“Ti Tolda Dagidiay Napalungdo Rumangpayanto”
INTON bumtak ti Armagedon ken pagpatinggaenna ti dakes a sistema dagiti bambanag ni Satanas, “ti balay dagiti nadangkes a tattao matalipuposto.” Komusta met “ti tolda dagidiay napalungdo”? “Rumangpayanto” dayta iti baro a lubong ti Dios.—Proverbio 14:11.
Ngem agingga a saan pay a ‘nagessat dagiti nadangkes iti mismo a daga ken naalat-at dagiti nagulib,’ agbiagda a kadua dagiti awan pakababalawanna. (Proverbio 2:21, 22) Agrangpaya ngata dagiti napalungdo iti sidong dagita a kasasaad? Ti bersikulo 1 agingga 11 ti kapitulo 14 iti libro ti Biblia a Proverbio ipakitana a no agsao ken agtignaytayo maitunos iti sirib, rumang-ay ken natalgedtayo uray ita.
No Maibangon ti Sangakabbalayan Babaen ti Sirib
Maipapan iti impluensia ti asawa a babai maipaay iti pagimbagan ti pamilia, inkomento ni Ari Solomon ti nagkauna nga Israel: “Ti pudpudno a masirib a babai binangonna ti balayna, ngem daydiay maag rebbaenna dayta babaen kadagiti bukodna nga ima.” (Proverbio 14:1) Kasano a ti maysa a babai nga addaan iti sirib ibangonna ti sangakabbalayanna? Ti masirib a babai raemenna ti urnos ti Dios mainaig iti kinaulo. (1 Corinto 11:3) Saan a tumulad iti kinamanagwaywayas nga agraraira iti lubong ni Satanas. (Efeso 2:2) Agpasakup ken padayawanna ti asawana, isu a dagiti sabsabali ad-adda a pagraemanda ni lakayna. Ti masirib a babai aktibo a makipaset iti panangisuro kadagiti annakna maipapan kadagiti naespirituan ken praktikal a banag. Sigagaget nga agtrabaho agpaay iti pagimbagan ti sangakabbalayanna, a pagbalinenna ti pagtaengan a makaay-ayo ken komportable a lugar para iti pamiliana. Nanakman ken saan a gastador. Dakkel ti maitulong ti pudno a masirib a babai tapno narang-ay ken natalged ti sangakabbalayanna.
Ti maag a babai saanna a raemen ti urnos ti Dios mainaig iti kinaulo. Nasakit ti panagsasaona ken lakayna. Gapu ta saan a managsalimetmet, nagastos iti panangusarna iti urnong a nagrigrigatan ti pamilia. Napamayan pay. Kas resulta, saan a nadalus ken nadalimanek ti balay, ket agsagaba dagiti annak iti pisikal ken naespirituan. Wen, ti maag rebbaenna ti sangakabbalayanna.
Ngem ania ti pagibatayan no masirib wenno maag ti maysa a tao? Kuna ti Proverbio 14:2: “Daydiay magmagna iti kinapalungdona agbuteng ken Jehova, ngem daydiay nakillo iti daldalanna Isu umsienna.” Daydiay napalungdo agbuteng iti pudno a Dios, ket “ti panagbuteng ken Jehova isu ti punganay ti sirib.” (Salmo 111:10) Ti pudno a masirib a tao ammona a pagrebbenganna ti ‘agbuteng iti pudno a Dios ken mangsalimetmet iti bilinna.’ (Eclesiastes 12:13) Iti sabali a bangir, daydiay maag agbiag a maisalungasing kadagiti pagalagadan ti Dios iti kinapalungdo. Nakillo ti daldalanna. Ti kasta a tao umsienna ti Dios, nga ibagbagana iti panunotna: “Awan ti Jehova.”—Salmo 14:1.
No Nainsiriban ti Panangusar Kadagiti Bibig
Ania ti maikuna maipapan iti panagsasao ti maysa a tao nga agbuteng ken ni Jehova ken iti daydiay mangumsi Kenkuana? “Ti pagbaut ti kinatangsit adda iti ngiwat daydiay maag,” kuna ti ari, “ngem saluadanto ida dagiti mismo a bibig dagidiay masirib.” (Proverbio 14:3) Gapu ta awanan iti nadiosan a sirib, saan a mannakikappia ken saan a rasonable ti maag a tao. Naindagaan, inaanimal, sinasairo ti sirib a mangiturturong kadagiti addangna. Nagubsang ken arogante dagiti sasaona. Gapu ta natangsit ti panagsasaona, adu a parikut ti iyegna iti bagina ken kadagiti sabsabali.—Santiago 3: 13-18.
Dagiti bibig ti masirib a tao ti mangsaluad wenno mangsalaknib kenkuana, isu nga agbalin a naragragsak. Kasano? Kuna ti Kasuratan: “Adda daydiay agsasao a siaaleng-aleng a kas kadagiti panangsugat ti kampilan, ngem ti dila dagidiay masirib ket makapaimbag.” (Proverbio 12:18) Saan a nadarasudos wenno makapasakit ti sasao ti masirib a tao. Panunotenna ti isungbatna. (Proverbio 15:28) Mangpaimbag ti napili a sasaona—makaparegta kadagiti malmaldaang a kararua ken makapabang-ar kadagiti mairurrurumen. Imbes a makaparurod, mangpatalna ken mangpakalma ti sasaona.
No ti Sirib Iwanwanna Dagiti Kalat ti Tao
Insaruno ni Solomon ti makapainteres a proverbio nga agparang a mainaig iti kasapulan a panangutob kadagiti pagimbagan ken pagdaksan ti panangaramid iti maysa a banag. Kunana: “No sadino nga awan ti bakbaka nadalus ti kulluong, ngem naruay ti apit gapu iti bileg ti maysa a toro.”—Proverbio 14:4.
Iti komentona iti kaipapanan daytoy a proverbio, kuna ti maysa a reperensia: “Ti kawaw a kulluong ipasimudaagna nga awan ti baka a pakanen, isu a ti maysa saannan a kasapulan ti agdalus ken agaywan iti animal, ken basbassit ti gastos. Ngem awan serbina dayta a ‘pagimbagan’ ta nakuna iti bersikulo 4b: no awan ti baka a mausar, kas naipasimudaag, saan a nawadwad ti apit.” Masapul a nainsiriban nga agpili ti mannalon.
Saan aya nga agaplikar ti prinsipio daytoy a proverbio no panunotentayo ti agsapul iti sabali a trabaho, agpili iti maysa a kita ti balay, gumatang iti lugan, agtaraken iti animal, ken dadduma pay nga umasping a banag? Ti masirib a tao utobenna dagiti pagimbagan ken pagdaksan ti maysa a panggep ken panunotenna no makagunggona a pagbannogan ken paggastosan dayta.
No Masirib ti Maysa a Saksi
“Ti matalek a saksi isu daydiay saanto nga agulbod,” intuloy ni Solomon, “ngem ti ulbod a saksi agyesngaw kadagiti kinaulbod laeng.” (Proverbio 14:5) Sigurado a dakkel a pakadangranan ti iyeg ti panagulbod ti maysa a saksi. Naubor agingga a natay ni Nabot a Jezraelita gapu iti dua nga awan kaes-eskanna a lallaki a siuulbod a nagtestigo maibusor kenkuana. (1 Ar-ari 21:7-13) Ken saan kadi a napapatay ni Jesus gapu kadagiti ulbod a saksi? (Mateo 26:59-61) Dagiti ulbod a saksi nagtestigoda met maibusor ken ni Esteban—ti immuna nga adalan ni Jesus a napapatay gapu iti pammatina.—Aramid 6: 10, 11.
Ti kinaulbod ti maysa a tao mabalin a mailimed iti sumagmamano a tiempo, ngem panunotenyo no anianto ti pagbanaganna. Kagura ni Jehova ti “ulbod a saksi nga agyesngaw kadagiti kinaulbod,” kuna ti Biblia. (Proverbio 6: 16- 19) Agtungpalto ti kasta a tao iti danaw a sumsumged iti apuy ken asupre—ti maikadua nga ipapatay—a kaduada dagiti managdakdakes kas kadagiti mammapatay, mannakiabig, ken managrukbab iti didiosen.—Apocalipsis 21:8.
Ti matalek a saksi saan nga agulbod no agtestigo. Ngem saanna a kaipapanan daytoy nga obligado a mangipaay iti naan-anay nga impormasion kadagidiay mabalin nga agtarigagay a mangyeg iti pakadangranan ti ili ni Jehova. Da patriarka nga Abraham ken Isaac inlimedda dagiti impormasion kadagiti dadduma a saan nga agdaydayaw ken ni Jehova. (Genesis 12:10-19; 20:1-18; 26:1-10) Ni Rahab ti Jerico inyaw-awanna dagiti pasurot ti ari. (Josue 2:1-7) Ni Jesu-Kristo a mismo liniklikanna ti mangipalgak iti naan-anay nga impormasion no agresulta dayta iti saan a nesesita a pannakadangran. (Juan 7:1-10) Kinunana: “Dikay ited kadagiti aso no ania ti nasantuan.” Apay a saan? ‘Tapno saanda a pulos agbuelta ket pisangpisangendakayo.’—Mateo 7:6.
No “Nalaka a Banag ti Pannakaammo”
Ti kadi sirib ik-ikutan ti amin a tattao? Kuna ti Proverbio 14:6: “Ti managuy-uyaw inkagumaanna ti makasarak iti sirib, ket awan; ngem iti daydiay mannakaawat nalaka a banag ti pannakaammo.” Ti manangumsi, wenno managuyaw, nalabit sapulenna ti sirib, ngem saanna a magun-odan ti pudno a sirib. Yantangay ti manangumsi sikukuspag nga uyawenna dagiti banag ti Dios, saanna a magun-odan dagiti pamunganayan a kasapulan tapno maaddaan iti sirib—ti umiso a pannakaammo iti pudno a Dios. Ti kinatangsit ken kinakuspagna ti manglapped kenkuana a mangammo iti maipapan iti Dios ken manggun-od iti sirib. (Proverbio 11:2) Apay a pakaseknanna pay la a sapulen ti sirib? Saan nga ibaga ti proverbio, ngem nalabit nga aramidenna dayta tapno agparang nga isu ket masirib.
“Ti pannakaammo ket nalaka a gun-oden” ti tao a mannakaawat. Ti pannakaawat ket nadepinar kas “pananganag: pannakatarus,” “ti abilidad a mangtarus iti pakabuklan a koneksion dagiti espesipiko a detalye.” Isu dayta ti abilidad a mangammo iti koneksion dagiti agduduma nga aspeto ti maysa a suheto ket makita ti pakabuklan, saan laeng a ti tunggal paset. Ibaga daytoy a proverbio a ti pannakaammo ket nalaka laeng a gun-oden ti maysa a tao nga addaan iti dayta nga abilidad.
Mainaig iti dayta, usigem ti mismo a kapadasam no maipapan iti pananggun-od iti pannakaammo iti Nainkasuratan a kinapudno. Idi nangrugika nga agadal ti Biblia, awan duadua a sumagmamano kadagiti kinapudno a naadalmo ket dagiti pamunganayan a sursuro maipapan iti Dios, kadagiti karina, ken iti Anakna. Idi damo, dimo pay mapagnanaig dagita. Ngem bayat nga intultuloymo ti nagadal, napagtutunosmon dagita ken nalawag a makitamon no kasano a nainaig dagiti agduduma a detalye iti pakabuklan a panggep ni Jehova agpaay kadagiti tattao ken iti daga. Mabigbigmon a lohikal ken adda panagnanaig ti kinapudno iti Biblia. Gapuna, nalaklakan ti panangammo ken pananglagipmo kadagiti baro a detalye agsipud ta maawatamon no ania ti pakainaiganda iti pakabuklan.
Nagballaag ti masirib nga ari mainaig iti saan a pagtaudan ti pannakaammo. “Pumanawka iti sanguanan ti maag a tao,” kunana, “ta sigurado a saanmonto nga imutektekan dagiti bibig ti pannakaammo.” (Proverbio 14:7) Ti maag a tao awanan iti umiso a pannakaammo. Saan a mangisawang iti pannakaammo dagiti bibigna. Naibalakad nga adaywan ti kasta a tao, ken nainsiriban ti agtultuloy a panangliklik kenkuana. Siasinoman nga “addaan kadagiti pannakilangen kadagidiay maag nakadakdakesto ti pagtungpalanna.”—Proverbio 13:20.
“Ti sirib ti nasaldet isu ti panangitarus iti dalanna,” intuloy ni Solomon, “ngem ti kinamaag dagidiay maag panangallilaw.” (Proverbio 14:8) Ti masirib a tao ut-utobenna dagiti tignayna. Ikabilanganna dagiti mabalin a pagpilianna ken panunotenna dagiti posible nga ibunga ti tunggal maysa kadagita. Nainsiriban nga ikeddengna no ania ti aramidenna. Komusta met ti maysa a maag a tao? Pilienna ti maag a pamay-an, a patienna nga ammona ti ar-aramidenna ken umiso ti pangngeddengna. Maallilaw gapu iti kinamaagna.
No ti Sirib Iwanwanna Dagiti Relasion
Ti maysa nga agpapaiwanwan iti sirib natalna ti relasionna kadagiti sabsabali. “Maag dagidiay manguyaw iti pannakabasol,” kuna ti ari ti Israel, “ngem kadagidiay napalungdo adda panagtutunos.” (Proverbio 14:9) Ti pannakasidir, wenno panagladingit gapu iti basol, ket nakakatkatawa iti maysa a maag. Nadadael ti relasionna iti pamiliana ken iti asinoman agsipud ta “nakuspag unay tapno agpaatur” ken agsapul iti talna. (The New English Bible) Anusan ti napalungdo a tao ti pagkapuyan dagiti sabsabali. Nakasagana nga agpadispensar ken maatur no isu ti agbiddut. Gapu ta sapsapulenna ti talna, naragsak ken nasinged ti relasionna kadagiti sabsabali.—Hebreo 12:14.
Insaruno a dinakamat ni Solomon ti maysa a mangdaddadael iti relasion dagiti tattao. Kunana: “Ti puso ammona ti kinapait ti kararua ti maysa, ket iti panagrag-ona awanto ti ganggannaet a makibiang.” (Proverbio 14:10) Kanayon kadi a mayebkastayo ti kaunggan nga emosiontayo—ladingit man wenno rag-o—kadagiti sabsabali ket iranudtayo kadakuada no ania ti mismo a mapaspasarantayo? Ken kanayon kadi a naan-anay a maawatan ti maysa a tao no ania ti rikna ti sabali? Ti sungbat kadagita a saludsod ket saan.
Kas pagarigan, usigenyo ti rikna ti maysa a kayatna ti agpakamatay. Masansan a saanna a mayebkas dayta a riknana iti maysa a kapamilia wenno gayyem. Ken dagiti sabsabali saanda a kanayon a malasin dagiti kasta a rikna dagiti kakaduada. Saantay a rumbeng a makonsiensia no saantay a makita dagitoy a pagilasinan ket mapaaytayo a tumulong. Isursuro met daytoy a proverbio a nupay makaliwliwa ti umadani ken gumun-od iti emosional a suporta ti maysa a mannakipagrikna a gayyem, limitado ti maaramidan dagiti tattao a mangliwliwa. Mabalin a kasapulan a ni Jehova laeng ti pagpannurayantayo no iti panangibtur iti dadduma a pakarigatan.
“Ti Napapateg a Bambanag ken Kinabaknang Addada iti Balayna”
“Ti balay dagiti nadangkes a tattao matalipuposto,” kuna ti ari ti Israel, “ngem ti tolda dagidiay napalungdo rumangpayanto.” (Proverbio 14:11) Ti nadangkes a tao mabalin a rumang-ay iti daytoy sistema dagiti bambanag ken mabalin nga agnaed iti maysa a napintas a balay, ngem ania ti magunggonana iti dayta no isu ket awanton? (Salmo 37:10) Iti sabali a bangir, mabalin a nanumo ti pagtaengan ti maysa a napalungdo. Ngem “ti napapateg a bambanag ken kinabaknang addada iti balayna,” kuna ti Salmo 112:3. Ania dagitoy?
No nainsiriban dagiti sasao ken aramidtayo, addaantayo iti “kinabaknang ken dayag” a patauden ti sirib. (Proverbio 8:18) Iramanda ti natalna a relasion iti Dios ken iti pada a tao, kinasalun-at ken kinaragsak, ken nataltalged a kasasaad. Wen, “ti tolda dagidiay napalungdo” mabalin a rumangpaya uray ita.
[Ladawan iti panid 27]
Ti masirib a babai bangonenna ti balayna
[Ladawan iti panid 28]
“Ti dila dagidiay masirib ket makapaimbag”