KINAMAUYONG

Panagballa, mabalin a pannakapukaw ti kinasimbeng, wenno kasasaad ti nakaro a panagpungtot, wenno kasta unay a kinamaag. Iti Kasuratan, nadumaduma a Hebreo ken Griego a sasao ti naaramat a mangipasimudaag iti kakasta a sakit ti panunot, uray no manayon wenno temporario. Ti sumagmamano kadagitoy a sasao agparang a nainaig wenno naadaw iti karkarna ken no dadduma napalalo wenno naladingit nga ik-ikkis ti tattao a maparparigatan iti kinamauyong.

Ti kinamauyong ket napagteng ken napasindayag nga Ari Nabucodonosor ti Babilonia. Kas kaitungpalan ti naimpadtuan a tagtagainep nga inlawlawag ni Daniel, daytoy a monarka napagmauyong idi tiempo nga agpaspasindayag. Nagmauyong iti pito a tawen, “ket nangrugi a mangan iti ruruot kas kadagiti toro.” (Da 4:33) Yantangay napukaw ti nakemna, mabalin nga impagarup ni Nabucodonosor nga isu ket animal, nalabit maysa a toro. Maipapan iti panagballana, kunaen ti maysa a Pranses a diksionario iti medisina: “LYCANTHROPY . . . manipud [lyʹkos], lupus, lobo; [anʹthro·pos], homo, tao. Daytoy a nagan naited iti sakit dagiti tattao a mamati a nagbalinda nga animal, ken mangtulad iti timek wenno ikkis, langlanga wenno ug-ugali dayta nga animal. Gagangay a pagarupen dagitoy nga indibidual a napagbalinda a lobo, aso, wenno pusa; no dadduma, maysa met a toro, kas iti kaso ni Nabucodonosor.” (Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médecins et de chirurgiens, Paris, 1818, Tomo 29, p. 246) Iti ngudo ti pito a tawen, ti pannakaawat ni Nabucodonosor insubli kenkuana ni Jehova.​—Da 4:34-37.

Kinamauyong ken Panagbalin a Nagunggan ti Sairo. Nupay saan nga amin a tattao a naparigatan iti kinamauyong wenno di kinasimbeng ket nagunggan dagiti sairo, nainkalintegan nga inanamaen a dagiti tattao a nagunggan dagiti sairo mangiparangarangda iti di natimbeng a kasasaad iti isip. Iti pagilian dagiti Geraseno, nasabet ni Jesus ti maysa nga agmauyong a lalaki a nagunggan ti sairo. Ayuyangna ti nagtetengngaan dagiti tanem, ket nupay masansan a naparautan kadagiti grilios ken kawkawar, “nakettana dagiti kawar ket pudno a napekka dagiti grilios; ket awan ti asinoman nga addaan bileg a mangparukma kenkuana.” Kanayonanna, “agtultuloy, rabii ken aldaw, agik-ikkis kadagiti tanem ken kadagiti bantay ket iw-iwaenna ti bagina babaen kadagiti bato.” Kalpasan ti panangparuar ni Jesus kadagiti sairo, ti lalaki “nasimbengen ti panunotna.” (Mr 5:1-17; Lu 8:26-39) Nupay kasta, mapagtalinaed a natalged dagiti Kristiano maibusor iti iraraut dagiti sairo a mamataud iti kinamauyong no ikapetda ken taginayonenda “ti naan-anay a kabal manipud iti Dios.”​—Efe 6:10-17.

Panaginmamauyong. Iti maysa a gundaway, bayat ti kinapugantena manipud ken Ari Saul, ni David nagkamang ken Aquis nga ari ti Gat. Idi natakuatanda ti kinasiasinona, dagiti Filisteo imparipiripda ken Aquis a ni David ket peggad iti kinatalged. Gapuna, nagbuteng ni David. Iti kasta, inlimlimona ti kinasimbengna babaen ti panaginmamauyongna. “Nangar-aramid kadagiti nagbinnallangan a marka kadagiti rikep ti ruangan ket binay-anna ti katayna nga agayus iti barbasna.” Yantangay impagarupna nga agmauyong ni David, isu pinalubosan ni Aquis a mapan a sibibiag, kas maysa a di makadangran a mulmulluong. Idi agangay, napaltiingan ni David a mangisurat iti Salmo 34, nga iti dayta nagyaman ken Jehova gapu iti panangbendisionna iti daytoy nga estratehia ken gapu iti panangispalna kenkuana.​—1Sm 21:10–22:1.

Kinamauyong ti Ibubusor ken Jehova. Ni mammadto Balaam simamaag a tinarigagayanna ti agipadto maibusor iti Israel tapno umawat iti kuarta manipud ken Ari Balak dagiti Moabita, ngem binaliktad ken linapdan ni Jehova dagiti panagreggetna. Insurat ni apostol Pedro maipapan ken Balaam a ti “maysa nga awan timekna nga animal a pagtrabaho, a nagsao iti timek ti maysa a tao, ti nanglapped iti minamauyong a turongen ti mammadto.” Maipaay iti kinamauyong ni Balaam, inusar ti apostol ti Griego a sao a pa·ra·phro·niaʹ, a ti kaipapananna ket “mapukaw ti panunot ti maysa.”​—2Pe 2:15, 16; Nu 22:26-31.

Maipapan kadagiti ulbod a mammadto ti Israel, insurat ni mammadto Oseas: “Ti mammadto agbalinto a maag, ti lalaki nga addaan iti naipaltiing nga ebkas mapagmauyongto maigapu iti kinaruay ti biddutmo, nga uray ti guranggura naruay.” (Os 9:7) Ipagteng ni Jehova ti kinamauyong kadagiti bumusbusor kenkuana ken kadagidiay manglaksid iti siribna, nga iyam-ammona ti bagina kas “Daydiay mamagtignay a simamauyong kadagiti mismo a mammadles,” awan sabali, babaen ti panamagbalinna nga ulbod dagiti pammadlesda. (Isa 44:24, 25) Maipapan kadagiti nailubongan nga ukom, ni Job kinunana a ni Jehova “papanenna a simamauyong dagiti mismo nga ukom.”​—Job 12:17.

Dagiti lallaki a nangbusor iti kinapudno ken nangpadas a mamagrinuker iti kongregasion Kristiano impadis ni Pablo kada Jannes ken Jambres, isuda a nangbusor ken Moises. Impasiguradona: “Saandanton a rumang-ay pay, ta ti kinamauyongda nakalawlawagto iti isuamin, a kas met iti kinamauyong idi dagidiay a dua a lallaki.”​—2Ti 3:8, 9.

Kinamauyong Manipud Pannakairurumen ken Pannakariribuk. Karaman kadagiti nakaro a pagbanagan a sagabaen dagiti Israelita gapu iti panagsukir ken Jehova isu ti pannakakabil iti kinamauyong. Kas ibunga ti panangirurumen dagiti manangparmekda, mapagmauyong dagiti Israelita, nga agtignayda nga awanan nakem gapu iti pannakapaay. (De 28:28-34) Pudno unay, kinuna ni Ari Solomon a “ti panangirurumen laeng mapagtignayna a simamauyong ti masirib.”​—Ec 7:7.

Iti padto, ni Ari Nabucodonosor ti Babilonia nayarig iti ‘kopa ti arak ti pungtot ni Jehova.’ Masapul nga inumen daytoy dagiti nasion, ket dayta ti makagapu nga “aglugayogda ken agtignayda a kasla mauyong a tattao gapu iti kampilan nga ibaon [ni Jehova] iti tengngada.” (Jer 25:15, 16) Inton agangay, ti kinamauyong maipagteng iti Babilonia a mismo, ket dagiti managrukbabna iti idolo maaddaanda kadagiti makapaalinggaget a sirmata, “ket gapu kadagiti nakaal-aliaw a sirmatada agtultuloyda nga agtignay a simamauyong.” (Jer 50:35-38) Kasapulan met nga inumenna ti kopa ti pungtot ni Jehova.​—Jer 51:6-8.

Nakaro a Pungtot Wenno Rungsot. Ti kinamauyong, kas pannakausarna iti Biblia, mabalin nga ipasimudaagna met ti nakaro a pungtot wenno rungsot. Iti maysa nga aldaw ti Sabbath, inagasan ni Jesus ti maysa a lalaki a nagango ti makannawan nga imana. Gapu iti dayta, dagiti agpalpaliiw nga eskriba ken Fariseo “napnoda iti rungsot [wenno, kinamauyong], ket inrugida a pagsasaritaan iti maysa ken maysa no ania ti aramidenda ken Jesus.” (Lu 6:6-11) Tapno mailadawan ti kasasaad ti panunotda, inusar ni Lucas ti Griego a sao nga aʹnoi·a, a ti literal a kaipapananna ket “kinaawan panunot” (ti Ingles a sao a “paranoia” ket nainaig iti daytoy a termino). Nabatad nga adda iti panunot ni Pablo ti nakaro a pungtot wenno rungsot idi inaklonna nga iti panangidadanesna kadagiti Kristiano ‘nakaunget unay [wenno, nakaro ti kinamauyongna] idi maibusor kadakuada.’​—Ara 26:11.

Naigidiat iti Sirib. Iti libro ti Eclesiastes, ipalgak ti manangummong nga impaayna ti pusona “a mangammo iti sirib ken mangammo iti kinamauyong.” (Ec 1:17) Saan laeng a ti panangusig iti sirib ti sinaklaw ti panagusisana no di ket inkabilanganna met ti kasungani dayta kas iparparangarang ti tattao. (Ec 7:25) Iti Eclesiastes 2:12, ipalgak manen ni Solomon a tiningitingna ti sirib, kinamauyong, ken kinamaag. Iti kastoy a pamay-an, masinunuona ti naggigidiatanda iti pateg. Nabigbigna a ti napalalo a panaglang-ay ket kinamauyong, a kunkunana, “Kinunak iti panagkatawa: ‘Di kinasimbeng!’” ta no maidilig iti sirib, kinakuneng dayta, saan a makapataud iti pudno a kinaragsak.​—Ec 2:2.

Idi nagkomento maipapan iti kasasaad ti panunot daydiay maag, kinuna ni Solomon: “Ti rugi ti sasao ti ngiwatna kinamaag, ket ti tungpal kalpasanna ti ngiwatna isu ti makadidigra a kinamauyong.” (Ec 10:13) Ti kinamaag mabalin a maysa a panangallilaw, a no dadduma mabalin a makadangran unay iti biktimana ta ti mangar-aramid iti allilaw nayarig iti agmauyong a tao a naarmasan kadagiti makapapatay nga igam.​—Pr 26:18, 19.

Ti sumagmamano a tattao awan namnamada iti panagungar dagiti natay, a pagarupenda a ti ipapatay pagpatinggaenna ti isuamin maipaay iti tunggal maysa. Dagiti linalasag a pagannayasanda ti ikagkagumaanda laeng a penneken, a mangipakita a di natimbeng ti panangmatmatda. Saanda met a maseknan iti panangaramid iti pagayatan ti Dios. Napaliiw met ida ni Solomon, a kunkunana: “Agsipud ta adda maymaysa a pasamaken ti isuamin, ti puso ti annak ti tattao napno met iti dakes; ket adda kinamauyong iti pusoda bayat ti panagbiagda, ket kalpasan dayta​—agturongda kadagidiay natayen!”​—Ec 9:3.

Mangiladawan nga Usar. Adda sumagmamano idiay Corinto a nangkarit iti autoridad ken kinaapostol ni apostol Pablo. Buyogen ti kinasagibar, inawaganna dagitoy iti “nalabes ti laingna nga apostol.” (2Co 11:5) Tapno mapagpanunotna ti kongregasion idiay Corinto, “nagpasindayag” ni Pablo maipapan kadagiti pammatalged iti kinasiasinona ken kualipikasionna, dagiti bendision nga inawatna ken ti bambanag a napasaranna iti panagserbi ken Jehova, a pinaneknekanna ti panangikunana nga isu apostol. Daytoy a panagpasindayag ket maikaniwas iti gagangay a panagsasao ti maysa a Kristiano, ngem iti daytoy a kaso, kasapulan nga aramiden ni Pablo ti kasta. Gapuna nagsao maipapan iti bagina a kasla ‘napukawna ti nakemna’ ket kinunana maipapan kadagiti makunkuna a nalabes ti laingna nga apostol: “Ministro kadi ida ni Kristo? Sumungbatak a kasla agmauyong a tao, ad-adda a naisangsangayanak.”​—2Co 11:21-27.