Kapitulo 15—Sangalubongan a Kinatalged iti Sidong ti “Prinsipe ti Kappia”
Ti Mailadladawan, Moderno-Aldaw nga Edom Maparmeken
1, 2. Kasanot’ panangmatmat ti Namarsua kadagiti armado unay a nasnasion, ket ania ti determinasion ni Jehova, sigun iti padto ni Isaias?
Itatta ti lubong ti ad-adda nga armado ngem idi. Dagiti nuklear nga ig-igam dagiti nasnasion ti pudpudno a peggad iti biag ti sangatauan. Kasano, ngaruden, ti panangmatmat ti Namarsua ti natauan a pamilia, ni Jehova a Dios, iti adda a kasasaad? Sibabatad ti pannakaibaga daytoy iti kapitulo 34 ti padto ni Isaias, a manglukat babaen kadagitoy a sasao:
2 “Umasidegkayo a dumngeg, dakayo a nasnasion; ken timudenyo dakayo nga il-ili. Dumngeg koma ti daga ken ti linaonna, ti lubong ken amin a tumaud kenkuana. Ta ni Jehova adda pungtotna kadagiti amin a nasnasion ken rungsotna iti amin a buyotna. Isu dinadadaelna ida a tinalipupos; inyawatna ida iti pagpapatayan. Dagiti minatayda maibellengdanto met; ket ti buyok dagiti bangkayda umulinto; ken dagiti bambantay marunawdanto iti darada. Ket amin a buyot ti langit mawarawaranto. Ket dagiti langlangit [dagiti awan-epektona a natauan a gobierno] malukotlukotdanto, a kas maysa a libro a linukot; ket amin a buyotda malaylaydanto, a kas iti bulong a malaylay a naisina iti ubas ken kas maysa a bulong nga aglaylay nga aggapu iti kayo ti higos.” (Isaias 34:1-4) Pudno a nakabutbuteng unay a padto!
3. (a) Iti ania ti nakaawisan dagiti nasnasion a denggen, ket apay a nainkalintegan ti panangbilin ni Jehova kadakuada iti kasta? (b) Aniat’ mangipakpakita a dagiti nasnasion dida dimngeg?
3 Ti Namarsua iti uniberso ti addaan suppiat kadagiti nasnasion itatta. Dayta ti gapuna no apay a dagiti nasnasion ket maaw-awisda a dumngeg iti mensahe a naibatay iti Biblia a paiwarwaragawagnan iti sangalubongan nanipud pay 1919. Rebbeng a dumngegda iti adda a makunana babaen kadagiti Saksina. Ngem ti pagannayasan dagiti paspasamak ti lubong paneknekanna a saanda nga ar-aramiden dayta, ket dagiti Saksina ti saan a timtimuden a sisiserioso dagiti nasnasion, a pinilida ti dumasig iti Naciones Unidas ket saan a maipaay iti nailangitan a Pagarian nga adda kadagiti im-ima ti naitronon nga Anakna, ti “Prinsipe ti Kappia.”
Ti Padto ni Isaias Maibusor iti Edom
4, 5. (a) Asino dagiti Edomitas, ket aniat’ kababalinda iti kasingin a kabsatda a nasion, ti Israel? (b) Ngarud ania ti inkeddeng ni Jehova maipapan iti Edom?
4 Agtigtignay ita iti tengnga dagiti nasional a grupo ti maysa a nangnangruna a responsable nga elemento. Dayta nga elemento ti inladawan ti nasion ti Edom, nga espisipiko a nailanad iti daytoy a padto. Dagiti Edomitas ket kapuonan ida ni Esau, a nangilako ti kalinteganna kas inauna ken kasinginna a ni Jacob, a maipaay iti “tinapay ken ti gisado a lintehas.” Iti dayta nga okasion a ni Esau ti napanaganan Edom, a kaipapananna “Nalabaga.” (Genesis 25:24-34) Gapu ta sinakapan ni Jacob iti dayta nagsudi a kalintegan kas inauna, napunno ni Esau ti gura iti kasinginna. Ti Edom nagbalin a narungsot a kabusor ti kadaanan a nasion ti Israel, wenno Jacob, uray pay no agkasingin ti agkabsat a nasnasion. Gapu iti daytoy a kinauyong a maibusor iti ili ti Dios, nagun-odan ti Edom ti maikari unay a pungtot ni Jehova, ti Dios ti Israel, ket inkeddengna ti agnanayon a pannakaikisap ti Edom. Daytoy nadiosan a determinasion ti naibalabala kadagiti sasao ni mammadto Isaias:
5 “A ti kampilanko imminum a napnek sadi langit. Adtoy! Umulogto iti rabaw ti Edom, ken iti rabaw ti umili ti panangilunodko tapno maukom. Ni Jehova addaan ti kampilan; ket masapul a mapno iti dara; isu ti mapalukmeg iti taba, iti dara dagiti kordero ken kalding, iti taba dagiti bekkel dagiti karnero a lallaki. Ta ni Jehova adda maysa a datonna idiay Bosra [ti prominente unay a siudad ti Edom], ken maysa a dakkel a panagpapatay iti daga ti Edom.”—Isaias 34:5, 6.
6. (a) Apay a makapagsao ni Jehova nga inlayatna ti “kampilanna” maibusor iti Edom “sadi langlangit”? (b) Idi ti pagarian ti Juda ti rinaut ti Babilonia, ania a di nainkabsatan a kababalin ti impakita ti Edom iti ili ni Jehova?
6 Ti daga iti managpapatay-pampanunotna a nasion ti Edom ti masapul a marusep iti kabukbukodanna a dara babaen ti kampilan ni Jehova. Nagsaad ti Edom iti maysa a nangato, kabambantayan a lugar. (Jeremias 49:16) Gapuna iti panangpataud ti panangpapatay iti dayta a daga, mailadawan a maikuna ni Jehova nga inlayatna ti kampilan iti panangukomna “sadi langit.” Napigsa ti bileg militar ti Edom, ket dagiti buybuyotna nagdakdakiwasda kadagiti kasla kangato ti langit a kabambantayanna tapno salwadanda ti pagilian a maibusor kadagiti manangraut. Gapuna ti buyot ti Edom ti apagpag-isu a maawagan “ti buyot dagiti langlangit.” Ngem ti nagpigsa nga Edom di nakaited ti aniaman a tulong iti kasinginna a kabsat a nasion ti Israel idi daytat’ rinaut dagiti buybuyot ti Babilonia. Imbes ketdi, nagragsakan ti Edom a makita ti pannakaparmek ti pagarian ti Juda ket sinugsuganda pay dagiti manangdadaelda. (Salmo 137:7) Ti kinatraidor ti Edom ti nagturong pay iti punto a panangkamat kadagiti indibidual nga agtartaray gapu iti biagda ket sada inyawat ida kadagiti kabusorda. (Abdias 10-14) Ginakat dagiti Edomitas a sakupento ti napagtalawan a pagilian dagiti Israelitas, a sipaparammag a nagsaoda a maibusor ken ni Jehova.—Ezequiel 35:10-15.
7. Kasanot’ panangmatmat ti Dios ti Israel iti tinatraidor a kababalin ti nasion ti Edom?
7 Ni kadi Jehova, ti Dios ti kadaanan nga Israel, linipatanna daytoy di nainkabsatan a kababalin iti biang dagiti Edomitas a maipaay iti ili a pinilina? Saan. Daytat’ gapuna nga iningpen ti puso ti Dios ti panggep ti “maysa nga aldaw a panangbales” ken “maysa a tawen ti gunggona” kas supapak ti simamalisiuso nga aramid ti naindagaan nga organisasionna, a maaw-awagan Sion. Kuna ti padto: “Ta ni Jehova addaan maysa nga aldaw a panangbales, maysa a tawen ti gunggona [iti imatang ti Pangukoman ti Uniberso] a maipaay iti panggep ti Sion.”—Isaias 34:8; Ezequiel 25:12-14.
8. (a) Asino ti inusar ni Jehova a mangyeg ti dusa iti Edom? (b) Ania ti impadto ni mammadto nga Abdias maipapan iti Edom?
8 Di nagbayag kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem, rinugian nga inyebkas ni Jehova ti nalinteg nga ibabalesna kadagiti Edomitas babaen iti ari ti Babilonia, ni Nabucodonosor. (Jeremias 25:8, 15, 17, 21) Idi ti buyot ti Babilonia nagtignay a maibusor iti Edom, awan aniaman a makaisalakan kadagiti Edomitas! Intappuak dagiti buybuyot ti Babilonia dagiti Edomitas manipud nabato a kinangatoda. Dayta ti “maysa a tawen ti gunggona” a maipaay iti Edom. Kas impadto ni Jehova babaen iti sabali pay a mammadto: “Gapu iti ranggas nga inaramidmo ken ni Jacob a kabsatmo, sika mabungonkanto iti bain, ket madadaelkanto iti agnanayon. . . . Ti kas inaramidmo, maaramidto met kenka. Ti namay-am kadagiti tattao kastanto met ti pakapay-an ta ulom met laeng.”—Abdias 10, 15.
9. Asino ti mailadladawan a moderno-aldaw nga Edom, ken apay?
9 Isarsarming met daytoy ti kababalin ni Jehova a maipaay iti mailadladawan a moderno-aldaw nga Edom. Asino dayta? Bueno, iti maika-20 a siglo, asinot’ mangidadaulo iti pananglalais ken panangidaddadanes kadagiti ad-adipen ni Jehova? Saan kadi a daytat’ apostata a Kakristianuan babaen kadagiti natangsit a klase klerona? Wen! Ti Kakristianuan, ti saksakupen ti ulbod a Kinakristiano, ti nangitan-ok iti bagina kadagiti kas ti kangato dagiti bambantay nga ar-aramid daytoy a lubong. Isut’ nadaeg a paset ti organisasion iti sistema dagiti bambanag ti sangatauan, ket dagiti relihionna ti mangbukel ti dominante a paset ti Babilonia a Dakkel. Ngem inkeddeng ni Jehova ti “maysa a tawen ti gunggona” a maibusor iti mailadladawan, moderno-aldaw nga Edom gapu iti makaparurod a dakes a kababalinna a maibusor iti ilina, dagiti Saksina.
Maysa a Gasat kas iti Edom
10. Kasanot’ panangisalaysay ti Isaias 34:9, 10 iti gasat ti Edom, ngem asinot’ pagaplikaran ti padto itatta?
10 Bayat nga us-usigentayo ti kanayonan a paset daytoy a padto ni Isaias, mabalintay a laglagipen ti Kakristianuan itatta: “Ket dagiti karkarayan [ti Edom] agbalindanto nga alkitran, ken ti tapukna asupre; ket ti dagana agbalinto nga agdardarang nga alkitran. Isu dinto maiddep iti rabii wenno aldaw; ti asukna agpangatonto nga agnanayon.” (Isaias 34:9, 10) Gapuna ti daga ti Edom ti mailadladawan kas agbalin a nakamagmaga unay nga arigna a dagiti karkarayanna ti pagay-ayusan ti alkitran ken dagiti tapukna kas asufre, ket kalpasanna dagitoy sumged a sustansia mapuorandanto.—Idiligyo iti Apocalipsis 17:16.
11, 12. Manipud iti propetiko a pannalaysay idiay Isaias 34:10-15, aniat’ pagbalinan ti daga ti Edom, ket kasanot’ kabayag ti panagtultuloy ti kasta a kasasaad ti daga?
11 Ituloy ti padto ni Isaias: “Manipud iti kaputotan agingga iti kaputotan aglangalangto; awanto ti lumasat kenkuana iti agnanayonen. Ngem ti pelicano ken ti animal a bassit a natirad ti dutdotna isu tagikuaendanto, ket ti puek ken ti wak agtaengdanto idiay; ket iyunnatnanto iti rabawna ti paltik ti pannakariro ken ti tinnag ti kinaungaong. Dagiti nataknengna—ayabandanto iti pagarian, ngem awanto ti aggian idiay, ket amin a panguluenna awandanto. Ket dagiti kalunay tumubodanto kadagiti palasiona, kamkamiring ken kaskasumba kadagiti sarikedkedna; ket isunto ti maysa a paggianan dagiti chakal, maysa a paraangan a maipaay kadagiti avestruz. Ket dagiti atap nga an-animal iti let-ang sumarakdanto kadagiti lobo, ken ti atap a kalding awagannanto ti kaduana. Wen, ti pagkigtotan iti rabii agsaadto sadiay, ket isu masarakannanto ti maysa a disso a paginanaan nga agpaay kenkuana. Idiay ti pagaramidanto ti uleg a nasiglat ti umokna ken pagitloganna.”—Isaias 34:10-15.
12 Ti Edom agbalinto a daga ti “kinaungaong” no maipapan kadagiti tattao. Daytat’ agbalin a langalang a dagitinto laeng atap nga an-animal, tumatayab, ken dagiti uleg ti agtaeng iti dayta. Daytoy natikag a kasasaad ti daga ti agtultuloy, kas kunaen ti bersikulo 10, nga “agnanayonen.” Awanton ti panagsubli dagiti dati nga umilina.—Abdias 18.
13. Aniat’ naipadto maipaay iti Kakristianuan idiay “libro ni Jehova,” ket ania, nangnangruna, daytoy a libro?
13 Anian a nakaal-alingget a pagtungpalan ti iladladawan daytoy nga agpaay iti moderno-aldaw a katupag ti Edom—ti Kakristianuan! Impakitana ti bagina kas napait a kabusor ni Jehova a Dios, a sirurungsot nga indadanesna met dagiti Saksina. Gapuna daytoy asidegen a pannakadadaelna sakbay ti Armagedon ti naipadto “iti libro ni Jehova.” (Isaias 34:16) Iti espisipiko, daytoy a “libro ni Jehova” ket isu ti libro dagiti salaysayna, a mangidetaliado iti salaysay nga ibanagnanto kadagidiay a kabkabusorna ken manangirurumen iti ilina. Ti naisurat “iti libro ni Jehova” maipapan iti kadaanan nga Edom pimmudno, ket ipanamnama daytoy a ti padto nga agaplikar met iti Kakristianuan, ti moderno-aldaw nga Edom, pumaysonto met.
14. Ania ti di inawat itatta dagiti mailadladawan nga Edomitas, ket ania nga ulidan iti ili ni Jehova ti saanda a sinurot?
14 Dagiti mailadladawan nga Edomitas itatta dida inawat ni Jehova a Dios kas Ari Bayat daytoy “panungpalan ti sistema dagiti bambanag.” Malaksid iti dayta, yantangay ta ti Kakristianuan isu ti kadadakkelan a paset ti Babilonia a Dakkel, isu met ti naikeddeng a mairaman kadagiti saplitna. Isut’ saan a simmurot iti bilin ni Jehova a “rummuarkayo” iti Babilonia a Dakkel. (Apocalipsis 18:4) Saanna a tinulad ti ulidan ti natda kadagiti naespirituan nga Israelita wenno ti “dakkel nga umariwekwek” dagiti “sabsabali a karnero.”
15, 16. Aniat’ asidegen a masanguanan ti Kakristianuan, kas naipadto idiay Apocalipsis 17 ken 18 ken Isaias 34?
15 Ti asideg a masanguanan ti Kakristianuan ti pudno a nalidem. Ar-aramidenna amin a kabaelanna tapno ay-ayuen dagiti napolitikaan a gagayyemna ken tapno lappedanna ida manipud iti sangsangkamaysa nga agresibo a panagtignay a maibusor kenkuana, nga agturong iti naan-anay a pannakadadaelna, ngem daytat’ awanto ti pagtungpalanna!
16 Sigun iti Apocalipsis kapitulo 17 ken 18, ni Jehova, a Dios a Mannakabalin-amin, ikabilnanto iti puspusoda nga itden dagiti napolitikaan ken namilitaran a bilegda iti inaanimal a panagtignay a maibusor ti Babilonia a Dakkel kadagiti amin a narelihiusuan a kamkamengna, agraman Kakristianuan. Daytoyto ti mangikkat iti intero a daga iti palsipikado a Kinakristiano. Ti kasasaad ti Kakristianuan agbalinto a kas iti nalidem a kasasaad a naisalaysay iti Isaias 34. Isunto ti saanen a nakaimatang a makakita iti makaikeddeng a “gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin” a maibusor kadagiti nasnasion, a nangrumekton iti Babilonia a Dakkel. Ti mailadladawan nga Edom, ti Kakristianuan, ti naan-anayton a maikisap iti rabaw ti daga, “iti agnanayonen.”