PANAGLUTO, DAGITI ARUATEN ITI PANAGLUTO
Ti panangisagana iti taraon babaen ti panangilambong, panangituno, wenno panangyurno gagangay a naibilang nga annongen ti babbai iti Hebreo a sangakabbalayan, ngem iti sumagmamano a pasamak lallaki ti nangisagana kadagiti pannangan. (Ge 18:6-8; 27:3-9, 14, 30, 31; 1Sm 8:13; 2Sm 13:8) Idi agnanaedda kadagiti tolda, nalabit dagiti Hebreo kaaduanna a naglutoda iti ruar. Idi aggigiandan idiay Canaan, nga agnanaeddan kadagiti bato a balay, inaramidda ti sumagmamano a panagluto iti uneg ti pagtaengan, nangnangruna bayat ti dakes a paniempo. (Uk 6:19; 2Sm 13:7-11) Ti kaaduan a naaramid a panagluto ket maipaay iti pangrabii, ti kangrunaan a pannangan iti aldaw. (Lu 14:12; Apo 3:20) Awan ti lutuen iti kadawyan nga aldaw ti Sabbath, ta imparit ti Linteg uray ti panangpasged iti apuy.—Ex 35:3.
Nagaramat dagiti Hebreo iti nadumaduma nga aruaten ken alikamen iti panangisagana iti taraon. Adda paggilingan a pusiposen ti ima, nga inaramat ti babbai iti sangakabbalayan. (De 24:6; Mt 24:41; kitaenyo ti GILINGAN.) Maipaay kadagiti rekado wenno babbabassit a sukat ti bukbukel, immanayen ti alsong ken al-o. (Nu 11:8; kitaenyo ti ALSONG.) Ti bellaay ti tinapay nagamay iti paggamayan (Ex 12:34) ken naluto iti maysa a pagpuoran wenno iti urno.—Ex 8:3; 1Cr 9:31.
Naaramat dagiti tinidor iti tabernakulo ken, idi agangay, iti templo. (Ex 27:3; 2Cr 4:16) Nadakamat ti tallo ti tudokna a tinidor nga inusar ti papadi. (1Sm 2:12-14) Dagiti kosinero iti sangakabbalayan mabalin a nagusarda iti umasping a tinidor a pangadaw iti karne manipud iti banga. Addaanda iti nadumaduma nga imuko a pangiwa iti karne a maluto. Awan ipatuldo ti Kasuratan a nagaramatda kadagiti imuko ken tinidor bayat ti pannanganda.
Dagiti basehas a nadisenio a pagluto kaaduanna a naaramid iti damili, nupay ti sumagmamano kadagita ket gambang, a ti kakasta piho a nadakamat mainaig iti santuario. (Le 6:28) Karaman kadagiti aruaten ti sangakabbalayan iti panagluto isu dagiti banga, nagtimbukel a pagkargaan, a nagduduma unay ti kadakkelda. Dagiti bronse a paglutuan a banga a maibatay iti saksaka nailadawan kadagiti naipinta a ladawan iti tanem dagiti Egipcio, ket posible a kakasta a basehas ti pampanunoten idi dagiti agrekreklamo nga Israelita iti let-ang idi dinakamatda a ‘situtugawda iti sibay dagiti banga ti karne’ idiay Egipto. (Ex 16:3) Ti Hebreo a sao a naipatarus a “dagiti banga” iti daytoy a teksto isu daydiay kaaduan a naaramat a tumukoy iti nalawa ti ngarabna a banga, a mabalin nga usaren a pagbugguan (Sal 60:8) wenno paglutuan. (2Ar 4:38-41; Eze 24:3-5) Nagduduma ti kadakkel dagitoy, manipud iti kalalainganna ti kadakkelna nga agarup 30 cm (12 pul.) ti diametrona agingga kadagiti nagdadakkel a banga. Dagiti nagkauna a kita daytoy narabaw bassit a banga awanan kadagiti pagiggaman, ngem bayat ti tiempo ti nabingay a pagarian iti Israel naaramat ti kita a dua ti pagiggamanna.
Adda nasarakan nga akikid ti ngarabda a paglutuan a banga a maysa wenno dua ti pagiggamanda. Agarup nagbukel ti sukogda, manipud agarup 10 agingga iti 36 cm (4 agingga iti 14 pul.) ti diametroda.
Nagikut met dagiti Israelita kadagiti nauneg a kaldero wenno nauneg a pariok ken kasta met kadagiti daplat a pariok. Dagiti daton a bukbukel masansan a naisagana kadagitoy. (Le 2:5, 7; 7:9; 1Cr 23:29) Natakuatan idiay Gezer dagiti pagarigan ti damili a daplat a pariok. Addaan dagitoy iti babassit a likkaong, a maipadis iti agdama a paglutuan iti barkilio. Naaramat met dagiti landok a daplat a pariok.—Eze 4:1-3.
Ti Kasuratan no dadduma aramatenna dagiti paglutuan a banga iti piguratibo a kaipapanan. Ti Jerusalem, a naikeddeng a madadael idi 607 K.K.P., nayasping iti maysa a nalawa ti ngarabna a paglutuan a banga, a dagiti agnanaed iti dayta kaslada karne iti unegna.—Eze 11:1-12; 24:6-14; kitaenyo ti BASEHAS, PAGKARGAAN.