Panangsiput iti “Talna ken Talged” kas Binalabala ti Nasnasion
“Intono sasawenda: ‘Talna ken talged!’”—1 TESALONICA 5:3.
1, 2. (a) Apay a nainsiriban ti makikappia? (b) Gapuna, aniat’ paggaanamonganto dagiti agbibinnusor a sistema ti politika?
TI INTERO a lubong ti sangatauan pulos a di pay naawanan ti kinatalged kas iti agdama. Adda ti rikna ti panagbuteng iti maikatlo a gubat sangalubongan a pakairamanan dagiti namilitariaan unay a nasnasion a mangik-ikut iti agparang ita kas kapipigsaan nga armas—ti bomba a nuklear. Ti pannakabael ti nasnasion a mangaramat uray pay ti nukleo dagiti atomo iti panaginteresda iti gubat ti nangituggod kadakuada agingga iti punto a sapasap a mabalinda a panangpukaw iti tao. Gapuna, nainsiriban ti makikappia.
2 Wen, pudno dayta, ta iti panawentayo ti maikatlo a gubat sangalubongan nga agus-usar kadagita nga armas kaipapanannanto saan laeng a ti sangalubongan a panagbekkel, a dagiti tattao agtungpalda nga awan mamaayna wenno agsagsagaba manipud kadagiti epekto ti maysa a nuklear a panangdadael. Dagiti nasiglat-panagkitkitana a politiko ken dagiti pangulo ti militar sisasaem a mariknada dayta a kinapudno. Saanda a kayat ti agbalin a responsable iti kasta a sangalubongan a didigra. Gapuna, dagiti agsisinnupiat a politikal a sistema makitadanto a pagsayaatanda ti dumteng iti panagkaykaysa, wen, ti panangsurot iti pilosopia ti nainlubongan a kinasirib nga “agbiag ken bay-am nga agbiag.”
3. Iti ania a rason a ti nasnasion iwaragawagdanto ti “Talna ken talged”?
3 Nupay kasta, dagiti nasion saanda a pagtalkan a naan-anay ti maysa ken maysa. Kas panagannad, pagtalinaedenda a naan-anay a nabileg dagiti establisimiento militarda. Gapuna, gapunto ngata iti napasnek, napudno nga ayat iti maysa ken maysa kas miembro ti maymaysa a pamilia ti sangatauan a dagiti agtuturay ket agkaykaysadanto iti panangiwaragawag iti “Talna ken talged” para iti intero a lubong ti sangatauan? Saan, ngem daytanto ket tapno palag-anen dagiti nainkalintegan a panagbuteng ti tattao.—1 Tesalonica 5:3.
Ti Klero ken Tignay ti Publiko iti Um-umay a Panangiwaragawag
4, 5. (a) Ania ti namnamaentayo a tignay ti publiko iti um-umay a panangiwaragawag? (b) Nupay kanunongan ti klero iti um-umay a panangiwaragawag, ania dagiti salsaludsod a bumangon no ti Dios ket suportarannanto dayta?
4 Inton maaramid daytoy a panangiwaragawag iti kamaudiananna, kasapulan a nasayaatto ti tignay ti publiko iti dayta iti aglikmut ti daga. Awan duadua a dagiti nainlubongan a papanguluen ti relihion, agraman dagiti klero ti Kakristianuan, Katoliko ken Protestante, ti mangitan-okto iti daytoy internasional a panaggunay. No adinoman a lugar ti pagturongan ti angin, dagiti klero ket makikuyogda tapno agtalinaedda iti anamong ti pangkaaduan ken tapno maaddaanda iti politikal a tulong ken konsiderasion.
5 Nupay kasta, ti panangkanunong ti klero iti naaweng ti pannakaiwaragawagna nga urnos iti politika dina kayat a sawen a ti Dios iti uniberso, agraman iti dagatayo, ket suportaranna dayta. Kadagiti narelihiusuan a patakderda, mabalin a mangipaay ti klero iti atiddog ken naaweng a karkararag a dengdenggen dagiti narelihiusuan a tagasuportarda ket dawatenna ti nadiosan a pammendision kadagiti addang nga innala ti politikal nga elemento maipaay iti internasional a talna ken talged. Ngem amin ngata dagitoy a pormal a kararag, a pangikunaanto dagiti siiimdeng a kongregasion iti napigsa nga “Amen,” ti anamongan iti Dios daytoy nga uniberso? Mabalin kadi nga isut’ makikappia iti narelihiusuan a nasinasina a lubong, a dagiti kararagda maipaay iti talna ken talged ket napadronda a maitunos kadagiti di agkikinnaawatan a narelihiusuan a sekta ken denominasion?
6, 7. (a) Kas kadagiti Judio idi ugma, ania a kurso ti panagtignay ti innala ti Kakristianuan? (b) Anianto ti ibunga iti panangsuportar ti klero iti pannakaiwaragawag ti “Talna ken talged”?
6 Awan sabalin a pakakitaan a napigpigsa ti panangak-akona iti panangsuportar ti Dios ngem iti Kakristianuan. Ngem ti Dios iti uniberso saan nga isu Daydiay agturturay iti Kakristianuan. Isut’ nangala iti kurso ti panagtignay a maiyasping kadagidi Israelitas idi ugma. Idi saanda a mapnek iti urnos ni Jehova iti gobiernoda ket impagarupda a ti urnos ti politika kadagiti pagano a nasion iti aglawlawda ket nasaysayaat, nagturongda ken ni Samuel a propeta ni Jehova ket imbilinda kenkuana a mangibangon iti arida. Nasaktan unay ni Samuel ket naladingitan iti dayta. Di nakurkurang a kasta met ti narikna ti Dios a pagserserbian ni Samuel kas propeta.
7 Nainkalintegan a masugat ti rikna ni Jehova iti daytoy a panangdawatda iti isisina manipud iti teokratiko nga urnos iti Israel. Kas iti kinunana ken ni propeta Samuel: “Isuda didaka inumsi, no di ket siak ti inumsida tapno saanak koma nga agari kadakuada.” (1 Samuel 8:4-9) Daytoy ti nangiladawan iti kurso nga innala ti Kakristianuan iti daytoy maika-20 a siglo. Gapuna ti masakbayan a panangitan-okto ti klero iti panangiwaragawag iti “Talna ken talged” awanto ti nasayaat a resultana, awan ti nadiosan a pammendision.
Panangikabil iti Sangatauan a Di Agsalukag
8. Ania a papel ti mabalin nga akemen ti Naciones Unidas iti um-umay a panangiwaragawag, ket apay a daytoy nga organisasion ti mangikabkabil iti sangatauan a di agsalukag?
8 Mabalin nga ipangas ti Naciones Unidas ti 159 a miembrona itatta, nga agarup saklawenna ti amin a nasion. Awan duadua nga iti maitutop a panawen ti Naciones Unidas isuntot’ mangidaulo iti um-umay a panangiwaragawag iti “Talna ken talged!” Makapaladingit nga ibaga, a ti sangalubongan nga organisasion ti mangikabkabil kadagiti binilbilion iti sangatauan a di agsalukag. Apay a kasta? Agsipud ta dayta a talna, uray pay no sinuportaran dagiti amin a narelihiusuan nga organisasion iti daytoy a lubong, agraman ti Kakristianuan, saanna a kaipapanan ti pannakikappia iti Namarsua iti uniberso, nga addaan iti pannakabalin a mangted biag ken mangbabawi iti dayta maitunos iti panangikeddengna kadagiti nasken a bambanag idiay langit ken ditoy daga.
9, 10. Ania ti takder dagiti Saksi ni Jehova maipapan iti “Talna ken talged” a binalabala ti nasnasion, ket apay a kasta?
9 Iti padto ni Isaias, ti Namarsua nalawag a kunana: “Ti langit isu ti tronok, ket ti daga isu ti pagbatayan dagiti saksakak.” (Isaias 66:1) Dagiti nasnasion ditoy baba nga adda iti pagbatayanna ket saanda nga ar-arkosan dayta babaen iti organisasionda a Naciones Unidas. Agregreggetda iti napolitikaan tapno mamagtalinaed iti talna ken talged ket iti kasta salimetmetanda ti kaadda ti Naciones Unidas. Dagiti dedikado a Saksi ni Jehova ditoy daga saanda a makiraman iti lubong iti panagtalekda kadagiti aramid-tao nga addang nga isaysayangkatda maipaay iti talna ken talged kadagiti nainlubongan a nasnasion. Ipapusoda ti sasao iti Santiago 4:4: “Makikamkamalala a babai, dikay ammo aya a ti pannakipagayam iti lubong isu ti pannakibusor iti Dios? Daydiay ngarud agtarigagayto a gayyem ti lubong, agbalin a kabusor ti Dios.”
10 Nupay no dida siaaktibo a bumusbusor iti talna ken talged a binalabala ti nasnasion, saan a mabalin nga irekomendar dayta dagiti Saksi ni Jehova kadagiti minilmilion a tattao nga agsapsapul iti lugar ti kinatalged no bumtak ti kadadakkelan a riribuk iti lubong ken pagpatinggaenna daytoy a sistema dagiti bambanag. (Mateo 24:21) Agsipud ta ti baro a sistema dagiti bambanag ti Dios isut’ mangiyeg iti sangalubongan a kinatalged iti babaen ti “Prinsipe ti Kappia,” ni Jesu-Kristo.—Isaias 9:6, 7.
11. Kasanot’ panangmatmat dagiti klero iti singasing a mangibangon ti Liga de Naciones kalpasan ti Gubat Sangalubongan I?
11 Ti historia paneknekanna ti pannakapaay dagiti aramid-tao a gakat para iti talna. Malagiptayo nga iti panagngudo ti Gubat Sangalubongan I idi 1918, ti Liga de Naciones ti naisingasing kas maysa a manglapped iti gubat sangalubongan. Ti Federal Council of the Churches of Christ idiay America intan-okna ti singasing a kinunana: “Dayta kasta a Liga ket saan laeng a napolitikaan nga instrumento; isu dayta ti napolitikaan nga ebkas ti Pagarian ti Dios ditoy daga.” Ngem dayta kadi makunkuna a napolitikaan nga ebkas ti naindagaan a pagarian ti Dios ti mangiyeg iti mataginayon a talna ken talged para iti daga?
12. (a)Kasano a natungpal ti Apocalipsis 17:8? (b) Sino ti agtultuloy a nakasakay iti likudan ti “animal a nalabaga,” ket kasano kabayag?
12 Kas iti simboliko nga “animal a nalabaga” iti Apocalipsis kapitulo 17, a nagsakayan ti baket a balangkantis, ti “Dakkel a Babilonia,” ti Liga de Naciones napan “iti abut a mangliwengliweng” iti panagbettak ti Gubat Sangalubongan II idi 1939. Daytoy ti nangpilit iti nakasakay kenkuana a balangkantis a dumsaag. Kalpasan ti panagpatingga ti Gubat Sangalubongan II idi 1945, nabuangay ti Naciones Unidas kas mangsuno iti dakes-gasatna a Liga de Naciones. Adayu nga ad-adu ti miembrona ngem iti Liga, gapuna napigpigsanto dayta nga organisasion ket maikari iti dakdakkel a panagtalek iti biang ti lubong iti sangatauan. Isut’ gapuna nga idi 1945 a ti simboliko nga “animal a nalabaga” rimmuar “iti abut a mangliwengliweng” ket ti simboliko a balangkantis, ti “Dakkel a Babilonia,” kimmalay-at manen iti likudanna, nga idiay nga agtugtugaw nga awanan bain agingga iti daytoy nga aldaw. (Apocalipsis 17:3, 5, 8) Ngem din agbayag, maitunos iti panangipadto ti Apocalipsis 17:16–18:24. Apay a saanen nga agbayag?
13. (a) Ania ti Naciones Unidas? (b) Kasanot’ nabayagen a pannakailadawanna?
13 Ti Naciones Unidas ket kinapudnona maysa a nainlubongan nga aliansa a maibusor ken ni Jehova ken dagiti dedikado a Saksina ditoy daga. Pudno a maysa nga iyaalsa, a dagiti nainlubongan a nasnasion pinagtitiponda ti ul-uloda ket plinanoda ti aramidenda a maibusor iti makitkita nga organisasion ni Jehova ditoy daga. Kabayatan daytoy “panungpalan ti sistema dagiti bambanag,” nailadawan daytoy nga immun-una babaen iti iyaalsa a nadakamat idiay Isaias 8:12.—Mateo 24:3.
Kumita ken ni Jehova Maipaay iti Talna ken Talged
14. Apay a ti sangapulo a tribo a pagarian ti Israel nakialiansa iti Siria, ket ania a saludsod ti naipasango iti pagarian ti Juda?
14 Kasakbayan ti panawen ni Isaias ti nasion ti 12 a tribo ti Israel nabingay gapu iti isyu ti kinaari. Daytoy ket kalpasan ti nadayag a panagari ni Ari Salomon. Ti sangapulo a tribo a suminsina nga agpaamianan ti nangipasdek iti naawagan idi agangay a pagarian ti Israel, a ti Samaria ti kabiserana. Ti dua a nabati a tribo, ti tribo ni Juda ken Benjamin, nagtalinaedda a nasungdo iti naarian a linea ti kinaari ni Ari David idiay Jerusalem a kabisera ti siudad. Ti pagarian ti sangapulo a tribo iti Israel ti nangibaw-ing ti gurana a maibusor iti pagarian ti dua a tribo ti Juda. Idi nagbayag, ti pagarian ti Israel nakialiansa iti pagarian ti Siria, nga adda ti kabiserana iti Damasco. Ti kapanunotan ket tapno parmeken ti pagarian ti Juda ket iturayanna. Masapul kadi ngarud a makialiansa ti pagarian ti Juda iti sabali a maingel a nasion tapno matakderanna ti panangraut ti nasion ti Israel a nakialiansa iti pagano a nasion ti Siria?—Isaias 7:3-6.
15. (a) Aniat’ inanamongan dagiti sumagmamano a tattao iti pagarian ti Juda, ket aniat’ ipakita daytoy a kababalin? (b) Kasanot’ panagsao ni Isaias maibusor iti kasta a kababalin?
15 Adda dagiti kabilang iti bassit a pagarian ti Juda a nakapukaw ti pammatida iti Dios ti nasion a ni Jehova. Daytoy ti nangpabor iti maysa nga aliansa, wenno iyaalsa, a makikadua iti maysa a maingel a pagano a pagarian iti daytoy a lubong. Iti panangitandudo iti dayta a di nasungdo a panamagtipon iti pagarian ni Jehova iti Juda a makikadua iti maysa a pagarian iti awan diosna a lubong, sumagmamano ti agkunkuna, “Maysa nga iyaalsa!” kadagiti addaan panagduadua iti pagarian ti Juda. Gapuna impakitada ti kinakurang ti pammati ken panagtalekda iti Dios a ti templona adda idiay Jerusalem. Napaltiingan ni propeta Isaias tapno agsao a maibusor iti dayta nga iyaalsa, a kunkunana iti Isa kapitulo 8, bersikulo 12: “Dikayo sawen, ‘Maysa nga iyaalsa!’ a maipapan iti amin a sawento daytoy nga umili, ‘Maysa nga iyaalsa!’ dikayto met umamak iti panagamakda, dikayo met agbuteng.”
16, 17. Aniat’ kaipapanan ti talna ken talged para iti ili ni Jehova idi ugma, ket kasano a naidemostrar daytoy idi a ni Ari Sennakerib iti Asiria binutbutengna ti Jerusalem?
16 Ti kaadda ni Jehova kadagiti tattao nga adda iti tulag ti pannakirelasion kenkuana kaipapananna ti talna ken talged kadakuada. Daytoy ket naidemostrar idi nangibaon ni Sennakerib nga emperador ti Asiria iti maysa a komite ti tallo a nangangato nga opisial tapno umawag ken ni Ari Ezekias ken dagiti tattao iti Jerusalem tapno sumukoda ken ni Sennakerib. Ti Asirio nga opisial ken pannakangiwatna, a ni Rabsaces, nagtakder iti sakaanan ti pader ti Jerusalem ket sipapasindayag a tinagtagibassitna ni Jehova a Dios tapno mapakapuy wenno madadaelna ti panagtalek dagiti Judio Kenkuana. Maladingitan unay iti daytoy a panangipababa iti maysa a sibibiag ken pudno a Dios a ni Jehova ken umiso a marikriknana ti panagpeggad ti Jerusalem iti sanguanan ti manangparmek a buyot dagiti Asirio, napan ni Ari Ezekias iti templo ket indatagna dayta a banag ken ni Jehova a Dios. Naragsakan iti daytoy nga ebkas ti nangayed a pammati kenkuana ken iti daytoy idadatagna kenkuana para iti panangidemostrarna iti sapasap a kinasoberanona, nangted ni Jehova iti nagsayaat a sungbat. Ni propeta Isaias nangipaay met kadagiti sasao ti pammatalged. Awan pulos sungbat a naipaay iti agur-uray nga Asirio a Rabsaces, kas ti imbilin ni Ari Ezekias.—2 Ar-ari 18:17-36; 19:14-34.
17 Di pagduaduaan a nasdaawan unay iti daytoy, nagsubli ni Rabsaces iti pakarso ni Sennakerib, a manggubgubat idi iti Lebna. (2 Ar-ari 19:8) Kalpasan ti pannakangngegna iti report ni Rabsaces, nangipatulod ni Sennakerib ken ni Ezekias kadagiti surat a pammutbuteng, nga ipinakdaarna: “Dinaka koma allilawen ti Diosmo isu a pagtalkam, nga agkuna: ‘Ti Jerusalem dinto maited iti ima ti ari ti Asiria.’” (2 Ar-ari 19:9, 10) Idi rumabiin, inaramid ni Jehova ti bukodna a panangsungbat iti pannakangiwat ti Asiria, ni Rabsaces, ket Isu bukbukodna a sinungbatan dagiti surat a pammutbuteng ni Sennakerib tapno paneknekan nga Isu ket natantan-ok ngem ti dios ti imperio ti Asiria. Ti panagngudo ti salaysay iti daytoy a pasamak, kas nailanad iti 2 Ar-ari 19:35, kunana: “Ket naaramid iti daydi a rabii a di anghel ni Jehova rimmuar ket nagkabil iti pakarso dagiti Asirios iti sangagasut walo pulo ket lima a ribo a tattao. Ket idi a bimmangon dagiti tattao a nasapa iti bigat, adtoy, bangbangkayda amin.” Iti agsapa idi a dagiti nakalasat nga Asirio, agraman ken ni Ari Sennakerib ken nalabit ni Rabsaces, bimmangonda, nakitada ti nakabutbuteng a buya iti aglikmutda dagiti napasag iti gubat maibusor ken Jehova a Dios.
18. (a) Aniat’ nagbanagan ni ambisiuso a Sennakerib? (b) Ania nga ulidan ti masapul koma nga ipaay daytoy a historikal a salaysay kadagiti Saksi ni Jehova itatta?
18 Naabak iti naambisiusuan a gakatna maibusor iti organisasion ni Jehova ken nakaro ti pannakaipababana, nagdardaras a nagsubli ni Sennakerib “a sibabain ti rupana” iti kabisera ti nasion, ti Nineve, tapno papatayen laeng dagiti dua nga anakna a lallaki. (2 Cronicas 32:21; 2 Ar-ari 19:36, 37) Nikaanoman saanen a binutbuteng ti imperio ti Asiria ti makitkita nga organisasion ti Dios. Adtoy, kinapudnona, ti maysa a katatan-okan a pannakaalangon ti sapasap a kinasoberano ti Kangatuan a Dios. Kasta met, ti natalged a pannakaitalimeng ti Jerusalem ket maysa a nagsayaat nga ulidan a mangipakita no siasino ti masapul a pagtalkan a naan-anay dagiti Saksi ni Jehova itatta para iti agtultuloy, di masinga a talna ken talged—saan a maysa a politikal nga iyaalsa no di ket ni Jehova a Dios.
Agtultuloy nga Agsalukag
19. Aniat’ itultuloyto nga aramiden ti Watch Tower Society?
19 Tapno matulongankayo nga agsalukag, agtultuloy ti Watch Tower Society mangiruar iti publikasionna kadagiti naintiempuan a pakdaar maipaay iti agbasbasa a publiko, tapno saankayo a maliputan iti um-umay a napammarang a panangiwaragawag iti “Talna ken talged,” kas binalabala ti nasnasion daytoy daan a sistema dagiti bambanag.
20. Apay a di pulos iyadelantar dagiti Saksi ni Jehova ti panagtalek iti um-umay a “Talna ken talged,” gapuna itan ti panawen para iti ania?
20 Dagiti dedikado a Saksi ni Jehova dida pulos iyadelantar ti panagtalek iti “Talna ken talged” a sipapanakkelto nga iwaragawag dagiti nainlubongan a nasnasion; wenno kablaawanda man dagiti nangbalabala iti dayta nga internasional a “Talna ken talged” ken, kabayatan dayta, adda ni Jehova kadakuada. Sisisiputda a maibusor iti pannakialiansa iti nasnasion daytoy daan a sistema dagiti bambanag. Awan sardayna a palpalagipanda ti bagbagida a maysa a baro a “nasion,” a naisina ken naigiddiat iti Liga de Naciones, ti naiyanak kalpasan ti gubat idi tawen 1919. Daytoy baro a “nasion” agtultuloy a dumakdakkel ken lumawlawa iti amin a daga, kas naipadto idiay Isaias 60:22: “Ti bassit agbalinto a sangaribo, ket ti kabassitan maysa a napigsa a nasion. Siak, ni Jehova, aramidekto a nadaras iti pannawenna.” Wen, itan ti panawen para iti amin nga agsalukag a maibusor iti um-umayen a “Talna ken talged” kas binalabala ti nasnasion.
Kasanot’ Panangsungbatyo?
◻ Anianto ti mabalin a tignay ti publiko iti panangiwaragawag iti “Talna ken talged”?
◻ Aniat’ inladawan ti “iyaalsa” iti Isaias 8:12?
◻ Kasanot’ panangikabkabil ti NU iti sangatauan a di agsalukag?
◻ Apoy a dagiti Saksi ni Jehova saandanto a maliputan?
[Ladawan iti panid 18]
Awan duadua ti NU isunto ti mangidaulo iti um-umay a panangiwaragawag ti “Talna ken talged!”
[Ladawan iti panid 21]
Ni Rabsaces nga opisial ti Asiria tinagtagibassitna ti Dios ti Israel, ngem ipakita ti nagbanaganna a ti pudno a talna ken talged dumteng laeng manipud ken ni Jehova a Dios