Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Dagiti Uso​—Tuladek Kadi Ida?

‘KABARUAN a talaga dayta, ah!’ ‘Daytat’ uso ita!’ Mabalin a nagadu dagiti makuna a panangpadayaw no makita dagiti kapatadanyo a tultuladenyo ti kabaruan nga uso. Wen, adda pamay-an dagiti uso a mangallukoy iti atension ken mangtukay iti kasta unay a reaksion.

Nupay kasta, nagpartak met nga agpasó dagiti uso, ken apagbiit laeng. Sigun iti maysa a surbey maipapan iti panaglako, magun-odan ti maysa nga uso ti damo a suportana iti sumagmamano a grupo dagiti natured, pagay-ayatdat’ karkarna nga agtutubo. Bayat nga agsaknap dayta, itandudo dayta dagiti managpataud ken managipablaak babaen ti magasin, TV, ken anunsio ti radio. Matangdanan dagiti musiko ken artista tapno pagbalinenda dayta a kasla mararaem ken nadayaw babaen ti panangirekomendarda iti dayta. Mabalin nga itandudo a mismo dayta dagiti agtutubo buyogen iti kasta unay a kinaganetget. No limmataken, pagay-ayat daytan “ti nagadu nga agtutubo.”

Ngem inton agangay, ti uso mapukawna ti pangallukoyna ket agpason. (American Demographics) Ngem bayat a ti kabaruan nga estilo, sala, wenno alikamen ti pagay-ayatda, mabalin a mariknayo a mapilitankayo a tumulad. Adut’ naaddaan iti karirikna ni 15-tawenna a Kim: “Mariknam a kaska la maipaspasuli no naidumdumaka.”

Ti panangtulad ket nangina a paggastuan. Usigenyo, kas pagarigan, ti uso a pin a limmatak kadagiti agtutubo a Pranses sumagmamano a tawen ti napalabasen. Sigun iti 1991 nga artikulo iti The New York Times, “[kasapulan] a mapno ti gorram ti baseball wenno tatak ti jacketmo iti napnuan kolor, kas kadakkel-tulnek ti domino a pin a nasileng ken patad ti uloda.” Kasla di makadangran ti uso​—ngem rumbeng nga agbayadka iti makapakellaat a $12 agpaay iti kada pin a dinisenio ti maysa a nalatak a diseniador.

Mabalin met a masarakan ti maysa nga agtutubo a ti kanayon a “panangtulad iti uso” saan la a pananggasto iti adu a kuarta ti kaipapananna. Iti dadduma a grupo nga uso ti panagisuot iti gorra ti baseball, rumbeng a piliem ti gorra nga addaan umiso a kolor, a mangirepresentar iti umiso a team, ket paset ti uso isut’ wagas ti panangisuotmo iti gorra.

Iti adu nga agtutubo, daytat’ serioso a banag. Ibilangda ti panangsurot iti sumagmamano nga uso kas tulbek tapno magun-odanda ti kinalatak wenno pannakaawat. Uray pay no kasta, maamirisyonto a saan a kanayon a nainsiriban ti panangtulad iti uso.

Panangusig iti Addangyo

Saan a kondenaren a maminpinsan ti Biblia dagiti uso. Mabalin nga umiso ti dadduma a nalatak nga aramid agpapan pay iti kinausoda. Ti panag-jogging, kas pagarigan, ket imbilang ti dadduma nga uso idi nagbalin dayta a popular sumagmamano a tawenen ti napalabas. Ngem asino ti makailibak iti gunggona ti makapaimbag, kalalainganna nga ehersisio?​—Idiligyo ti 1 Timoteo 4:8.

Nupay kasta, dadduma nga uso ket bin-ig a minamaag ken talaga a napeggad. Ti pakdaar ti kadaanan a proverbio ket maitutop ngarud: “Asinoman a nanengneng patienna amin a sao, ngem ti manakem a tao usigenna dagiti addangna.” (Proverbio 14:15) Ti nalaing a tao ket masirib, mannakaawat. Saan a sibubulsek a mangsurot iti aniaman a kabbaro nga uso gapu laeng ta nalatak dayta. Nainsiriban a tingitingenna ti pagbanagan dagiti tigtignayna.

Mabalin a ti gatadna ti maysa pay a banag a mausig. Saritaen ti maysa a magasin ti Canada ti maysa a tin-edyer a balasang nga agtartrabaho iti maysa a fast-food restaurant. Nasurok a kagudua iti mateggedanna ti mabusbos iti pananggatangna iti kabaruan nga uso a kawes. “Ti kuarta isu ti maysa a salaknib,” kuna ti Biblia, a daytat’ kasapulan, makatulong nga instrumento. (Eclesiastes 7:12) Maituredyo kadi a waldasen dayta iti tagilako a, kas iladawan ti maysa a mannurat, “nadisenio nga agpasó kalpasan iti maysa wenno sumagmamano a tiempo”?

Mabalin a ti pisikal a peggad ti maysa pay a banag a panunoten. Nabiit pay ti ilalatak ti break dancing. Ngem adu a pannakadangran ti bukot ti imbungana. Ita ngay met? Saritaen ti maysa nga artikulo iti magasin a Rolling Stone maipapan iti naariwawa a panagpabuya kadagiti nightclub ken konsierto ti rock, kas ti “panaglagto iti entablado” (panaglagto manipud entablado nga agturong iti takkiag dagiti naariwawa a managrayo), “panagdidinnungparda,” ken “panagsisinnikoda”​—“panagsasalada” a kurang laengen nga aktual nga agririnnanggasda buyogen iti kumpas ti musika. “Talaga a di magawidan daytoy a banag. Kayatko a sawen, nakalablabesen,” ireklamo ti maysa nga agtutubo. Iladawanna no kasano a dagidiay “manangsiko” ti “mangiturayto iti pagsasalaan sada agsala a nakaparpartak ken aglikawlikaw, nga awan pakibianganda no madungparda ti asinoman a piman pay nga agtaktakder iti asidegna.” Mabalin a pakaallukoyan ti dadduma kadagiti kapatadanyo ti kasta a tignay. Ngem ti kadi kaaddayo iti kasta a lugar wenno panangaramidyo iti kasta a bambanag ti pakagun-odanyo iti anamong ti Dios, a mangibilbilin kadagiti Kristiano a “tallikudan ti di-kinanadiosan ken nailubongan a tartarigagay ket agbiag a buyogen ti kinasimbeng ti panunot”?​—Tito 2:12.

Dagiti ngay peggad iti salun-at ti panangsugat iti bagi ken panagpatató​—a lumatlatak met kadagiti agtutubo? Kuna dagiti doktor a ti panagpatató ket mangyeg iti peggad ti salun-at, kas iti hepatitis ken nalabit AIDS, no namulitan dagiti nausar a dagum ken instrumento. Sa adda pay ti gundaway a permanenten ti pannakatatóyo kalpasan a saanen a maibilang nga uso dayta. Pudno, dadduma a tató ket maikkat babaen iti laser. Ngem ti panagpaagas babaen iti laser sapulenna ti adu a nasakit a pannakaagas, a paggastuanyo iti rinibo a pisos iti kada panagpaagasyo.

Ti kangrunaan a makapapatay iti amin isut’ pannakadangran ti espiritualidadyo a bunga ti panangsurot iti dadduma nga uso. Kaaduan kadakuada itandudoda dagiti artista​—dagiti aktor, atleta, musiko, ken dadduma pay. Kanayon a “tumuladkayo iti uso” no agkawes ken agtignaykayo a kas iti asinoman a madama a nalatak. Ngem kasano ti panangmatmat ni Jehova a Dios iti kasta a panangdayaw iti banuar? Kas maysa a kita ti idolatria. Isu nga ipakdaar ti Biblia: “Umadayokayo manipud iti panagrukbab iti didiosen.” (1 Corinto 10:14) Adu nga artista ti awan panangipategda iti aniaman a moral a pagalagadan ti Biblia. (1 Corinto 6:9-11) No kasta man ti kasasaad, maay-ayo ngata ti Dios no agtignay wenno agkaweskayo iti mangipamatmat nga agrayokayo kadagita a tattao?

Ti Ipamatmatyo iti Dadduma

Ibilin met ti Biblia kadagiti agtutubo a pagraemanda dagiti nagannakda. (Efeso 6:2) Saan ngata a pakaibabainanda no agawidkayo a naarkosan ti bagiyo iti alahas wenno nakalupkopan kadagiti tató? Ket ti ngay dadduma, kas kadagiti kaklaseyo? No maysakay a Kristiano, saan ngata a marigatandanto a mamati kadakayo a sisiserioso no iranudyonto ti pammatiyo kadakuada?​—Idiligyo ti 2 Corinto 6:3.

Kasta met laeng ti mabalin a maikuna iti panagisuot iti dadduma nga estilo nga inaramid dagiti nalatak nga artista iti rap. Ipapantayon, nga iti dadduma a lugar, basta pagkallugong laeng ti gorra ti baseball. Ngem iti dadduma a sangakaarrubaan iti siudad, “ti relasion dagiti tattao iti kagimongan adda napategen a pasetna iti kinalatak ti dadduma a kallugong.” (Entertainment Weekly) Ti ngata panagisuot iti dadduma a gorra, jacket, sapatos, wenno aruaten ti hip-hop ti mangipamatmat nga itantandudoyo ti rap nga estilo ti panagbiag? Laglagipenyo a ti Nakristianuan nga ayat “saan a naalas ti panagtigtignayna” wenno agtignay iti makapakellaat a pamay-an.​—1 Corinto 13:5.

Usigenyo ti napasamak iti maysa a grupo dagiti tin-edyer a babbalasang iti maysa a konserbatibo nga ili a, sigun iti magasin a People, linaisda ti kinasensitibo ti lugar babaen ti ipapanda idiay eskuelaan a nakaaruat “iti hip-hop nga estilo ti kawes.” Inlawlawag ti maysa a balasang: “Makitkitami dagitoy a kawes iti MTV [maysa nga estasion ti cable TV a mangitampok kadagiti music video]. Patiek a napintasda.” Nupay kasta, ti uso a pagan-anay rinubrobanna ti panagsusupiat​—ken kinaranggas ti pulí.

Kas Kristiano, kayattay ngarud nga ‘arkosan ti bagbagitayo buyogen ti kinaemma ken kinasimbeng ti panunot.’ (1 Timoteo 2:9) Ramanen daytoy ti panangikabilangan iti rikrikna ken kababalin ti dadduma ken di panangipapilit iti bukod a pagayatan. Kaipapananna met ti panangliklik kadagiti estilo ti kawes ken kababalin a mabalin nga ibilang ti dadduma a nalabes.

Ti Kasapulan a Panagannad

Siempre, masapul a matingiting ti tunggal uso kadagiti bukodna a pagimbagan. Ngem laglagipenyo a ni Satanas a Diablo ti agturay iti daytoy a lubong ket panggepna nga adda ‘asinoman a maalun-onna.’ (1 Pedro 5:8; Juan 12:31; 1 Juan 5:19) Talaga nga us-usaren ni Satanas ti dadduma nga uso tapno dadaelen ken isiasina dagiti agtutubo manipud iti Dios. Kasapulan ngarud ti panagannad.

Masansan a di nainsiriban ti panagbalin a kaunaan a tumulad iti maysa a kabbaro nga estilo wenno uso; nasaysayaat nga amang no agbalinkay laengen a konserbatibo. Iti kasumbangirna, mamakdaar met ti Biblia maibusor iti ‘nalabes a kinalinteg.’ (Eclesiastes 7:16) Sigurado a di met maikanatad a liklikanyo ti panagbalbaliw ti estilo iti punto a kaskay la ud-udong, karkarna, wenno nakakatkatawa.

No ti maysa nga uso nalawag a supringenna dagiti prinsipio ti Biblia wenno nasin-aw a kapanunotan, nainsiriban ngarud a liklikan dayta. Pudno a narigat ti agbalin a naiduma kadagiti kapatadanyo. Ngem iti librona a How to Say No and Keep Your Friends, inyimtuod ni mannurat a Sharon Scott: “Adda kadi masirib a gagayyemyo nga am-ammodakayo a naimbag nga isudan ti rumbeng a mangaramid kadagiti desision nga agpaaay kadakayo? Nalabit awan!” Saan kadi a nasaysayaat nga amang no agpaiwanwankayo kadagiti pagayatan ti nagannakyo ken ti nasanay-Biblia a konsiensiayo? Mabalin a ti panangaramid iti dayta ti di anamongan dagiti amin a kapatadanyo ngem mangyegto dayta iti pananganamong ni Jehova, isu a, saan a kas iti agpasó nga uso, mabalin nga agnanayon!​—Salmo 41:12; Proverbio 12:2.

[Ladawan iti panid 16]

Anianto ti reaksion dagiti nagannakyo no tuladenyo ti maysa nga uso?