AMIANAN
Malaksid pay iti kadawyan a termino a tsa·phohnʹ, ti amianan tumukoy met iti “makannigid” a direksion, yantangay ti nakaisanayan a turong ket sumango iti leleggakan ti init iti daya. (Ge 14:15, Rbi8 ftn) Iti pannakausarna iti Kasuratan, ti “amianan” ket mabalin a tumukoy iti maysa a benneg ti daga (Sal 107:3; Isa 43:6; Lu 13:29), ti umamianan a direksion (Ex 26:20; 1Ar 7:25; Apo 21:13), ti makin-amianan a tangatang (Job 26:7), ken nagduduma a daga wenno pagarian (agraman ti Asiria [Sof 2:13] ken Babilonia [Jer 46:10]) nga adda iti amianan ken daya ti daga a pagnanaedan dagiti Israelita. Nupay ti Babilonia iti Karayan Eufrates aktual nga adda iti daya ti Tiro, dakamaten ti Ezequiel 26:7 a ti ari ti Babilonia ket dumteng maibusor iti Tiro manipud amianan. Kasta met, ti didigra a mapasaran ti Juda ken Jerusalem manipud kadagiti taga Babilonia natukoy nga um-umay “manipud iti amianan.” (Jer 1:14, 15) Agparang a ti rason iti daytoy ket, idi agmarmartsada nga agpalaud, dagiti buyot ti Babilonia dimmalanda iti umamianan a ruta ket ngarud liniklikanda ti ilalasat iti desierto. Iti kinapudnona, daytoy idi ti kadawyan a pamay-an, kas ipakita dagiti rekord ti Babilonia.
Yantangay ti nagduduma a daga ken pagarian ket makin-amianan a lugar ti nakaitudinganda, ti konteksto ken ti dadduma pay a nainaig a kasuratan masansan a makatulong iti panangammo no ania ti kayat a sawen ti “amianan” wenno “daga ti amianan.” Kas pagarigan, ipakita ti Isaias 21:2, 9 ken Daniel 5:28 a ti nasnasion manipud “iti daga ti amianan” a nadakamat iti Jeremias 50:9 ramanenna dagiti Medo, Persiano, ken Elamita. Nalawag a ti nasnasion a rimmaut iti Babilonia namatmatan kas nagkaykaysa a buyot wenno padapada a kabusor ti Babilonia, maysa a “kongregasion.” Adu kadagiti nairaman a nasion ket adda iti amiananen ti Babilonia (Jer 51:27, 28), ket ti adu a paset ti Media ti adda iti amianan a daya ti Babilonia. Nabatad met a ti iraraut ket naggapu iti makin-amianan a direksion, yantangay pinasardeng ni Ciro ti panagayus ti karayan iti amianan ti siudad.
“Ti Ari ti Amianan.” Dagiti kinapudno ti pakasaritaan mangipaay iti sabali pay a pakaibatayan ti panangammo no kasano a tarusan ti “amianan” iti sumagmamano a teksto. Ti maysa a pagarigan isu “ti ari ti amianan” a nadakamat iti Daniel kapitulo 11. Ti historikal a pammaneknek ipatuldona a ti “nabileg nga ari” iti Daniel 11:3 isu ni Alejandro a Dakkel. Kalpasan ti ipapatay ni Alejandro, ti imperio nabingbingay kadagiti uppat a heneralna idi agangay. Ti maysa kadagitoy a heneral, ni Seleucus Nicator, innalana ti Mesopotamia ken Siria, a daytoy ti namagbalin kenkuana nga agturay iti teritoria nga adda iti amianan ti Palestina. Ti sabali pay a heneral, ni Ptolemy Lagus, inturayanna ti Egipto, iti abagatan a laud ti Palestina. Ngarud, babaen kada Seleucus Nicator ken Ptolemy Lagus nangrugi ti napaut a dangadang iti nagbaetan “ti ari ti amianan” ken “ti ari ti abagatan.” Nupay kasta, ti padto maipapan “iti ari ti amianan” saklawenna manipud tiempo ni Seleucus Nicator agingga “iti tiempo ti panungpalan.” (Da 11:40) Gapuna, umiso a kunaen a ti nasional ken napolitikaan a pakabigbigan “ti ari ti amianan” ket agbalbaliw iti panagtultuloy ti pakasaritaan. Ngem posible latta nga ammuen ti pakabigbiganna maibatay iti kinuna ti padto nga aramiden ti “ari ti amianan.”—Kitaenyo ti libro nga Ipangagyo ti Padto ni Daniel!, 1999, p. 211-85.
Taeng ni Jehova. Ti “amianan” ket agparang met iti Kasuratan kas tumukoy iti disso a simboliko a nagnaedan ni Jehova a kadua dagiti Israelita.—Sal 48:1, 2; Isa 14:13, 14; kitaenyo ti BANTAY TI GIMONG.