ZEDEKIAS

[Ni Jehova ket Kinalinteg].

1. “Anak ni Kenaana”; ulbod a mammadto a nangipasigurado ken Ari Acab nga agballigi iti panagreggetna a mangagaw iti Ramot-galaad manipud kadagiti Sirio. Ni Zedekias “inyaramidanna ti bagina iti sarsara a landok” tapno ipakitana nga iduron ni Acab dagiti Sirio agingga a matalipuposda. Kalpasan dayta, idi impakpakauna ti pudno a mammadto ni Jehova a ni Mikaias a madidigranto ni Acab, ni Zedekias tinungpana ni Mikaias.​—1Ar 22:11, 23, 24; 2Cr 18:10, 22, 23.

2. Maysa a prinsipe idi tiempo ni Ari Jehoiaquim.​—Jer 36:12.

3. “Anak ni Maasias”; mannakiabig ken naulbod a mammadto a karaman kadagiti naidestiero idiay Babilonia. Ti mammadto ni Jehova a ni Jeremias impadtona a ni Ari Nabucodonosor itunona ni Zedekias ken ti kaduana a ni Acab.​—Jer 29:21-23.

4. Anak ni Josias babaen ken Hamutal nga asawana; ti maudi kadagiti ar-ari ti Juda a nagturay idiay Jerusalem. Kalpasan ti pannakadutokna kas basalio nga ari, ti naganna a Matanias ket sinukatan ni Ari Nabucodonosor ti Babilonia iti Zedekias. Bayat ti 11 a tawen a panagturay ni Zedekias, “intuloyna nga aramiden no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova.”​—2Ar 24:17-19; 2Cr 36:10-12; Jer 37:1; 52:1, 2.

Iti 1 Cronicas 3:15, nailista ni Zedekias kas “maikatlo” nga anak ni Josias. Nupay isu ti maikapat a naipasngay nga anak (idiligyo ti 2Ar 23:30, 31; 24:18; Jer 22:11), mabalin nga immun-una a nailanad ti naganna ngem iti kabsatna a ni Sallum (Jehoacaz) gapu ta napapaut ti panagturayna.

Idi a nakaro ti pannakasugat ti amana a ni Ari Josias gapu ta kayatna a pagsanuden dagiti puersa ti Egipto nga indauluan ni Faraon Necoh idiay Megiddo (agarup 629 K.K.P.), agtawen pay laeng idi ni Zedekias iti siam, wenno agarup tallo a tawen nga in-inauna ngem iti kaanakanna a ni Jehoiaquin. Iti daydi a tiempo, dagiti umili pinagbalinda nga ari ti kabsat ni Zedekias, ti 23 ti tawenna a ni Jehoacaz. Nagpaut laeng iti tallo a bulan ti panagturay ni Jehoacaz, agsipud ta isu ket inikkat ni Faraon Necoh kas ari, nga insukatna kenkuana ni Eliakim (nasuktan ti naganna iti Jehoiaquim), ti 25 ti tawenna a kabsat da Jehoacaz ken Zedekias iti ama. Kalpasan ti ipapatay ti amana a ni Jehoiaquim, nangrugi ni Jehoiaquin nga agturay kas ari. Agparang nga iti daytoy a tiempo, ti Jerusalem ket laklakuben idin ti buybuyot ti Babilonia nga indauluan ni Ari Nabucodonosor. Kalpasan a nagturay iti tallo a bulan ken sangapulo nga aldaw, simmuko ni Jehoiaquin iti ari ti Babilonia (617 K.K.P.).​—2Ar 23:29–24:12; 2Cr 35:20–36:10.

Umuna a Tawtawen ti Panagturayna. Idi agangay, ni Nabucodonosor pinagbalinna ni Zedekias kas ari idiay Jerusalem ket pinagsapatana iti nagan ni Jehova. Gapu iti daytoy a sapata, obligado ni Zedekias nga agbalin a nasungdo a basalio nga ari.​—2Cr 36:10, 11; Eze 17:12-14; idiligyo ti 2Cr 36:13.

Nalawag nga iti nasapa a paset ti panagturay ni Zedekias, adda dagiti dimteng a mensahero manipud Edom, Moab, Ammon, Tiro, ken Sidon, nalabit panggepda nga awisen ni Zedekias a makikappon kadakuada maibusor ken Ari Nabucodonosor. (Jer 27:1-3; mabalin a biddut ti nagsurat ti panangdakamatna ken Jehoiaquim iti Jer 27 bersikulo 1 imbes a ni Zedekias; kitaenyo ti Rbi8 ftn.) Saan nga ipalgak ti Kasuratan no ania ti nagapuanan dagiti mensahero. Mabalin a saan a nagballigi ti misionda, ta indagadag ni Jeremias nga agtalinaed nga agpasakup ni Zedekias ken dagiti iturayanna iti ari ti Babilonia. Nangiparang met ni Jeremias kadagiti barra ti sangol kadagiti mensahero tapno ipakitana a dagiti nasion a naggapuanda ket rumbeng met nga agpasakup ken Nabucodonosor.​—Jer 27:2-22.

Bayat ti nasapa a paset ti panagturay ni Zedekias, imbaonna da Elasa ken Gemarias idiay Babilonia, ngem saan a naibaga iti Biblia no ania ti makagapu. No maidatag ti pasamak iti kronolohikal a pamay-an, naaramid la ketdi daytoy idi maikapat a tawen ti panagari ni Zedekias.​—Jer 28:1, 16, 17; 29:1-3.

Napan a mismo ni Zedekias idiay Babilonia idi maikapat a tawen ti panagturayna. Nalabit tapno mangted iti impuesto ket iti kasta maipasiguradona ken Nabucodonosor nga agtultuloy a nasungdo kas basalio nga ari. Iti dayta a gundaway, kimmuyog ken Zedekias ti agay-aywan kadagiti kuartelna a ni Seraias, a nangitalkan ni mammadto Jeremias iti maysa a lukot a nakailanadan ti panangukom ni Jehova maibusor iti Babilonia.​—Jer 51:59-64.

Agarup makatawen kalpasanna, nangrugi ni Ezequiel nga agserbi kas mammadto kadagiti Judio a destiero idiay Babilonia. (Eze 1:1-3; idiligyo ti 2Ar 24:12, 17.) Idi maikanem a bulan ti maikanem a tawen ni Zedekias kas ari (612 K.K.P.), nakita ni Ezequiel ti maysa a sirmata a nangipalgak iti mapaspasamak idiay Jerusalem a panagdaydayaw kadagiti idolo, agraman ti panagdaydayaw iti dios a ni Tammuz ken iti init.​—Eze 8:1-17.

Agrebelde ken Nabucodonosor. Agarup tallo a tawen kalpasanna (agarup 609 K.K.P.), sinalungasing ni Zedekias ti sao ni Jehova babaen ken Jeremias ken iti mismo nga insapatana iti nagan ni Jehova ket nagrebelde ken Nabucodonosor sa nagbaon iti mapan idiay Egipto maipaay iti namilitariaan a tulong. (2Ar 24:20; 2Cr 36:13; Jer 52:3; Eze 17:15) Gapu iti daytoy, rinaut dagiti buyot ti Babilonia ti Jerusalem iti panangidaulo ni Nabucodonosor. Nangrugi ti pannakalakub ti siudad “iti maikasiam a tawen, iti maikasangapulo a bulan, iti maikasangapulo nga aldaw ti bulan.”​—Eze 24:1-6.

Mabalin a bayat daytoy a pananglakub a ni Zedekias imbaonna “ni Pasur nga anak ni Malkias ken ni Sofonias nga anak ni Maasias, ti padi,” a mapan ken Jeremias tapno agimtuod ken Jehova no pumanaw ni Nabucodonosor manipud Jerusalem. Ti sao ni Jehova babaen ken Jeremias ket mapasaran ti siudad ken dagiti agnanaed iti dayta ti didigra iti im-ima dagiti Babilonio. (Jer 21:1-10) Agparang a kalpasan daytoy, kas panagtungpal ni Jeremias iti bilin ti Dios, napan a mismo ken Zedekias tapno ipakaammona a madadael ti Jerusalem ket ti ari maipan idiay Babilonia, a sadiay a matay a sitatalna.​—Jer 34:1-7.

Idi malaklakub ti Jerusalem, impapan ni Zedekias ken dagiti prinsipena a kasapulan a mangaramidda iti maysa a banag kas panagtungpalda iti linteg ni Jehova tapno magun-odda ti paborna. Nupay saan a tawen ti Jubileo, namatalgedda iti tulag a wayawayaanda dagiti Hebreo nga adipenda. Idi agangay, winaswasda daytoy a tulag gapu ta inadipenda manen dagidiay a winayawayaanda. (Jer 34:8-22) Agparang a napasamak daytoy idi dimteng ti maysa a puersa militar manipud Egipto tapno idepensada ti Jerusalem, isu a temporario nga insardeng dagiti Babilonio ti pananglakub tapno sanguenda dagiti Egipcio. (Jer 37:5) Agparang nga impagarupda a maabaken dagiti Babilonio ket saandan a maituloy ti pananglakub, narikna dagidiay a nangwayawaya kadagiti naadipen a Hebreo nga awanen ti peggad, isu a pinilitda nga innala manen kas ad-adipen dagiti nawayawayaan a Hebreo.

Bayat daytoy a tiempo, imbaon ni Zedekias “da Jehucal nga anak ni Selemias ken Sofonias nga anak ni Maasias a padi a mapan ken Jeremias” a kidkiddawenna iti mammadto nga agkararag ken Jehova maigapu kadagiti umili, nalawag a tapno saan a dumteng ti naipadto a pannakadadael ti Jerusalem. Ngem babaen ken Jeremias, impakita ti sungbat ni Jehova a saanen a mabaliwan ti panangukomna. Agsublinto dagiti Caldeo ket dadaelenda ti Jerusalem.​—Jer 37:3-10.

Idi agangay, idi inkeddeng ni Jeremias ti pumanaw iti Jerusalem tapno mapan idiay Benjamin, kinemmegda idiay Ruangan ti Benjamin ket inakusaranda a mapan kumappon kadagiti Caldeo. Nupay kinuna ni Jeremias a saan a pudno dayta a pammabasol, saan nga immimdeng kenkuana ni Irias, ti opisial nga agay-aywan iti ruangan, ket impanna ti mammadto kadagiti prinsipe. Nagresulta daytoy iti pannakaibalud ni Jeremias iti balay ni Jehonatan. Kalpasan ti napaut a tiempo ken nabatad a laklakuben manen dagiti Babilonio ti Jerusalem, ni Zedekias pinaayabanna ni Jeremias. Idi nagsaludsod ni Zedekias, kinuna ni Jeremias a mayawat ni Zedekias iti ima ti ari ti Babilonia. Idi impakpakaasi ni Jeremias a saan a maisubli iti balay ni Jehonatan, pinatgan ni Zedekias ti kiddawna ket impaipupokna ni Jeremias iti Paraangan ti Guardia.​—Jer 37:11-21; 32:1-5.

Idi kiniddaw dagiti prinsipe a mapapatay ni Jeremias gapu ta ibagada a pakpakapuyenna ti pakinakem dagiti nalakub nga umili, ipasimudaag ti sungbatna kadakuada a nakapuy unay nga agturay ni Zedekias, ta kinunana: “Adtoy! Isu adda kadagiti imayo. Ta awan a pulos ti banag a pangdaeran kadakayo ti mismo nga ari.” Ngem kalpasan dayta, pinatgan ni Zedekias ti kiddaw ni Ebed-melec a maisalakan ni Jeremias ket imbilinna a mangikuyog ni Ebed-melec iti 30 a lallaki a tumulong kenkuana. Idi agangay, nakisarita manen ni Zedekias ken Jeremias iti pribado. Impasiguradona a saanna a papatayen ti mammadto ken saanna met nga iyawat iti im-ima dagidiay mayat a mangpapatay kenkuana. Ngem mabuteng ni Zedekias di la ket ta agibales dagiti Judio ket makikapponda kadagiti Caldeo isu a saanna nga impangag ti naipaltiing a balakad ni Jeremias a sumuko kadagiti prinsipe ti Babilonia. Makita met ti panagbutengna idi kiniddaw ti ari a saan nga ipalgak ni Jeremias kadagiti agat-atap a prinsipe ti nagsaritaanda iti pribado.​—Jer 38:1-28.

Pannakarba ti Jerusalem. Kamaudiananna (607 K.K.P.), “iti maikasangapulo ket maysa a tawen ni Zedekias, iti maikapat a bulan, iti maikasiam nga aldaw ti bulan,” naserrek ti Jerusalem. Bayat ti rabii, nagtalaw ni Zedekias ken ti buyotna. Nakamakamda iti desierto a tantanap ti Jerico, ket naipan ni Zedekias iti saklang ni Nabucodonosor idiay Ribla. Nagudas ti annak ni Zedekias iti imatangna. Yantangay agtawen laeng idi ni Zedekias iti 32, mabalin a saan pay unay a nataengan dagiti annakna. Kalpasan a nasaksianna ti ipapatay ti annakna, binulsekda ni Zedekias, pinarautanda kadagiti gambang a grilios, ket naipan idiay Babilonia, a sadiay ti nakatayanna iti balay a pagpupokan.​—2Ar 25:2-7; Jer 39:2-7; 44:30; 52:6-11; idiligyo ti Jer 24:8-10; Eze 12:11-16; 21:25-27.

5. Anak ni Jeconias (Jehoiaquin) ngem nalawag a saan a maysa kadagiti pito a nayanak kenkuana idi naibalud idiay Babilonia.​—1Cr 3:16-18.

6. Maysa a padi wenno inapo ti maysa kadagidiay nangselio iti “mapagpiaran nga urnos” a naibalabala bayat ti kinagobernador ni Nehemias.​—Ne 9:38; 10:1, 8.