AL-ALIKAMEN ITI PANAGTALON
Nupay dinakamat ti Biblia ti nadumaduma a trabaho iti panagtalon, saan a detalyado a nadeskribir ti ramramit a naaramat a pangsukay iti daga. Nupay kasta, mapatalgedan ti rekord ti Biblia babaen kadagiti ladawan ti ramramit ti panagtalon nga adda kadagiti monumento ti Egipto kasta met kadagiti mismo a ramramit a nasarakan iti Egipto ken Palestina. Kasta met, agkakaasping unay ti simple a ramramit a pagtalon a maar-aramat pay laeng ita iti nadumaduma a paset ti Egipto ken Palestina.
Dagiti tinidor a pagtaep (Isa 30:24; Jer 15:7), kas kadagiti naaramat iti naglabas a tiempo, ket nalabit naaramid iti kayo ken addaan sumagmamano a bakkug a tudok.
Ti suyod ket saan a natukoy iti Biblia, ngem nadakamat ti panagsuyod kas naiduma iti panagarado. (Job 39:10; Isa 28:24; Os 10:11) Ti moderno a suyod ket kangrunaanna a maar-aramat a pagtumek ken pagpapino iti daga, nupay maus-usar met a pangalep-ep, pangarpaw iti bukbukel, ken pangikkat iti dakes a ruruot. Idi un-unana, nalabit nalandagan a tabla wenno nakersang a dakkel a kayo ti naiguyod iti rabaw ti naarado a daga tapno maburak dagiti bingkol ken mapalanas ti daga.
Naaramat dagiti gabion a pagikkat kadagiti dakes a ruot ken nalabit pagburak met kadagiti bingkol. Adda sumagmamano a naimpadtuan a sasao nga espesipiko a mangdakamat iti pannakausar dagiti gabion iti kaubasan.—Isa 5:5, 6; 7:23-25.
Nalabit naaramat dagiti piko a pagbukkual ken pagsukil iti daga. Karaman dagita kadagiti rimienta nga impaasa dagiti Israelita kadagiti Filisteo idi kaaldawan ni Saul. (1Sm 13:20, 21) Adda dagiti nasarakan a bronse ken landok a piko a medio kaar-arngi ti moderno a pagbukkual a gabion.
Ti simple a kayo nga arado a maar-aramat pay laeng iti sumagmamano a paset ti dagdaga iti Biblia ket bassit ti nagbaliwanna iti unos dagiti siglo, kas nalawag a makita no idilig dayta iti ladladawan ti arado kadagiti kadaanan a monumento ken uray pay kadagiti tapi. Awan naikapet a pilid iti arado ket saan met a nadisenio a pagkurob iti gulis; agarup 8 wenno 10 cm (3 wenno 4 pul.) laeng ti kabaelanna a bukkualen iti daga. Adda dagiti subsob ti arado a naaramid iti metal kasta met iti kayo. (Idiligyo ti 1Sm 13:20; 1Ar 19:19, 21; Isa 2:4.) Ti kayo a nakaikapetan ti subsob ti arado ket isu ti dakdakkel a paset ti arado. Dagiti gambang ken bronse a subsob ti arado (ti mismo a tirtirad ti arado) a nasarakan kadagiti panagkabakab idiay Israel ket gagangay a nagudilan gapu iti pannakausarda.—Kitaenyo ti PANAGARADO.
Dagiti pangarbas a getteng ket espesipiko a nadakamat iti Biblia mainaig iti pannakaarbas ti ubas. (Isa 18:5) Yantangay ti Kasuratan tukoyenna a dagiti pika mapagbalin a pangarbas a getgetteng ken dagiti pangarbas a getteng mapagbalin met a gaygayang, daytoy a rimienta nalabit addaan iti natarumamis ken kasla imuko a tadem a naikapet iti maysa a putan ken mabalin nga umasping iti kumpay.—Isa 2:4; Joe 3:10.
Dagiti kumpay ket kangrunaanna a naaramat a paggapas iti sitatakder pay laeng nga aanien, nupay dakamaten met ti Biblia ti pannakausar ti kumpay tapno maburas ti ubas. (Joe 3:13; Apo 14:18) Medio nagkawweng dagiti kumpay a nasarakan idiay Israel. Ti sumagmamano a nasarakan a kumpay ket naaramid iti nagergeran a pedaso ti pamulinawen a napagsisilpo ken naikapet iti maysa a kayo wenno tulang babaen iti bitumen. Adda met dagiti nasarakan a landok a tadem ti kumpay, ket naikapet dagitoy iti maysa a putan babaen iti rematse, padila, wenno susulbongan.
Ti pagirik a pasagad ket nadisenio a mangikkat iti binukel manipud iti ungkay. Ti alikamen a naaramat idi nagkauna a tiempo ket nalabit umarngi iti dua a kita a maar-aramat pay laeng ita iti sumagmamano a paset ti dagdaga iti Biblia. Ti maysa a kita ket buklen ti kaykayo a tabla a napagkakamang ken nakatangad ti sangona. Adda naikabil a natadem a batbato wenno imuko iti sirokna. (Idiligyo ti 1Cr 21:23; Job 41:30; Isa 41:15.) Ti tao a mangiturturong ket agtakder iti pasagad tapno mapadagsenna dayta. Ti sabali pay a kita ket addaan iti tugaw ti mangiturturong ken addaan iti nababa, uppat-sulina a kaha ti kareson. Iti daytoy a kaha, naikapet ti dua wenno tallo nga agaassibay a pataladtad nga addaan kadagiti naingpis ken atiddog a landok.—Idiligyo ti Isa 28:27, 28.
Dagiti suplad a pagtaep, nalabit naaramid iti kayo, ket naaramat a pangipallangatok iti nairik a bukbukel a maisuba iti angin tapno maipalais dagiti garami ken taep.—Mt 3:12.