamilia?
5 Nalawag met a sagudayen ti Linteg ti Dios ti paset dagiti annak. Kinuna ti Deuteronomio 5:16: “Dayawem ni amam ken ni inam, kas ni Jehova a Diosmo imbilinna kenka; tapno manayon dagiti aldawmo, ken tapno agbalinkanto a naimbag iti daga nga ited kenka ni Jehova a Diosmo.” Iti sidong ti Linteg Mosaiko, nadagsen a basol ti di panagraem kadagiti nagannak. (Exodo 21:15, 17) “Ta asinoman a lalaki a mangilunod ken amana, wenno ken inana,” kinuna ti Linteg, “di bumurong a mapapatayto.” (Levitico 20:9) Ti panagrebelde kadagiti nagannak katupagnat’ panagrebelde iti Dios a mismo.
Ti Akem dagiti Kristiano nga Assawa a Lallaki
6, 7. Apay kasla naidumduma dagiti sasao ni Pablo idiay Efeso 5:23-29 kadagiti immuna-siglo a managbasana?
6 Mangipaay ti Kinakristiano ti ad-adu nga impormasion maipapan iti urnos ti pamilia, nangruna iti akem ti asawa a lalaki. Iti ruar ti kongregasion Kristiano, kadawyan kadagiti lallaki idi immuna a siglo ti agbalin a nagubsang, naulpit kadagiti assawada. Napaidaman dagiti babbai kadagiti kangrunaan a kalintegan ken dayaw. Kunaen ti The Expositor’s Bible: “Para-anak laeng ti panangibilang ti de adal a Griego iti asawana. Awan kalinteganna nga agkedked iti seksual a tarigagay ni lakayna. Saan a karaman ti ayat iti kontrata ti panagasawa. . . . Awan pulos kalintegan ti tagabo a babai. Ti akinkukua kenkuana ti mangtengtengngel iti bagina.”
7 Iti kasta a kasasaad, insurat ni Pablo idiay Efeso 5:23-29: “Ti asawa a lalaki isu ti ulo ti babai a, kas met ni Kristo isu ti ulo ti kongregasion, ket isu met laeng ti manangisalakan iti bagi. . . . Lallaki, ayatenyo dagiti assawayo, a kas met iti panagayat ni Kristo iti kongregasion, ket inyawatna ti bagina gapu kenkuana . . . Rebbeng nga ayaten dagiti lallaki dagiti assawada, a kas kadagiti bagida. Ti agayat iti asawana ayatenna ti bagina, ta nikaanoman awan pay ti gimmura iti lasagna met laeng, no di ket taraonanna ken igagana.” Kadagiti managbasa idi immuna a siglo, naidumduma dagitoy a sasao. Kunaen ti The Expositor’s Bible: “No idilig iti nalulok a moral kadagidi a tiempo, awanen ti natantan-ok ken naing-inget pay iti Kinakristiano ngem iti Nakristianuan a panangmatmat iti panagasawa. . . . [Daytat’] nangilukat iti baro a panawen para iti sangatauan.”
8, 9. Ania a dakes a kababalin kadagiti babbai ti kadawyan kadagiti lallaki, ken apay a nasken a liklikan dagiti Kristiano a lallaki ti kasta a panangmatmat?
8 Naidumduma met ita ti balakad ti Biblia nga agpaay kadagiti assawa a lallaki. Agpapan panangirupir dagiti babbai iti wayawayada, matmatan pay laeng ti adu a lallaki dagiti babbai kas pangpennek iti sekso. Gapu ta patienda ti ballikug a kapanunotan a pagay-ayat kano dagiti babbai ti maiturayan, matengngel, wenno maranggasan, ab-abusuen ti adu a lallaki dagiti assawada iti pisikal ken emosional. Anian a nakababain para iti maysa a Kristiano a lalaki no paallukoy iti nailubongan a panagpampanunot ken no abusuenna ni baketna! “Maysa a ministerial nga adipen ni lakayko ken mangipapaay kadagiti palawag publiko,” kuna ti maysa a Kristiano a babai. Ngem, ipalgakna, “Maysaak a namalmalo nga asawa.” Nalawag, maisalungasing dagiti kasta a tignay iti urnos ti Dios. Manmano ti kasta a lalaki; masapul nga agpatulong tapno maparmekna ti kinamanagpungpungtotna no tarigagayanna ti anamong ti Dios.—Galacia 5:19-21.
9 Imbilin ti Dios kadagiti lallaki nga ayatenda dagiti assawada a kas iti bagida. Ti panagkedked a mangaramid iti dayta ket ibubusor iti urnos a mismo ti Dios ken mabalin a dadaelenna ti relasion ti maysa iti Dios. Nalawag dagiti sasao ni apostol Pedro: “Dakayo a lallaki makipagnaedkayo kadagiti assawayo a mayalubog iti kinasirib, a padayawanyo ida a kas baso a narasrasi, . . . tapno dagiti kararagyo saanda koma a malappedan.” (1 Pedro 3:7) Ti sigugubsang a panangtrato iti asawa a babai dangranna met ti espiritualidadna ken ti espiritualidad ti anakna.
10. Kadagiti ania a pamay-an a matulad ti assawa a lallaki ni Kristo iti panangwatwat ti kinaulo?
10 Assawa a lallaki, tumibker ti pamiliayo iti sidong ti kinauloyo no watwatenyo dayta a maitunos iti pamay-an ni Kristo. Nikaanoman a nagubsang wenno manangabuso ni Kristo. Maisupadi ketdi, naikunana: “Agsursurokayo kaniak, ta siak naemmaak ken napakumbabaak, ket makasarakkayto ti inana a maipaay kadagiti kararuayo.” (Mateo 11:29) Maikuna aya ti pamiliayo dayta kadakayo? Trinato ni Kristo dagiti adalanna kas gagayyem ken nagtalek kadakuada. (Juan 15:15) Ipapaayyo met laeng kadi iti asawayo ti umasping a dayaw? Kinuna ti Biblia maipapan iti “natalunggadingan nga asawa a babai”: “Ti puso ti asawana sitatalek kenkuana.” (Proverbio 31:10, 11) Kaipapanan dayta ti panangipaay kenkuana ti wayawaya, a saan nga agbalin a nainget unay kenkuana. Mainayon pay, pinaregta ni Jesus dagiti adalanna a mangipeksa iti rikrikna ken kapanunotanda. (Mateo 9:28; 16:13-15) Ar-aramidenyo met kadi dayta ken baketyo? Wenno matmatanyo kadi ti napudno a di iyaanamong kas karit iti autoridadyo? Babaen ti panangikabilangan iti rikrikna ni baketyo imbes a di ikankano dagita, kinapudnona isut’ matignayyo a mangraem iti kinauloyo.
11. (a) Kasano a maaywanan dagiti amma dagiti naespirituan a kasapulan dagiti annakda? (b) Apay a masapul a mangituyang dagiti panglakayen ken ministerial nga adipen ti nasayaat nga ulidan iti panangaywan kadagiti pamiliada?
11 No maysakayo nga ama, pagrebbenganyo met nga aywanan dagiti naespirituan, emosional, ken pisikal a kasapulan dagiti annakyo. Iraman dayta ti nasayaat a naespirituan nga urnos para iti pamiliayo: pannakipagtrabaho kadakuada iti tay-ak ti serbisio, panangyadal iti Biblia iti pagtaengan, panangusig iti inaldaw a teksto. Makapainteres, ipakita ti Biblia a ti maysa a panglakayen wenno ministerial nga adipen masapul a “maysa a mangituray a naimbag iti balayna met laeng.” Masapul ngarud a mapagulidanan nga ulo ti pamilia dagiti lallaki nga addaan kadagitoy nga annongen. Nupay nalabit mangibakbaklayda kadagiti nadagsen nga annongen iti kongregasion, masapul nga ipangrunada ti mismo a pamiliada. Impakita ni Pablo no apay: “Ta no ti maysa a tao dina ammo ti mangurnos iti balayna met laeng, kasanonto ti panangaywanna iti kongregasion ti Dios?”—1 Timoteo 3:4, 5, 12.
Manangsuportar nga Assawa a Babbai
12. Ania ti paset ti asawa a babai iti Nakristianuan nga urnos?
12 Maysakayo aya a Kristiano nga asawa a babai? No kasta masapul nga agakemkayo met iti napateg a paset iti urnos ti pamilia. Nabalakadan dagiti Kristiano nga assawa a babbai “nga ayatenda dagiti assawada, nga ayatenda dagiti annakda, nataknengda, nadalusda, nga aywananda ti balay, naasida, nga agtulnogda kadagiti assawada met laeng.” (Tito 2:4, 5) Pagreggetanyo koma ngarud ti agbalin a mapagulidanan nga agtagibalay, a taginayonenyo ti nadalus ken makaay-ayo a pagtaengan agpaay iti pamiliayo. Makabannog no dadduma ti trabaho iti uneg ti pagtaengan, ngem saan a mangtagibassit wenno awan kaes-eskanna. Kas asawa, dakayo “ti mangaywan ti balay” ket nalabit matagiragsakyo ti wayawaya iti daytoy a banag. (1 Timoteo 5:14) Kas pangarigan, ti “natalunggadingan nga asawa” ti gimmatang kadagiti kasapulan ti pamilia, nangtaming kadagiti real-estate transactions, ken nakategged pay babaen ti panangaywanna iti bassit a negosio. Di pakasdaawan nga isut’ indayaw ni lakayna! (Proverbio, kapitulo 31) Siempre, dagiti kasta a bukod a panagregget saan a limbes kadagiti pagannurotan nga impaay ni lakayna kenkuana kas ulona.
13. (a) Apay mabalin a narigat ti panagpasakop para kadagiti dadduma a babbai? (b) Apay nasayaat nga agpasakop dagiti Kristiano a babbai kadagiti assawada?
13 Nupay kasta, mabalin a saan a kanayon a nalaka ti panagpasakop iti lakayyo. Saan nga amin a lallaki ket maikari a pagraeman. Ken nalabit nalalaingkayo no iti panangiggem iti kuarta, panangiplano, wenno panangurnos. Nalabit adda sekular a trabahoyo ket dakkel ti maitultulongyo iti masapulan ti pamiliayo. Wenno nalabit nagsagabakayo iti sidong ti panangdominar dagiti lallaki idi napalabas ket marigatankayo nga agpasakop iti lalaki. Nupay kasta, ti panangipakita ti “nauneg a panagraem,” wenno ‘‘buteng,’’ iti asawayo ipakitana ti panagraemyo iti kinaulo ti Dios. (Efeso 5:33, Kingdom Interlinear; 1 Corinto 11:3) Nagpateg met ti panagpasakop iti panagballigi ti pamiliayo; tulongannakayo a mangiliklik ti panagasawayo kadagiti di kasapulan a pakarigatan ken pakadagsenan.
14. Aniat’ mabalin nga aramiden ti asawa a babai no dina anamongan ti pangngeddeng ni lakayna?
14 Ngem, kaipapanan kadi daytoy nga agulimekkayo lattan no mariknayo a ti pangngeddeng ni lakayyo ket pagdaksan ti pamiliayo? Saan met a kasta. Nagtimek ti asawa ni Abraham a ni Sara idi nariknana a dakes ti sasaaden ti anakna, ni Isaac. (Genesis 21:8-10) Kasta met, nalabit mariknayo a masapul nga ipeksayo ti rikriknayo no dadduma. No maaramid daytoy iti nadayaw a pamay-an iti “maitutop a tiempo,” dumngeg ti nadiosan a Kristiano a lallaki. (Proverbio 25:11) Ngem no di naikaskaso ti singasingyo ken awan masalungasing a prinsipio ti Biblia, saan kadi a rumsua dagiti parikut no busorenyo dagiti tarigagay ni lakayyo? Laglagipenyo, “ti pudno a masirib a babai bangonenna ti balayna, ngem ti maag dadaelenna kadagiti im-imana met laeng.” (Proverbio 14:1) Maysa a pamay-an a maibangon ti pagtaenganyo isu ti panangsuportar iti kinaulo ni lakayyo, panangidayaw kadagiti gapuananna, bayat a tamingenyo dagiti biddutna iti natanang a pamay-an.
15. Kadagiti ania a pamay-an a makiraman ti asawa a babai iti panangdisiplina ken panangsanay kadagiti annakna?
15 Sabali pay a pamay-an a maibangon ti pagtaenganyo isu ti pannakiraman iti panangdisiplina ken panangsanay kadagiti annak. Kas pangarigan, maaramidyo ti pasetyo a mangtaginayon iti regular ken makapabileg a panagadal iti Biblia ti pamilia. “Dika pasardengen ta imam” no iti panangiranud kadagiti kinapudno ti Dios kadagiti annakyo iti tunggal gundaway—no agluglugankayo wenno uray no makitiendakayo. (Eclesiastes 11:6) Tulonganyo ida a mangisagana kadagiti komentoda kadagiti gimong ken kadagiti pasetda iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Siputanyo dagiti pakikadkaduaanda. (1 Corinto 15:33) No maipapan kadagiti nadiosan a pagalagadan ken disiplina, ipakitayo kadagiti annakyo nga agtunoskayo nga agassawa. Dikay palubosan a pagsupiatendakayo nga agassawa tapno maalada ti kayatda.
16. (a) Ania nga ehemplo idiay Biblia ti mangparegta kadagiti agsolsolo a nagannak ken kadagiti di mamati ti assawada? (b) Kasano a makatulong dagiti dadduma iti kongregasion iti kasta a tattao?
16 No agsolsolokayo a naganak wenno di mamati ni lakayyo, nalabit dakayo ti mangidaulo iti naespirituan. Mabalin a narigat daytoy ket no dadduma makaupay. Ngem dikay sumuksuko. Nagballigi ti ina ni Timoteo, ni Eunice, a nangisuro kenkuana iti nasantuan a Kasuratan “manipud iti kinaubing,” nupay di mamati ni lakayna. (2 Timoteo 1:5; 3:15) Ken adu kadatayo ti naballigi met. No kasapulanyo ti tulong iti daytoy a banag, mabalin nga ipakaammoyo kadagiti panglakayen dagiti kasapulanyo. Mabalin a mangtudingda ti maysa a tumulong kadakayo a makigimong ken rumuar iti tay-ak ti serbisio. Mabalin a paregtaenda dagiti dadduma nga iraman ti pamiliayo kadagiti panaglinglingay wenno panagtitipon. Wenno mabalin a mangtudingda iti maysa nga aduan kapadasan a manangibunannag a tumulong kadakayo a mangirugi iti panagadal ti pamilia.
Manangapresiar nga Annak
17. (a) Kasano a makatulong dagiti agtutubo iti pagimbagan ti pamilia? (b) Ania nga ulidan ti intuyang ni Jesus iti daytoy a banag?
17 Makatulong dagiti agtutubo a Kristiano iti pagimbagan ti pamilia babaen ti panangsurot iti balakad ti Efeso 6:1-3: “Annak, agtulnogkayo kadagiti dadakkelyo gapu iti Apo; ta daytoy nalinteg: ‘Dayawem ni amam ken ni inam’; nga isu ti umuna a bilin nga adda karina: ‘Tapno naimbag ti lak-ammo ket atiddag ti biagmo iti rabaw ti daga.’” Babaen ti pannakitunos kadagiti dadakkelyo, ipakpakitayo ti panagraemyo ken Jehova. Perpekto ni Jesu-Kristo ket nalaka la koma nga inkalinteganna a makapababa iti dayawna no agpasakop kadagiti imperpekto a dadakkel. Kaskasdi, “nagtulnog kadakuada. . . . Ket nagtultuloy a rimmang-ay ni Jesus iti sirib ken iti pisikal ket inanamongan ti Dios ken dagiti tao.”—Lucas 2:51, 52.
18, 19. (a) Aniat’ kaipapanan ti panangdayaw kadagiti nagannak? (b) Kasano a ti pagtaengan agbalin a lugar a pakabang-aran?
18 Saan kadi a rumbeng met a dayawenyo dagiti dadakkelyo? Ti “panangdayaw” ditoy kayatna a sawen, panangbigbig iti maiparbeng a nadutokan nga autoridad. (Idiligyo ti 1 Pedro 2:17.) Kaaduanna maiparbeng ti kasta a panangdayaw uray no di mamati dagiti nagannak wenno saanda a mangipakpakita ti nasayaat nga ulidan. Rumbeng nga ad-adda a dayawenyo dagiti dadakkelyo no mapagulidananda a Kristiano. Laglagipenyo met, a ti disiplina ken panangidalan nga ipapaay dagiti dadakkelyo di nairanta a mangpairut kadakayo iti di nainkalintegan a pamay-an. Imbes ketdi, salsalaknibandakayo tapno “agbiagka[yo].”—Proverbio 7:1, 2.
19 Anian a naayat nga urnos, ngarud, ti pamilia! No suroten dagiti assawa a lallaki, assawa a babbai, ken dagiti annak dagiti pagannurotan ti Dios iti biag ti pamilia, agbalin a taklin ti pagtaengan, lugar a pakabang-aran. Nupay kasta, nalabit rumsua dagiti parikut mainaig iti komunikasion ken panangsanay kadagiti annak. Usigen ti sumaruno nga artikulo no kasano a marisut ti dadduma kadagitoy a parikut.
Malagipyo Pay Aya?
◻ Ania a pagwadan ti intuyang dagiti managbuteng-Dios nga assawa a lallaki, assawa a babbai, ken annak idi tiempo ti Biblia?
◻ Ania a lawag ti imbuksilan ti Kinakristiano iti akem ti asawa a lalaki?
◻ Ania ti rumbeng a paset ti asawa a babai iti Kristiano a pamilia?
◻ Kasano a makatulong dagiti Kristiano nga agtutubo iti pagimbagan ti pamilia?
[Ladawan iti panid 9]
“No idilig iti nalulok a moral kadagidi a tiempo, awanen ti natantan-ok ken naing-inget pay iti Kinakristiano ngem iti Nakristianuan a panangmatmat iti panagasawa. . . . [Daytat’] nangilukat iti baro a panawen para iti sangatauan”
[Ladawan iti panid 10]
Paregtaen dagiti Kristiano a lallaki dagiti assawada a mangipeksa iti rikriknada, a maawatanda koma dagita a rikrikna