PARWA
1. [Heb., berohshʹ]. Ti Hebreo a termino maipaay iti daytoy a kayo naipaayan iti nagduduma a kaipapanan, kas iti “abeto,” “sipres”; nupay kasta, ti sumagmamano a leksikograpo irekomendada ti kayo a parwa gapu iti nasayaat a pakaibatayan. (Kitaenyo ti Lexicon in Veteris Testamenti Libros, da L. Koehler ken W. Baumgartner, Leiden, 1958, p. 148; The Interpreter’s Dictionary of the Bible, inurnos ni G. A. Buttrick, 1962, Tomo 2, p. 293.) Yantangay ti kayo inangkat ni Ari Solomon manipud Libano (1Ar 5:8-10; 9:11; 2Cr 2:8), mabalin nga inaig dayta iti Juniperus excelsa, natayag, nabun-as a patinayon a berde a dumakkel agingga iti 20 m (66 pie) a katayag, nga addaan nasalumpayak a sangsanga, babassit a sinansiksik a bulbulong, ken nangisit, bassit, nagtimbukel a bunga. Nasayamusom unay. Ti tabla manipud itoy a kayo a parwa ket maipatpateg unay gapu iti kinalagdana.
Ti Juniperus excelsa ket nainkasigudan nga agtubtubo idiay Libano ken kanayon a mainanaig iti dayta a daga, ta nairaman iti dadduma pay a kayo kas “dayag ti Libano.” (2Ar 19:23; Isa 14:8; 37:24; 60:13) Nagsao ti salmista maipapan kadagiti kayo a parwa kas “balay,” wenno pagumokan, dagiti tikbaboy. (Sal 104:17) Ti kayo ti parwa naaramat iti kasta unay iti templo nga imbangon ni Solomon. (2Cr 3:5) Dagiti rikep ti kangrunaan a ridridaw naaramid iti kayo a parwa (1Ar 6:34), ket ti suelo nakalupkopan iti dayta. (1Ar 6:15) Nadakamat iti sabali pay a paset kas maar-aramat a pasanggir (Sol 1:17), tabla kadagiti barko (Eze 27:5), urong ti pika (Na 2:3), ken kadagiti pagtokar iti musika (2Sm 6:5). Kas nabaludbod a kayo, naaramat kadagiti padto ti pannakaisubli a mangiladawan iti kinapintas ken nabunga a panagpaadu a maiyeg iti daga ti ili ti Dios.—Isa 41:19; 55:13; 60:13.
2. [Heb., ʽaroh·ʽerʹ wenno ʽar·ʽarʹ]. Ti Arabiko a sao nga ʽarʽar tumulong iti panangilasin iti daytoy a kayo kas nalabit ti Juniperus phoenicia, kasla nababa a kayo a masarakan iti rehion ti Sinai ken kasta met iti lugar ti Desierto ti Edom. Ti sao iti Hebreo a nakaalaan ti nagan ti kayo ket kaipapananna ti “kinalamolamo” wenno “nauksoban” (idiligyo ti Sal 102:17), ket daytoy pandek a parwa umasping ti pannakailadawanna kas nalidem ti langana, agtubo kadagiti nabato a paset ti desierto ken kadagiti napasdok a bato. Mayanatup ti pannakaaramat dayta iti libro ni Jeremias idi a ti tao a ti pusona tumallikud ken Jehova indiligna iti “agmaymaysa a kayo [ʽar·ʽarʹ] iti desierto a tanap,” ken kasta met iti panangpakdaarna kadagiti Moabita nga agtalawda ket agbalinda a “kas iti kayo a parwa [ka·ʽaroh·ʽerʹ] iti let-ang.”—Jer 17:5, 6; 48:1, 6 (nupay kasta, kitaenyo ti Rbi8 ftn).