NATDA
Dagidiay natedda a kameng ti maysa a pamilia, nasion, tribu, wenno puli; dagiti nakalasat iti maysa a pananggudas wenno panangdadael wenno dagiti sibibiag pay laeng a nakakita iti nakapatpateg a pasamak; dagidiay nagtalinaed a matalek iti Dios a kameng iti maysa a nasion wenno bunggoy ti tattao a nagbalin a di nasungdo.
Ni Noe ken ti pamiliana ket natda manipud iti lubong ti sangatauan sakbay ti Layus. Naaramat ti berbo a sha·ʼarʹ, “agtalinaed,” a pangdeskribir nga isuda laeng ti nagtultuloy a sibibiag. (Ge 7:23) Idi agangay, imbaga ni Jose iti kakabsatna idiay Egipto: “Gapu itoy imbaonnak ti Dios nga inyun-una kadakayo tapno mangikabilak iti natda [kayatna a sawen, dagiti nakalasat a mangtaginayon iti linia ti kaputotan ken pamilia; idiligyo ti 2Sm 14:7] maipaay kadakayo iti daga ken tapno pagtalinaedenkayo a sibibiag babaen ti dakkel nga itatalaw.”—Ge 45:4, 7, Rbi8 ftn.
Agsubli Manipud Pannakaidestiero ti Natda iti Israel. No tukoyen ti Biblia ti natda, masansan a mainaig dayta kadagiti kameng ti ili ti Dios. Impakdaar ti Dios babaen kadagiti mammadtona a dusaenna ti Israel gapu iti kinasukirda, ngem liniwliwana met ida babaen ti panangipadtona nga adda natda a makalasat, sa agsublida iti Jerusalem ket bangonenda manen dayta, kalpasanna agbalinda a narang-ay ken nabunga.—Isa 1:9; 11:11, 16; 37:31, 32; Jer 23:3; 31:7-9.
Idi a dagiti kautibo agraman ni Ari Jehoiaquin ti Juda ket impanaw ni Ari Nabucodonosor ti Babilonia idi 617 K.K.P., impaayan ni Jehova ti mammadtona a ni Jeremias iti maysa a sirmata. Iti dayta a sirmata, dagiti nasayaat a higos inrepresentarda dagiti destiero a taga Juda a naipan idiay Babilonia ken isubli ni Jehova iti dagada inton agangay. Dagiti dakes a higos inrepresentarda ni Ari Zedekias, dagiti prinsipena, ken ti dadduma pay a kas kadakuada a saan a naidestiero (iti kinapudnona, ti kaaduan nga umili ti Jerusalem ken Juda) kasta met dagidiay aggigian idiay Egipto. Idi 607 K.K.P. gistay napapatay wenno naidestiero amin dagidiay adda idiay Juda iti maudi a panangdadael ni Nabucodonosor iti Jerusalem. Ket idi agangay, dagidiay adda idiay Egipto, a pakairamanan dagidiay nagkamang sadiay kalpasan ti 607 K.K.P., naparigatda idi napan rinaut ni Nabucodonosor dayta a daga.—Jer 24:1-10; 44:14; 46:13-17; Un 1:1-6.
Inkari ni Jehova iti matalek a natda, dagidiay nagbabawi iti basbasolda a dagita ti nakaigapuan idi ti panangipalubosna a maidestieroda, nga ummongenna ida a sangsangkamaysa kas maysa nga arban iti kulongan. (Mik 2:12) Inaramidna daytoy idi 537 K.K.P., idi nagsubli ti natda kadagiti Judio iti sidong ti panangidaulo ni Zorobabel. (Esd 2:1, 2) ‘Agsagkisagking’ idi ti kasasaadda, ngem tinipon ida ni Jehova, ket ti Dios manen ti pudpudno nga Arida (uray no sakup ida ti Persia) gapu ta pinagturayna kadakuada ni Gobernador Zorobabel ken gapu ta ti pudno a panagdaydayaw naisayangkat manen iti templo. (Mik 4:6, 7) Agbalinda a kasla “linnaaw manipud ken Jehova,” a mangpabang-ar ken mamagrang-ay, ket tumured ken pumigsada a kasla “leon kadagiti animal ti bakir.” (Mik 5:7-9) Nalawag nga adda kaitungpalan daytoy kadakdakamat a padto idi panawen dagiti Macabeo, a nagbanag iti pannakapagtalinaed dagiti Judio iti dagada ken pannakataginayon ti templo, agingga iti iyaay ti Mesias.
Nairaman ti nombre a sheʼarʹ (berbo, sha·ʼarʹ) iti nagan ti anak ni mammadto Isaias a Sear-jasub, a kaipapananna ti “Natda Laeng (Dagidiay Nabatbati) ti Agsublinto.” Dayta a nagan ket pagilasinan a marba ti Jerusalem ken maidestiero dagiti agnanaed iti dayta, ngem adda natda a kaasian ti Dios ken isublina iti dayta a daga.—Isa 7:3.
Awan ti Natda a Nagtalinaed Idiay Babilonia. Ti Dios inaramatna ti Babilonia a mangdusa iti ilina, ngem naglablabes ti Babilonia ken naragsakan a mangirurumen ken mangranggas kadakuada ket pinanggepna a pagtalinaeden ida a destiero iti agnanayon. Kasta ti inaramid ti Babilonia gapu ta isu ti kangrunaan a manangitandudo iti ulbod a panagdaydayaw ken kagurana ni Jehova ken ti panagdaydayaw kenkuana. Dagitoy ti makagapu no apay nga indeklara ti Dios: “Gessatekto iti Babilonia ti nagan ken natda ken annak ken putputot.” (Isa 14:22) Kamaudiananna, naan-anay ken permanente a nalangalang ti Babilonia, nga awanan iti natda nga agsubli a mangbangon manen iti dayta.
Ti Kristo ket Awaten ti Natda a Kameng ti Israel. Ni Jesu-Kristo ket linaksid ti kaaduan idi dimteng iti nasion ti Israel. Sumagmamano laeng a natda ti nangiparangarang iti pammati ken nagbalin a pasurotna. Ti sumagmamano a padto ni Isaias (10:22, 23; 1:9) ket inyaplikar ni apostol Pablo kadagitoy a Judio a natda idi insuratna: “Mainayon pay, ipukkaw ni Isaias maipapan iti Israel: ‘Nupay ti bilang ti annak ti Israel ket kas koma iti darat ti baybay, ti natda isunto ti maisalakan. Ta makikuentanto ni Jehova ditoy daga, nga ileppasna ken paababaenna dayta.’ Kasta met, kas nasaksakbay a kinuna ni Isaias: ‘Malaksid no ni Jehova ti buybuyot nangibati kadatayo iti maysa a bin-i, nagbalintayo koma a kas iti Sodoma, ket naaramidtayo koma a kas iti Gomorra.’” (Ro 9:27-29) Manen, inaramat ni Pablo ti ulidan ti 7,000 a natedda a saan a nagrukbab ken Baal idi tiempo ni Elias, ket kinunana: “Iti kastoy a pamay-an, ngarud, iti agdama met a panawen nagparang ti maysa a natda maitunos iti maysa a pannakapili gapu iti di kaikarian a kinamanangngaasi.”—Ro 11:5.
Ti Naespirituan a Natda. Iti Apocalipsis (12) inlanad ni Juan ti sirmatana maipapan iti maysa a babai idiay langit, ken ti maysa a dragon, ket ingngudona dayta a paset ti sirmata, a kinunana: “Ket ti dragon nakapungtot iti babai, ket napan tapno gubatenna dagiti natda [loi·ponʹ] ti bin-ina, isuda a mangtungtungpal kadagiti bilin ti Dios ken addaan iti trabaho a panangsaksi ken Jesus.” Dagitoy a “natda” nga addaan iti “trabaho a panangsaksi ken Jesus” ket kameng dagiti kakabsat ni Jesu-Kristo a nabatbati pay a sibibiag ditoy daga idi naitapuaken ditoy ti Diablo ken naisawangen ti pakaammo nga: “Ita napasamaken ti pannakaisalakan ken ti pannakabalin ken ti pagarian ti Diostayo ken ti autoridad ni Kristona.” Ti Diablo, ti dragon, makigubat iti daytoy a natda ti naespirituan a kakabsat ni Kristo babaen kadagiti “atap nga animal” ken iti “ladawan ti atap nga animal,” a nadeskribir iti Apocalipsis kapitulo 13. Ngem agballigi dagiti natda, kas ipalgak ti Apocalipsis kapitulo 14.—Kitaenyo ti BIN-I.