Ti Kamangda—Maysa a Kinaulbod!
“Ta inaramidmi dagiti kinaulbod a pagkamanganmi ken iti sirok ti kinatiri naglemmengkami.”—ISAIAS 28:15.
1, 2. (a) Ania nga organisasion itatta ti rebbeng a mangbigbig iti napasamak iti kadaanan a pagarian ti Juda? (b) Naaddaan ti Juda ti ania a naiyaw-awan a panagtalek?
DAGIDIAY kadi a sasao agaplikar iti Kakristianuan itatta kas panagaplikarda iti kadaanan a dua-tribo a pagarian ti Juda? Sigurado, agaplikarda! Ket dayta a panagtupag mangiparpartaan ti dakes iti moderno-aldaw a Kakristianuan. Kaipapananna nga iti mabiiten umayton a bigla ti didigra iti dayta apostata a narelihiusuan nga organisasion.
2 Iti amianan ti Juda isut’ sangapulo-tribo a pagarian ti Israel. Idi napaneknekan a ti Israel awanan pammati, pinalubosan ni Jehova a parmeken ti Asiria idi 740 K.K.P. Ti kabsatna a pagarian, ti Juda, nasaksianna daytoy nakalkaldaang a pasamak ngem nalawag a nariknana a ti kasta a banag pulos a dinto mapasamak kenkuana. ‘Apay,’ intangsit dagiti pangulona, ‘saan aya a ti templo ni Jehova adda idiay Jerusalem? Saan aya a datayo ti naparaburan nga ili ti Dios? Saan aya a dagiti papadi ken mammadtotayo agsasaoda iti nagan ni Jehova?’ (Idiligyo ti Jeremias 7:4, 8-11.) Dagidiay a relihiuso a papangulo agtalekda a natalgedda. Ngem kamalida! Awananda ti pammati kas kadagiti kakabsatda iti amianan. Gapuna, ti napasamak iti Samaria mapasamakto met iti Jerusalem.
3. Apay a makapagtalek ti Kakristianuan no iti masanguanan, ngem adda kadi naimbag a rason iti panagtalekna?
3 Iti umas-asping a pamay-an, ti Kakristianuan kunkunana nga addaan ti naisangsangayan a pannakirelasion iti Dios. ‘Ay ket,’ itangtangsitna, ‘addaankami ti pinullo a ribo a simbaan ken propesional a klero, kasta met ti ginasgasut a milion a paspasurot. Ik-ikutanmi met ti Biblia, ket usarenmi ti nagan ni Jesus iti panagdaydayawmi. Sigurado, naparaburankami iti Dios!’ Ngem ti napasamak iti kadaanan a Jerusalem agserbi kas nainget a pakdaar. Agpapan pay dagiti naisalsalumina a napolitikaan a panagrang-ay, ammotayo a ni Jehova agtignayton iti mabiit a mangukom maibusor ti Kakristianuan ken amin dagiti sabsabali pay nga ulbod a relihion.
“Pannakitulag ken Patay”
4. Ania a pannakitulag ti impagarup ti Juda a naaramidanna?
4 Idi kadaanan a panawen, immawat ti di matalek a Jerusalem iti adu a pakdaar babaen kadagiti pudno a mammadto ti Dios, ngem dina pinati ida. Imbes ketdi, intangsitna a ti ipapatay dinto pulos mangipababa kenkuana idiay Sheol, ti tanem, ta impababana sadiay ti akin-amianan a pagarian ti Israel. Napaltiingan ni mammadto Isaias a mangikuna iti Juda: “Gapuna denggenyo ti sao ni Jehova, dakayo a managuyaw, a mangituray itoy nga umili nga adda iti Jerusalem: Agsipud ta kinunayo: ‘Dakami nakitulagkami ken Patay; ken nakinumokami ken ni Tanem; intono lumasat ti aglayus a saplit, dinto dumteng kadakami, ta inaramidmi dagiti kinaulbod a pagkamanganmi ken iti sirok ti kinatiri naglemmengkami.’”—Isaias 28:14, 15.
5. (a) Ania ti maipagarup a pannakitulag ti Juda ken patay? (b) Ania a pakdaar a naited ken Ari Asa ti nalipatan ti Juda?
5 Wen, dagiti pangulo ti Jerusalem impagarupda nga adda pannakinumoda iti patay ken Sheol tapno mataginayon ti siudadda. Ngem ti kadi makunkuna a pannakitulag ti Jerusalem iti patay kaipapananna a nagbabawin kadagiti basbasolna ket itan nagtaleken ken Jehova maipaay ti pannakaisalakan? (Jeremias 8:6, 7) Nikaanoman! Imbes ketdi, nagturong kadagiti napolitikaan nga agtuturay maipaay ti tulong. Ngem ti panagtalekna kadagiti napolitikaan nga aliado ket panangallilaw, maysa a kinaulbod. Dagiti nagtalkanna a nailubongan di makabael a mangisalakan kenkuana. Ket agsipud ta binaybay-anna ni Jehova, ni Jehova binaybay-anna ti Jerusalem. Daytat’ napasamak kas panangpakdaar ni mammadto Azarias ken Ari Asa: “Ni Jehova adda kadakayo bayat ti kaaddayo kenkuana; ket no isu ti sapulenyo, masarakanyonto, ngem no isu ti baybay-anyo baybay-annakayto.”—2 Cronicas 15:2.
6, 7. Aniada nga addang ti innala ti Juda tapno ipasigurona ti kinatalgedna, ngem iti ania a maudi a resulta?
6 Agtaltalek kadagiti napolitikaan a pannakitulagda, dagiti pangulo ti Jerusalem siguradoda nga awan “aglayus a saplit” dagiti manangraut a buybuyot nga umasideg kadakuada tapno singaenda ti talna ken talgedda. Ngem idi agpegpeggaden babaen ti aliansa ti Israel ken Siria, nagturong ti Juda iti Asiria maipaay ti tulong. (2 Ar-ari 16:5-9) Iti naud-udi, idi a busoren ti puersa militar ti Babilonia, isut’ nagapelar idiay Egipto maipaay ti suporta ket simmungbat ni Faraon, a nangibaon ti maysa a buyot tapno tumulong.—Jeremias 37:5-8; Ezequiel 17:11-15.
7 Ngem napigsa unay dagiti buyot ti Babilonia, ket nagsanud ti buyot ti Egipto. Ti panangikabil ti Jerusalem ti panagtalek iti Egipto napaneknekan a biddut, ket idi 607 K.K.P., isut’ binaybay-an ni Jehova iti pannakadadael nga impadtona. Gapuna dagiti agtuturay ken papadi ti Jerusalem ket kamalida! Ti panagtalekda kadagiti nailubongan a pannakitulag maipaay ti talna ken talged ket “maysa a kinaulbod” a naiyayus babaen ti aglayus a saplit dagiti buyot ti Babilonia.
Panangilaksid ti “Napadas a Bato”
8. Kasano nga innala ti Kakristianuan ti takder a kaas-asping unay iti kadaanan a Juda?
8 Adda kadi katupag a kasasaad itatta? Wen, adda. Patien met dagiti klero ti Kakristianuan nga awanto ti kalamidad a dumteng kadakuada. Iti isu met laeng a pamay-an, kunada kas impadto ni Isaias: “Dakami nakitulagkami ken Patay; ken nakinumokami ken ni Tanem; intono lumasat ti aglayus a saplit, dinto dumteng kadakami, ta inaramidmi dagiti kinaulbod a pagkamanganmi ken iti sirok ti kinatiri naglemmengkami.” (Isaias 28:15) Kas ti kadaanan a Jerusalem, ti Kakristianuan agpampannuray kadagiti nailubongan a pannakitulag maipaay ti kinatalged, ket dagiti klerona agkitakitda nga agkamang ken Jehova. Ay ket, dida pay usaren ti naganna, ken rabrabakenda ken idadanesda dagidiay a mangpadpadayaw iti dayta a nagan. Inaramid ti klero ti Kakristianuan ti mismo nga inaramid dagiti nangato a padi a Judio idi linaksidda ni Kristo. Kinunada, iti isu met laeng a pamay-an, “Awan arimi no di ni Cesar.”—Juan 19:15.
9. (a) Asinoda ti mangpakpakdaar ti Kakristianuan itatta iti isu met la a pamay-an a pinakdaaran ni Isaias ti kadaanan a Juda? (b) Iti siasino ti rebbeng a pagturongan ti Kakristianuan?
9 Itatta, ipakpakdaar dagiti Saksi ni Jehova a ti layus dagiti mangpapatay a buyot ti mangtalipupos iti mabiiten iti Kakristianuan. Mainayon pay, itudoda ti pudpudno a disso a pagkamangan manipud iti dayta a layus. Inadawda ti Isaias 28:16, a kunkunana: “Gapuna a kastoy ti kuna ni Soberano nga Apo Jehova: ‘Adtoy isaadko idiay Sion ti maysa a bato a maipaay a pamuon, maysa a napadas a bato, maysa a napateg a bato a panuli ti natibker a pamuon. Ti mamati saanto nga agganat.’” Asino daytoy ‘napateg a bato a panuli’? Inadaw ni apostol Pedro dagitoy a sasao ket inyaplikarna ida ken Jesu-Kristo. (1 Pedro 2:6) No sinapul koma ti Kakristianuan ti talna iti Ari ni Jehova, ni Jesu-Kristo, iti kasta naliklikanna koma ti yaay ti aglayus a saplit.—Idiligyo ti Lucas 19:42-44.
10. Aniada a pannakinamin ti sinukayan ti Kakristianuan?
10 Nupay kasta, dina inaramid a kasta. Imbes ketdi, iti panagsapsapulna ti talna ken talged, inyam-ammona a sisisikap ti bagina iti pabor dagiti napolitikaan nga agtuturay dagiti nasion—daytoy agpapan pay ti pakdaar ti Biblia a ti pannakigayyem iti lubong ket pannakibusor iti Dios. (Santiago 4:4) Mainayon pay, idi 1919 sipipigsa nga intandudona ti Liga de Naciones kas ti kasayaatan a namnama ti tao maipaay ti talna. Nanipud pay 1945 inkabilna ti namnamana iti Naciones Unidas. (Idiligyo ti Apocalipsis 17:3, 11.) Kasano kalawa ti pannakinaminna iti daytoy nga organisasion?
11. Ti relihion addaan ti ania a pannakairepresentar idiay NU?
11 Ti maysa a nabiit pay a libro mangted ideya idi a kunana: “Di nakurkurang ngem duapulo-ket-uppat nga organisasion Katolika ti nairepresentaran idiay NU. Sumagmamano kadagiti relihiuso a papangulo ti lubong sinarungkarandan ti internasional nga organisasion. Kangrunaan a malaglagip kadagitoy isu dagiti panagsarungkar ti Kinasantona ni Papa Paulo VI kabayatan ti General Assembly idi 1965 ken ni Papa Juan Paulo II idi 1979. Adu a relihion ti addaan kadagiti espesial nga invocasion, karkararag, himno ken serbisio maipaay ti Naciones Unidas. Dagiti kangrunaan a pangarigan ket dagidiay inaramid ti Katoliko, ti Unitariano-Unibersalista, ti Baptist ken dagiti pammati a Bahai.”
Ubbaw a Namnama iti Talna
12, 13. Agpapan pay dagiti nasaknap a namnama a makitkitan ti talna, apay a makapagtalek dagiti Saksi ni Jehova a dagiti pakdaarda ket pudnoda?
12 Maysa kadagiti kabibilgan a napolitikaan nga agtuturay ti lubong inyesngawna dagiti namnama ti adu idi kinunana: “Daytoy a kaputotan dagiti tattao ditoy daga mabalin a maimatangandan ti yaay ti di agbalbaliwen a panawen ti talna iti historia ti sibilisasion.” Isut’ umiso aya? Dagiti aya nabiit pay a paspasamak kaipapananda a dagiti pakdaar nga impaay dagiti Saksi ni Jehova maipapan ti pannakaaramid ti panangukom ni Jehova kadagiti nasion didanto matungpal? Kamali aya dagiti Saksi ni Jehova?
13 Saan, saanda a kamali. Ammoda nga ibagbagada ti kinapudno agsipud ta agtalekda ken Jehova ken iti Biblia, ti mismo a Sao ti Dios ti kinapudno. Kunaen ti Tito 1:2: “Ti Dios . . . dina mabalin ti agulbod.” Gapuna addaanda ti naan-anay a panagtalek a no sawen ti padto ti Biblia a ti maysa a banag mapasamakto, sigurado a maaramidto. Kuna a mismo ni Jehova: “Kastanto met ti saok a rummuar iti ngiwatko. Isu dinto agsubli kaniak nga awan ti pagmamaayanna, no di ket tungpalennanto ti pagayatak.”—Isaias 55:11.
14, 15. (a) Ania ti iwarwaragawag dagiti papangulo ti Juda sakbay la unay ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P.? (b) Ania ti impadto ni Pablo a maiwaragawag sakbay nga umay iti lubong ti kellaat a pannakadadael? (c) Ania ti inanamaentayo iti kangitingitan ti pannakaiwaragawag a naipadto idiay 1 Tesalonica 5:3?
14 Kadagiti tawen sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P., impadamag ni Jeremias nga ipukpukkaw dagiti papangulo, “Adda talna! Adda talna!” (Jeremias 8:11) Nupay kasta, dayta ket kinaulbod. Nadadael ti Jerusalem kas kaitungpalan dagiti napaltiingan a pakdaar dagiti pudno a mammadto ni Jehova. Impakdaar ni apostol Pablo nga adda umas-asping a banag a mapasamakto iti kaaldawantayo. Kinunana nga ipukpukkawto dagiti tattao “Talna ken talged!” Ngem kalpasanna, kinunana, “ti kellaat a pannakadadael” umayto a “madagdagus kadakuada.”—1 Tesalonica 5:3.
15 Bayat ti iseserrektayo kadagiti 1990, dagiti pagiwarnakan ken magasin iti sadinoman kunkunada a nagpatinggan ti Cold War ket iti kamaudiananna makitkitan ti sangalubongan a talna. Ngem idin giddato a napasamak ti maysa a napegges a gubat idiay Makintengnga a Daya. Nupay kasta, iti aniaman a kanito ti kasasaad ti lubong rumang-ayto agingga iti punto a sadiay ti pukkaw ti “Talna ken talged!” a naipadto idiay 1 Tesalonica 5:2, 3 rumang-ayto iti kangitingitanna. Agsipud ta sititibker a naipasdek dagiti namnamatayo iti Sao ti Dios, ammotayo a, bayat a magtengan ti kangitingitan, maaramidto a nakapegpegges ken siuumiso dagiti panangukom ti Dios. Awan apurado nga ebkas ti talna ken talged ti mamagpanunot koma kadatayo a ti pannakadadael nga impadto ti Dios ket saanto nga umay. Dagiti panangukom ni Jehova ket di mabalbaliwan a nailanadda iti Saona ti Biblia. Ti Kakristianuan, agraman ti amin a sabsabali pay nga ulbod a relihion, madadaeldanto. Ket ngarud dagiti makadadael a panangukom ni Jehova maiyebkasdanto maibusor ti dadduma iti lubong ni Satanas. (2 Tesalonica 1:6-8; 2:8; Apocalipsis 18:21; 19:19-21) Yantangay agtalek dagiti Saksi ni Jehova a tungpalento ni Jehova ti saona, agtultuloyda a sisisiput iti sidong ti panangiwanwan ti klase matalek ken naannad nga adipen ken siaannad a paliiwenda no kasano a maipanayag dagiti pasamak ti lubong. (Mateo 24:45-47) Talaga, awan panagregget ti tao a mangiyeg ti talna ti mamagpanunot koma kadatayo a binaybay-anen ni Jehova ti panggepna a mangiyeg ti aglayus a saplit ti pannakadadael iti managbasol a Kakristianuan.
‘Ti Dios ti Kamangtayo’
16, 17. Kasanot’ isusungbat dagiti Saksi ni Jehova no ti dadduma gumurada iti kinaprangka ti mensaheda?
16 Dadduma ti mabalin a gumura iti kinaprangka dagiti Saksi ni Jehova iti panangiwaragawag iti daytoy. Nupay kasta, no kunaenda a dagiti relihiuso nga agtuturay ti Kakristianuan nagkamangda iti naulbod nga urnos, salsalaysayenda laeng ti kunaen ti Biblia. No kunada a ti Kakristianuan maikari iti panangdusa gapu ta nagbalin a paset ti lubong, ipadpadamagda laeng ti kuna a mismo ti Dios idiay Biblia. (Filipos 3:18, 19) Mainayon pay, gapu ta ti Kakristianuan agtaltalek kadagiti gakat nga improponer daytoy lubong, supsuportaranna ti Dios daytoy a lubong, ni Satanas a Diablo, a kinuna ni Jesus nga ama ti kinaulbod.—Juan 8:44; 2 Corinto 4:4.
17 Gapuna, iwaragawag dagiti Saksi ni Jehova: No kadakami saanmi nga iparegta dagiti ulbod a namnama iti sangalubongan a talna gapu iti panagbalbaliw iti napolitikaan a buya. Imbes ketdi, tuladenmi dagiti sasao ti salmista: “Ti Dios isu ti kamang a maipaay kadatayo. . . . Pudno a dagiti tattao a nababa ti kasasaadda ubbawda, ket dagiti tattao a nangato ti kasasaadda ulbodda. Iti gagantingan aminda a sangsangkatipon nalaglag-anda ngem anges.” (Salmo 62:8, 9) Dagiti natauan a gakat a mangitandudo ken mangtaginayon iti Kakristianuan ken ti dadduma iti daytoy sistema dagiti bambanag ket kinaubbawda, maysa a kinaulbod! Aminda uray pagtitiponen awan ti pannakabalinda a manglapped kadagiti panggep ni Jehova ngem ti laeng sangasakmol a nabara nga angin!
18. Ania a pakdaar ti salmista ti mayanatup itatta?
18 Adawen met dagiti Saksi ni Jehova ti Salmo 33, bersikulo 17 ingganat’ 19, a mangiwaragawag: “Ti kabayo [ti Egipto, a mangisimsimbolo ti pannakigubat] maysa nga ubbaw a pakaisalakanan, saanna met a maispal iti siasinoman gapu iti naindaklan a bilegna. Kitaem! Ti mata ni Jehova sisisiput kadagiti agbuteng kenkuana, kadagiti manginanama iti kinamanagayatna, tapno ispalenna ti kararuada ken patay, ken taginayonenna ida a sibibiag iti panagbisin.” Itatta, dagiti pudno a Kristiano agtalekda ken Jehova ken iti nailangitan a Pagarianna, ti kakaisuna nga urnos a mangiyeg ti agnanayon a talna.
Ti Kakristianuan “Maipayatpayat a Disso”
19. Apay nga arapaap laeng ti panagtalek kadagiti napolitikaan nga organisasion a mangiyeg ti sangalubongan a talna?
19 Ti panagtalek iti aniaman nga aramid-tao a kasuno iti Pagarian ti Dios pagbalinenna dayta a kasuno a maysa a ladawan, wenno pagdaydayawan. (Apocalipsis 13:14, 15) Gapuna, ti panangiparegta ti panagtalek kadagiti napolitikaan nga institusion, kas ti Naciones Unidas, maipaay ti talna ken talged ket maysa nga arapaap, maysa a kinaulbod. Maipapan kadagiti kakasta a bambanag iti ulbod a namnama, kuna ni Jeremias: “Ta ti sinukogna a ladawan isu ti ulbod, ket awan ti anges kadakuada. Barengbarengda, aramid nga allilaw. Iti panawen a pannakasarungkarda mapukawdanto.” (Jeremias 10:14, 15) Gapuna, dagiti kabayo a pakigubat ti antitipiko nga Egipto, kayatna a sawen, ti namilitariaan-napolitikaan a pannakabalin dagiti nasion itatta, didanto masalakniban ti narelihiusuan a pagturayan ti Kakristianuan iti aldaw ti krisisna. Ti pannakitulag dagiti relihion ti Kakristianuan iti daytoy a lubong sigurado a mapaayto a mangsalaknib kadakuada.
20, 21. (a) Ania ti napasamak iti Liga de Naciones, ken apay nga awan nasaysayaat a maaramidan ti Naciones Unidas? (b) Kasanot’ panangipakita ni Isaias a dinto makaisalakan iti Kakristianuan ti pannakitulagna iti lubong?
20 Intalek ti Kakristianuan ti inanamana iti Liga de Naciones, ngem daytat’ naduprak uray di pay immay ti Armagedon. Itan inyakarna ti suportana iti Naciones Unidas. Ngem iti mabiiten sanguennanton “ti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-Amin,” ket dinto makalasat. (Apocalipsis 16:14) Uray ti napabiag nga NU pulos a dinanto maiyeg ti talna ken talged. Ti naimpadtuan a Sao ti Dios ipakitana a ti organisasion ti Naciones Unidas agraman dagiti kamengna a nasnasion “makigubatdanto iti Kordero [ni Kristo nga addan iti pannakabalin ti Pagarian], ngem, agsipud ta isut’ Apo dagiti ap-appo ken Ari dagiti ar-ari, ti Kordero abakennanto ida.”—Apocalipsis 17:14.
21 Sitatalek a kunaen dagiti Saksi ni Jehova nga awan ti pannakaisalakan agpaay ti Kakristianuan kadagiti pannakitulagna iti lubong ni Satanas. Ket no kunaenda daytoy, itudtudoda laeng no ania ti kuna ti Biblia a mismo. Ti Isaias 28:17, 18 inadawna ni Jehova a kunkunana: “Ket aramidekto ti kinahustisia iti uged ken ti kinalinteg iti tinnag; ket ti uraro itayabnanto ti pagkamangan dagiti kinaulbod, ket dagiti dandanum layusendanto ti paglemmengan. Ket ti pannakitulagyo ken Patay maawanto, ken ti pannakinumoyo ken Sheol dinto agtalinaed. Intono lumasat ti aglayus a saplit—dakayo mapayatpayatkayonto gapu kenkuana.”
22. No maibanagton ti perpekto a kinahustisia iti Kakristianuan, anianto ti resultana?
22 Inton matungpalen ti panangukom ni Jehova, maitunosto daytoy iti perpekto a kinahustisia. Ket ti pakaibatayan ti panagtalek ti Kakristianuan, ti “pannakitulag ken Patay,” matalipuposto a naan-anay a kasla babaen ti agayus a saplit. Itultuloy a kunaen ni Isaias: “Ta biniganbigat a lumasatto, iti aldaw ken rabii; ket awanto sabali no di laeng ti kigtot a makaawat iti paibaga.” (Isaias 28:19) Anian a nakakigkigtot para kadagiti umim-imatang a makasaksi ti naan-anay a pannakabalin ti panangukom ni Jehova! Anian a nakaal-alingget para kadagiti klero ti Kakristianuan ken dagiti pasurotda a makasarak, a naladaw unayen, ta nagtalekda iti maysa a kinaulbod!
Ti Nagan ni Jehova “Napigsa a Sarikedked”
23, 24. Imbes a sapulen ti kinatalged ditoy lubong, anianto ti aramiden dagiti Saksi ni Jehova?
23 Ngem dagiti met ngay Saksi ni Jehova? Uray pay iti sango ti pananggura ken panangidadanes, agtultuloyda iti pannakaisinada manipud iti lubong. Dida pulos malipatan ti kinuna ni Jesus kadagiti pasurotna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak saanak a paset ti lubong.” (Juan 17:16) Iti unos dagitoy maudi nga al-aldaw, nagtalekda iti Pagarian ni Jehova, saan a kadagiti natauan a gakat. Gapuna, ti didigra ti Kakristianuan dinto makapakigtot kadagiti Saksi ni Jehova. Kas impadto ni Isaias: “Ti mamati saanto nga agganat.”—Isaias 28:16.
24 Kuna ti Proverbio 18:10: “Ti nagan ni Jehova nabileg a sarikedked. Ti nalinteg agkamang kenkuana ket maisalakan.” Gapuna awisenmi amin a kimmarnero a tattao nga agkamang ken Jehova ken iti Pagarianna ken Kristo. Kas lugar a paglemmengan, ni Jehova ket saan a kinaulbod! Ti Pagarianna ken Kristo ket saan a kinaulbod! Ti pagkamangan ti Kakristianuan ket maysa a kinaulbod, ngem ti pagkamangan dagiti pudno a Kristiano ket isu ti kinapudno.
Mailawlawagyo Kadi?
◻ Kasano a nagkamang ti Juda iti maysa a kinaulbod?
◻ Iti ania a pamay-an a pinadpadas ti Kakristianuan nga ilemmeng ti bagina iti kinaulbod?
◻ Kasano a pinakdaaran ni Isaias ti Juda, ket kasano nga inyebkas dagiti Saksi ni Jehova ti umas-asping a pakdaar itatta?
◻ Kasano a ti Kakristianuan masarakannanto a ti panagtalekna ket naiyaw-awan?
◻ Maigiddiat iti Kakristianuan, ania a takder ti taginayonen dagiti Saksi ni Jehova?
[Kahon iti panid 17]
DAGITI NANGATO A NAMNAMA NAIYEBKAS AGPAAY TI NASIONES UNIDAS
“Iti umuna a gundaway nanipud pay Gubat Sangalubongan II ti internasional a komunidad ket nagkaykaysan. Ti panangidaulo ti Naciones Unidas, maysa laeng idi a manamnama a pagalagadan, ket paspasingkedanna itan ti sirmata ti manangbangonna. . . . Mabalin ngarud itan nga agawen ti lubong ti gundaway a mangitungpal ti nabayagen a matengtengngel a kari ti maysa nga urnos ti baro a lubong.”—Ni Presidente Bush ti Estados Unidos iti State of the Union a mensahena iti dayta a nasion, Enero 29, 1991