PARATOK
Ti makinngato-amin a benneg ken korona nga arkos ti adigi ti maysa a patakder. Nagdadakkelan a paratok ti adda iti tuktok ti Jaquin ken ti Boaz, dagiti adigi a naipatakder iti sanguanan ti templo ni Solomon. (2Cr 3:15-17) Dagitoy a paratok ken dagiti adigi a nakaituonanda ket naaramid iti sidong ti panangiwanwan ti nasigo a tumatrabaho a ni Hiram idi tiempo a pannakaibangon ti templo (1034-1027 K.K.P.) ken nagtalinaed iti nasurok nga 400 a tawen agingga a ti Jerusalem rinebbek dagiti taga Babilonia idi 607 K.K.P. (2Cr 4:11-13; Jer 52:17, 22) Iti tunggal panangtukoy kadagitoy a paratok, malaksid iti maysa, naaramat ti Hebreo a sao a ko·theʹreth. Nagtaud dayta iti sao a ka·tharʹ (‘lakuben’; Uk 20:43) ken nainaig iti keʹther (“dalungdong”; Est 1:11). Ti Hebreo a sao maipaay iti “paratok” nga agparang iti 2 Cronicas 3:15 (tseʹpheth) nagtaud iti berbo a tsa·phahʹ, kaipapananna ti ‘kalupkopan.’—Ex 25:11.
Dagiti mismo nga adigi ket sinukog a gambang, agarup 1.7 m (5.6 pie) ti diametroda ken 18 a kasiko (8 m; 26 pie) ti kangatoda. Mainayon pay, dagiti paratok ket 5 a kasiko (2.2 m; 7.3 pie) ti kangatoda. (1Ar 7:15, 16) Maigapu kadagiti teksto a mangipatuldo a dagiti paratok ket lima a kasiko ti kangatoda, impapan ti sumagmamano nga eskolar a ti pannakatukoy ti “tallo a kasiko” iti 2 Ar-ari 25:17 ket biddut ti eskriba. Dayta ti makagapu a ti sumagmamano a patarus ti Biblia (kas pagarigan, ti JB, NAB) sinukatanda ti “tallo a kasiko” iti “lima a kasiko.” Yantangay lungogan dagiti adigi, nga addaan diding nga agarup 7.5 cm (3 pul.) ti kapuskolda, nainkalintegan a pagarupen nga agkakaasping ti pannakaaramid dagiti paratok ken nasukogda met kadagiti molde a pila “idiay Distrito ti Jordan.”—2Cr 4:17; Jer 52:21.
Manipud iti limitado a pannakailadawan dagitoy sukog-malukong a paratok, imposible a mailadawan ti apag-isu a langa wenno disenioda. Iti aglikmut ti makimbaba a paset ti tunggal maysa, adda pito nga iket iti aramid nga iniket a gambang, ket kadagitoy nga agbitbitin ti dua nga intar ti 100 a gambang a granada iti tunggal maysa, a nakabitin kadagiti gambang a kawar. Nayurnos dagitoy a kasla kuentas a naipalikmut kadagiti paratok. (1Ar 7:17, 18, 20, 42; 2Cr 3:16) Agparang nga iti sikigan ti paratok a dumna iti templo, ti uppat a granada iti kada kawar ti 100 ket di nalawag iti panagkita, ta kunaen ni Jeremias a “siam a pulo ket innemda idi, kadagiti sikigan” (iti literal, “sikigan a matupar ti angin”; “iti ruar,” AT; “makitkita,” Mo). (Jer 52:23) Iti ngatuen dagitoy a granada nga arkos adda “aramid a lirio” nga 4 a kasiko (1.8 m; 5.8 pie).—1Ar 7:19, 22.
Ti dadduma pay a paratok a nadakamat iti Biblia ket dagiti ‘paratok ti adigi’ ti Nineve (Heb., kaph·toh·rimʹ), naikeddeng nga agbalin nga ayuyang “ti mangngaput ken ti anaping.”—Sof 2:13, 14.