Librot’ Biblia Numero 22​—Kanta ni Salomon

Mannurat: Salomon

Lugar a Nakaisuratanna: Jerusalem

Nalpas a Naisurat: c. 1020 K.K.P.

1. Kasano a daytoy ti “Kanta dagiti kanta”?

“TI INTERO a lubong saan a maikari iti daydi aldaw a naisurat daytoy nangayed a Kanta a naited iti Israel.” Kastat’ panangyebkas ni Judio a “rabbi” Akiba, a nagbiag idi immuna a siglo ti Kadawyan a Panawen, iti apresasionnat’ Kanta ni Salomon.a Ti titulo ti libro isut’ pannakapaababa dagiti manglukat a sao, “Ti kaimnasan a kanta, nga inaramid ni Salomon.” Sigun iti Hebreo a sao-por-sao a teksto, isut’ “Kanta dagiti kanta,” nga ipasimudaagnat’ kaimnasan no iti kinangayed, umarngit’ ebkas a “langit dagiti langit,” para iti kangatuan a langit. (Deut. 10:14) Saan a koleksion daytoy dagiti kanta no di ket maysa a kanta, “a napalalot’ kinamangnibinibina, maysa kadagiti kasayaatan a naputar, wenno naisurat.”b

2. (a) Asinot’ nagsurat Ti Kanta ni Salomon, aniat’ kualipikasionna, ket apay a mabalin a kunaen a kanta ti napaay nga ayat? (b) Sadinot’ nakaisuratan ti libro, ken kaano?

² Ni Ari Salomon ti Jerusalem ti nagsurat itoy a kanta, kas sagudayen ti introduksionna. Kualipikado unay a mangisurat itoy nakapimpintas nga ehemplo ti Hebreo a daniw. (1 Ar. 4:32) Romantiko a kansion daytoy a napnuan kaipapanan ken nabiag iti panangdeskribirna iti kinaimnas. Daydiay agbasa a mautobnat’ Oriental nga eksena ad-addat’ panangapresiarna. (Kanta ni Sal. 4:11, 13; 5:11; 7:4) Karkarnat’ okasion a gaput’ pannakaisuratna. Ni natan-ok nga ari Salomon, a nadayag iti sirib, maingel iti bileg, ken makasisirap ti material a kinabaknangna, a nagsidsiddaawan pay ti reyna ti Seba, dina maatrakar ti maysa a simple a balasang a taga away, a nagrayuanna. Gapu ta nasungdot’ ayat toy balasang iti maysa a pastor, napaay ti ari. Ti libro, ngarud, maitutop koma a napauluan Ti Kanta ti Napaay nga Ayat ni Salomon. Pinaltiingan ni Jehova ni Salomon tapno putarenna daytoy a kanta a pagimbagan dagiti agbasat’ Biblia kadagiti tiempo a sumaganad. Insuratna idiay Jerusalem. Nalabit ag-1020 K.K.P. idi, sumagmamano a tawen kalpasan ti pannakabangon ti templo. Idi insuratna daytoy, addan “innem a pulo a reyna ken walo pulo a kamalala” ni Salomon, no idilig iti “pito gasut nga assawa, piprinsesa, ken tallo gasut a kamalalana” idi agngudon ti turayna.​—Kanta ni Sal. 6:8; 1 Ar. 11:3.

3. Aniat’ ebidensia a kanonikal ti Kanta ni Salomon?

³ Idi ugma Ti Kanta ni Salomon dida pulos kuinestionaran a kanonikal dayta. Nabigbig a nairaman ken naipaltiing a parte dayta ti Hebreo a katalogo sakbay pay ti Kadawyan a Panawen. Nairaman daytoy iti Griego a Septuagint. Intipon ni Josephus iti katalogo dagiti sagrado a libro. No kasta, ti ebidensia a kanonikal daytoy umarngi met la iti dadduma a librot’ Hebreo a Kasuratan.

4. (a) Ti kadi kaawan ti sao a “Dios” prueba a Ti Kanta ni Salomon ket di kanonikal? (b) Aniat’ mangisaad iti daytoy iti nagpaiduma a lugarna iti katalogo ti Biblia?

⁴ Ngem, gapu ta dina tinukoy ti Dios, kuinestionaran ti dadduma no kanonikal daytoy. Ti dina panangdakamat iti Dios dina ilaksid ti libro a kas met iti kaaddat’ sao a “Dios” dina paneknekan a paset daytat’ Kasuratan. Ti nadibinuan a nagan agparang iti napaababa a porma idiay kapitulo 8, bersikulo 6, a ti ayat nakuna a “gil-ayab ni Jah.” Di pagduaduaan a daytoy ket paset ti Kasuratan nga inanamongan ni Jesu-Kristo idi kunana: “Sukimatenyo dagiti Kasuratan, ta pagarupenyo a babaen kadakuada maaddaankayo ti biag nga agnanayon.” (Juan 5:39) Sa, ti nabileg a panangipabuyana iti nagpaiduma a galad ti ayan-ayat, a masarakan, iti naespirituan a kasasaad ken Kristo ken iti “nobia,” isaadna Ti Kanta ni Salomon iti naisangayan a lugarna iti katalogo ti Biblia.​—Apoc. 19:7, 8; 21:9.

LINAON TI KANTA NI SALOMON

5. (a) Kasano a mailasin dagiti nagpaset itoy a drama? (b) Ania a makatukay a tema ti nayebkas?

⁵ Naidatag daytoy a material kas agsasaganad a panagsasarita. Agbaliwbaliw dagiti agsao. Dagiti dramatista nga agsao isu da Salomon kas ari ti Jerusalem, maysa nga agpaspastor, sa ti ay-ayatenna a Sulamita, dagiti manong ti balasang, dagiti madrona iti palasio (“annak a babbai ti Jerusalem”), ken babbai sadi Jerusalem (“annak a babbai ti Sion”). (Kanta ni Sal. 1:5-7; 3:5, 11) Malasin ida gaput’ sinaoda a bukod wenno nasaot’ dadduma maipapan kadakuada. Mangrugi ti drama iti asideg ti Sunem, wenno Sulem, a nagpakarsuan ni Salomon agraman ayudantena. Yebkasnat’ makatukay a tema​—ayat ti balasang a taga away ti Sunem para iti agpaspastor a nobiona.

6. Aniat’ nagsarsaritaan ti balasang ken dagiti madrona iti pakarso ni Salomon?

⁶ Ti Sulamita idiay pakarso ni Salomon (1:1-14). Nagparang ti balasang kadagiti naarian a tolda a nangpaayaban ti ari kenkuana, ngem daydiay la pastor a nobiona ti segseggaanna. Gaput’ iliwna kenkuana, nagsao a kasla presente ti nobiona. Dagiti madrona ti palasio nga agserserbi iti ari, “annak a babbai ti Jerusalem,” nasdaawda iti kayumanggi a kudil ti Sulamita. Inlawlawagnat’ kinapugotna gapu ta inaywananna ti kaubasan dagiti manongna. Kinasaona ti nobiona a kunam no siwayawaya ket dinamagna no adinot’ pakasarakanna. Imbilin dagiti madrona kenkuana nga ipaarabna dagiti arbanna iti denna dagiti tolda dagiti agpaspastor.

7. Kasanot’ panagarem ni Salomon, ngem aniat’ resultana?

⁷ Immasideg ni Salomon. Dina kayat a palubosan ti balasang. Dinayawna ti imnasna ket inkarina nga arkosan “kadagiti kuentas a balitok” ken “butones a pirak.” Kinontra ti Sulamita ti panagarem ti ari ket imbagana kenkuana a ti la nobiona ti ay-ayatenna.​—1:11.

8. Kasano a pinaregta ti nobio ti kaayan-ayatna? Aniat’ tinarigagayan ti balasang?

⁸ Nagparang ti pastor a nobio (1:15–2:2). Ti nobio ti Sulamita nakastrek iti pakarson Salomon ket pinaregtana ti balasang. Impanamnama ti nobio ti ayatna. Tinarigagayan ti Sulamita ti denna ti ay-ayatenna ken ti simple a ragsak iti pannakikadua kenkuana kadagiti tanap ken kakaykayuan.

9. Kasanot’ panangtingiting ti balasang ken ti nobiona iti kinaimnasna?

⁹ Naemma ti Sulamita. “Maysaak la a rosa iti kapanagan,” kunana. Kunat’ nobio nga awan pumadpad kenkuana: “Kas lirio kadagiti ruot a siitan, kasta ni ayatko kadagiti annak a babbai.”​—2:1, 2.

10. Aniat’ malagip ti balasang maipapan iti ayatna?

¹⁰ Kailiw ti balasang ti pastorna (2:3–3:5). Ita ta nayadayo manen iti nobiona, impakitat’ Sulamita nga ad-addat’ panagrayona kenkuana ngem iti asinoman, ket pinagsapatana dagiti annak ti Jerusalem a dida parasuken ti panagayatna iti sabali. Nalagip ti Sulamita daydi ipapasiar ti pastorna tapno mapanda koma kadagiti katurodan idi primavera. Nakitana ti baro a sumangsang-at iti kabambantayan, a sirarag-o nga aglaglagto. Nangngegna nga inyikkis ti baro: “Tumakderka, umayka, O ay-ayatek, imnasko, ket umayka a dagus.” Ngem, dagiti manongna, a dida siguradot’ kinatibkerna, nakaungetda ket pinagaywanda iti kaubasan. Imbagana, “Kukuak ti kaayan-ayatko ket kukuanak met,” ket impakaasina nga umay a daras ti nobiona iti dennana.​—2:13, 16.

11. Ania a sapata ti impalagip manen ti Sulamita kadagiti annak ti Jerusalem?

¹¹ Dineskribir ti Sulamita ti pannakaipupokna iti kampo ni Salomon. No adda iti katrena iti rabii, kailiwna ti pastorna. Impalagipna manen kadagiti annak ti Jerusalem ti sapatada a dida tukayen ti panagayatna iti sabali.

12. Ania pay ti pammaregta ti nobiona idi impa-Jerusalem ni Salomon ti balasang?

¹² Ti Sulamita idiay Jerusalem (3:6–5:1). Sidadayag a nagpa-Jerusalem ni Salomon, ket nasdaaw ti umili iti tropana. Iti daytoy napeggad a kanito, ti pastor a nobio dina pinaay ti Sulamita. Sinursurotna ti siaabbong-rupana a nobia, ket kinasaritana. Pinabilegna ti nobiana kadagiti naregget nga ebkas iti dungngo. Imbaga ti Sulamita a kayatnat’ mawayawayaan tapno panawannan ti siudad, ket sirurugsot’ ayat nga impeksa ti nobio: “Nakaim-imnaska, O ayatko.” (4:7) No matalgiapannat’ nobiana agbayo ti pusona. Dagiti ebkas ti dungngo ti balasang naim-imasda ngem arak, ti sayamusomna kas iti Libano, ket ti kudilna kasla paraiso dagiti granada. Inawis ti balasang ti ay-ayatenna tapno sarungkaranna “ti minuyonganna,” ket immay ti nobio. Dagiti naanus a babbai ti Jerusalem pinaregtada ida: “Mangankayo, O agayan-ayat! Uminum ket agbartekkayo kadagiti ebkas ti dungngo!”​—4:16; 5:1.

13. Aniat’ tinagtagainep ti balasang, ket kasanona a dineskribir ti nobiona kadagiti madrona?

¹³ Ti tagtagainep ti balasang (5:2–6:3). Sinarita ti Sulamita kadagiti madrona ti tagtagainepna, a nakangngeg iti panagtuktok. Adda idiay ruar ti ay-ayatenna, nga umaw-awag a pastrekenna. Ngem ti balasang nakaiddan. Idi ngarud linuktannat’ ruangan, pimmanawen ti baro iti kasipngetan. Kinamatna, ngem dinan masarakan. Ti balasang kinabil dagiti guardia. Pinagsapatana dagiti madrona a no makitada ti nobiona, ibagada koma nga agsakit gapu ken ayat. Inimtuodda no aniat’ karkarna iti nobiona. Nagsasagadsad ti nagimnas a panangdeskribirna kenkuana, a kunana nga isu “nataer ken nalabaga, naiduma kadagiti pinulloribo.” (5:10) Dinamagdat’ ayanna. Kuna ti balasang a napan nagpaarab iti nagbabaetan dagiti minuyongan.

14. Nupay kasanot’ panagrayona, kasano a napaay ni Salomon?

¹⁴ Ultimo a panagrayo ni Salomon (6:4–8:4). Inasitgan ni Ari Salomon ti Sulamita. Imbagana manen ti kinaimnasna, a naliblibnos ngem “innem a pulo a reyna ken walopulo a kamalala,” ngem pinaay ti balasang. (6:8) Nakadanon laeng sadiay gapu ta adda inasikasona iti asideg ti pakarsot’ ari. ‘Apay a kursonadanak?’ inyimtuodna. Ginundawayan ni Salomon ti inosente a saludsodna, nga imbaganat’ kinaimnasna, manipud dapanna inggat’ tuktok ti ulona, ngem pinaay amin ti balasang ti panagaremna. Sibibileg nga imbaganat’ debosionna iti pastorna, nga aw-awaganna. Kapamitlon nga impalagipna kadagiti babbai ti Jerusalem a nagsapatada a dida tukayen ti ayat a maikontrat’ nakemna. Itan pinalubosanen ni Salomon nga agawid. Napaay ti ayatna iti Sulamita.

15. (a) Aniat’ kiniddaw ti balasang idi nagsubli kadagiti manongna? (b) Kasano a nagballigi ti naipamaysa a debosion?

¹⁵ Nagawid ti Sulamita (8:5-14). Napasungadan dagiti manongna, ngem adda kaduana. “Sisasadag ken ay-ayatenna.” Nalagipna daydi panagam-ammoda iti puon ti mansanas ket inkarinat’ nasungdo nga ayatna. Naulit ti dadduma a komento dagiti manongna kas pannakaseknanda iti “ading[da] a babai,” ngem imbagana nga isu nataengan ken mapiaren. (8:8) Palubosan koman da manongna a makiasawa. Kukua la ni Ari Salomon dagiti kinabaknangna! Ti balasang kontenton iti maymaysa a kaubasanna, ta ay-ayatenna daydiay naipamaysa a dungdunguenna. Kenkuana daytoy nga ayat kas kapigsa ni patay ket dagiti beggangna kas ti “gil-ayab ni Jah.” Ti panangirupirnat’ naipamaysa a debosion a “di tumulok kas iti Sheol” nagbiktoria ket nagtungpal iti nadayag a pannakikaykaysana iti pastor a kaayan-ayatna.​—8:5, 6.

NO APAY NAIMBAG

16. Aniada a napateg a leksion ti maadal iti daytoy a kanta?

¹⁶ Ania dagiti leksion iti daytoy a kantat’ ayat a pagimbagan ita ti tao ti Dios? Naibatad ti kinamatalek, kinasungdo, ken kinatarnaw kadagiti nadiosan a prinsipio. Ti kanta isurona ti imnas ti kinasingpet ken kinasin-aw ti pudno a kaayan-ayat. Isurona a ti napudno nga ayat di maparmek, di maiddep, di magatang. Dagiti Kristiano a babbaro ken babbalasang agraman assawa a lallaki ken babbai magunggonaanda iti daytoy maikanatad nga ehemplo ti kinatarnaw no rumsua dagiti sulisog ken no rumsuat’ pannulbog.

17. (a) Kasano nga impakitan Pablo a daytoy a kanta naisurat a pakasursuruan ti Kristiano a kongregasion? (b) Apay a mabalin a silalagip ni Pablo iti daytoy idi nagsurat idiay Corinto ken Efeso? (c) Aniadat’ nakaay-ayat a pakaidiligan daytoy kadagiti naipaltiing a surat ni Juan?

¹⁷ Ngem daytoy naipaltiing a kanta pagimbagan met unay ti Kristiano a kongregasion. Binigbig dagiti Kristiano idi immuna a siglo kas paset ti napaltiingan a Kasuratan, a maysat’ nagkuna: “Dagup dagiti immun-una a naisuraten naisuratda a pakasursuruantayo, tapno gapu iti panagibturtayo ken gapu iti liwliwa dagiti Kasuratan maaddaantay koma ti namnama.” (Roma 15:4) Daytoy met la a napaltiingan a mannurat, ni Pablo, nalabit silalagip iti naipamaysa nga ayat ti Sulamita iti pastorna idi nagsurat iti Kristiano a kongregasion: “Ta agimunak gapu kadakayo iti nadiosan nga imun, ta intulagkay a mismo a yasawakayo iti maymaysa a lalaki tapno iparangkayo ken Kristo a kas balasang a nadalus.” Insurat pay ni Pablo iti panagayat ni Kristo iti kongregasion kas panagayat ti lalaki iti asawana. (2 Cor. 11:2; Efe. 5:23-27) Ni Jesu-Kristo saan la a Nasayaat a Pastor no di pay ket Arida a nangyawis kadagiti napulotan a pasurot ti di mailadawan a rag-o a “pannakiboda” kenkuana idiay langit.​—Apoc. 19:9; Juan 10:11.

18. Kasano a dagiti napulotan a pasurot ni Kristo Jesus magunggonaanda iti ehemplo ti Sulamita?

¹⁸ Sigurado a dagitoy napulotan a pasurot ni Kristo Jesus magunggonaanda unay iti ehemplo ti Sulamita. Nasungdo met koma ti ayatda, a di masulbog iti materialistiko a raniag toy lubong, a balanset’ kinatarnawda ingga a maragpatdat’ gunggona. Sipapanunotda kadagiti banag sadi ngato ket ‘birukenda nga umuna ti Pagarian.’ Abrasaenda ti dungngo ti Pastorda, ni Jesu-Kristo. Agrag-oda unay a makaammo a daytoy ay-ayatenda, nupay dida makita, ket umas-assibay kadakuada, a parparegtaenna ida a bumileg ken parmekenda ti lubong. No di maiddep ti ayatda, kas kapigsa ti “gil-ayab ni Jah,” iti Pastor nga Arida, talaga nga agballigidanto ket makikaykaysadanto kenkuana kas agtawid iti nadayag a Pagarian sadi langit. Iti kasta masantipikarto ti nagan ni Jah!​—Mat. 6:33; Juan 16:33.

[Footnotes]