LINGLINGAY, PAGLINGLINGAYAN
Imparipirip dayta ti mannurat ti Eclesiastes: “Ta iti tunggal banag adda naituding a tiempo, . . . tiempo ti panagsangit ken tiempo ti panagkatawa; tiempo ti panagdung-aw ken tiempo ti panaglagtolagto.” (Ec 3:1, 4) Ti sao nga ‘agkatawa’ ditoy isu ti pakaipatarusan ti Hebreo a berbo a sa·chaqʹ. Nupay ‘agkatawa’ ti pamunganayan a kaipapananna, naipatarus met daytoy a sao ken ti nainaig a sao a tsa·chaqʹ kas ‘agrambak,’ ‘agay-ayam,’ ‘agaramid iti ay-ayam,’ ‘mangipaay iti panglinglingay,’ ken ‘agragsak.’ (2Sm 6:21; Job 41:5; Uk 16:25; Ex 32:6; Ge 26:8) Naaramat iti Proverbio 8:30, 31 dagiti porma ti berbo a sa·chaqʹ mainaig iti “nasigo a managobra,” a naipatarus dayta kas “maragragsakan” iti sanguanan ni Jehova kalpasan ti pannakaparsua ti daga, kasta met naaramat a pangdeskribir iti ‘panagay-ayam’ ti animal a parparsua iti baybay ken kadagiti tay-ak.—Sal 104:26; Job 40:20.
Pakakitaan ti Panagrag-o ken Panagragsak. Saan unay a naitampok iti rekord ti Biblia dagiti paglinglingayan ken pagpalpaliwaan dagiti Israelita. Nupay kasta, ipamatmatna a naibilangda nga umiso ken makaay-ayo no maitunos dagita kadagiti narelihiosuan a prinsipio ti nasion. Dagiti kangrunaan a kita ti paglinglingayan isu ti panagtokar kadagiti instrumento ti musika, panagkanta, panagsala, panagtutungtong, kasta met ti sumagmamano nga ay-ayam. Pagay-ayatda unay ti panangidatag kadagiti burburtia ken narikut a salsaludsod.—Uk 14:12.
Napasamak ti panagkakanta, panagsasala, ken panagusar iti pandereta kas pangidaydayaw ken Jehova kalpasan ti pannakaispal ti Israel iti Nalabaga a Baybay. (Ex 15:20, 21) Iti simmarsaruno a tiempo, idi nangiwaragawag ni Aaron iti “piesta ken Jehova” kalpasan ti panangaramidna iti nabalitokan a kigaw a baka, nangan ken imminum dagiti umili sa timmakderda “tapno agraragsakda [letsa·cheqʹ].” Nupay kasta, ti panagsasala ken panagkakantada iti daytoy a gundaway ket napakuyogan iti ulbod a panagdaydayaw, a nangibunga iti pannakaibabain.—Ex 32:5, 6, 18, 19, 25.
Ti tallo a tinawen a piesta ket nangipaay iti gundaway nga agraragsak a naibuyog iti panangitungpal kadagiti makalikaguman iti panagdaydayaw a nailanad iti Linteg. Adda nadakamat a “sirkulo a salsala” mainaig iti tinawen a piesta a naangay idiay Silo. (Uk 21:21) Ti dadduma pay a gundaway ket bayat dagiti rambak ti panagballigi (Uk 11:34; 1Sm 18:6, 7) ken no makoronaan ti maysa nga ari. (1Ar 1:40) Nupay babbai ti kangrunaan a nagsala, adda met gundaway a nagsala ti lallaki, kas iti panagsala ni David idi insang-atna ti Lakasa idiay Jerusalem. (2Sm 6:5, 14, 21; 1Cr 13:8; 15:29) Ti tiempo ti panagburas iti ubas ken kasta met ti tiempo ti panagpukis iti karnero ket panawen ti panagrag-o ken panagdadaya. (Jer 25:30; 2Sm 13:23-28) Dagiti kasar ket tiempo met ti panagragsak, ket nangaramid ni Jesus iti pamay-an tapno agtultuloy a naragsak ti maysa a kasar a naangay idiay Cana. (Jer 7:34; 16:9; Jn 2:1-10) Ti konsierto ti musika ken panagsasala ket nadakamat iti Lucas 15:25 kas paset ti panagdadaya a pangrambak iti isusubli ti bayanggudaw nga anak.
Idiay Egipto, nasuruan iti musika ken panagsala dagiti adipen tapno linglingayenda ti pamilia ken dagiti sangailida. Nagaramat met dagiti Griego kadagiti babbai a propesional a sumasala ken tumutokar tapno linglingayenda dagiti sangaili. Adda idi ti panagsala kas linglingay iti kasangay ni Herodes idi nakiddaw kenkuana ti ulo ni Juan a Manangbautisar. (Mt 14:6-8) Nalatak a paglinglingayan dagiti Griego ti panagsala, nupay ti Griego a sala ket sigud a nainaig iti narelihiosuan a panagdaydayaw.
Umiso a Kinatimbeng iti Panaglinglingay. Adda dagiti teksto a mangpakpakdaar maipapan kadagiti di umiso a kita ti paglinglingayan ken maipapan iti panagkasapulan nga ikabil dagiti panaglinglingay iti umiso a lugarda. Ti Proverbio deskribirenna ti maag a kasla “ay-ayam [sechohqʹ]” kenkuana ti agtultuloy a panagaramid iti nalulok a kababalin ken ti tao a mangallilaw iti padana a tao ken agkuna, “Saan aya nga agang-angawak laeng [mesa·cheqʹ]?” (Pr 10:23; 26:19) Iti panangipakita ti Proverbio 14:13 a bassit laeng ti pateg ti panaglinglingay, kunaenna: “Uray iti katawa [bi·sechohqʹ] mabalin nga agpapaut-ot ti puso; ket ladingit ti pagtungpalan ti panagrag-o.” (Idiligyo ti Ec 2:2; 7:2, 3, 6.) Pinaayaban dagiti agraragsak a Filisteo ti bulsek a ni Samson tapno ipaayanna ida iti panglinglingay (sa·chaqʹ), ngem nangted ketdi kenkuana dayta iti gundaway a mapagtupakna kadakuada ti balay.—Uk 16:25-30.
Yantangay pagaammo ni Jeremias ti kinaganetget dagiti panawen ken agpaspasar idi iti pannakaidadanes gapu iti panangaskasabana, kunaenna a saan a nagtugaw a kadua “dagidiay agaangaw [mesa·chaqimʹ]” ken agragrag-o. (Jer 15:17) Nupay impakpakaunana ti pannakadadael ti Jerusalem, impadtona met a dumteng ti tiempo a dagiti agnanaed iti dayta siraragsak a mapanda manen iti sala dagidiay agkatkatawa, a naarkosanda kadagiti pandereta. (Jer 30:19; 31:4) Umasping iti dayta, impadto ni Zacarias a dumteng ti aldaw a mapnonto kadagiti ubbing nga agay-ayam dagiti publiko a plasa ti naisubli a Jerusalem.—Zac 8:5; kitaenyo ti PAAY-AYAM; PANAGSALA; TEATRO.