Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok Kadagiti Libro nga Abdias, Jonas, ken Mikias
“TI SIRMATA ni Abdias.” (Abdias 1) Dagita ti panglukat a sasao ti libro ti Biblia nga Abdias. Ti laeng nagan ti mammadto ti naibaga iti libro nga insuratna idi 607 K.K.P. Iti libro a nairingpas nasurok a dua a siglo sakbayna, nalawag nga insalaysay ni propeta Jonas ti napasaranna mainaig iti panagmisionerona. Napasamak ti 60 a tawen a panagipadto ni Mikias iti nagbaetan ti panagipadto da Abdias ken Jonas, manipud idi 777 K.K.P. agingga iti 717 K.K.P. Ti laeng imbaga ni Mikias maipapan kenkuana ket agnanaed iti “[purok] ti Moreset” ken dimteng kenkuana ti sao ni Jehova “idi kaaldawan da Jotam, Acaz, Ezekias, nga ar-ari ti Juda.” (Mikias 1:1) Ti pannakairuam ti mammadto iti biag ti away ket nabatad a makita kadagiti ilustrasion nga inusarna a nangipaganetget iti mensahena.
‘KASAPULANTO A MAGESSAT TI EDOM AGINGGA ITI TIEMPO A DI NAKEDNGAN’
Kuna ni Abdias maipapan iti Edom: “Gapu iti kinaranggas ken kabsatmo a Jacob, abbongannakanto ti bain, ket kasapulanto a magessatka agingga iti tiempo a di nakedngan.” Nalawag iti panunot ti mammadto dagiti kinadakes nga inaramid dagiti Edomita maibusor kadagiti annak ni Jacob—dagiti Israelita. Idi 607 K.K.P., idi dinadael dagiti taga-Babilonia ti Jerusalem, ‘nagpaspasuli lattan’ dagiti Edomita ken tinulonganda dagiti rumaraut a “ganggannaet.”—Abdias 10, 11.
Ngem manamnama ti pannakaisubli ti balay ni Jacob. Impadto ni Abdias: “Idiay Bantay Sion ti ayanto dagidiay makalisi, ket agbalinto a nasantuan a banag.”—Abdias 17.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
ber. 5-8—Ania ti pateg ti pannakayasping ti pannakadadael ti Edom kadagiti umay mangrebbek iti rabii ken kadagiti agburburas iti ubas? No dagiti agtatakaw koma ti nangserrek iti Edom, mabalin nga alaenda laeng ti kaykayatda. No dagiti agburburas ti napan, mabalin a mangibatida koma iti maadas. Ngem idi narbek ti Edom, amin a gamengna ket sinamsam “dagiti mismo a tattao a nakitulag [kenkuana]”—dagiti taga-Babilonia a kaaliansana.—Jeremias 49:9, 10.
ber. 10—Kasano a ‘magessat ti Edom agingga iti tiempo a di nakedngan’? Kas naipadto, mapukaw ti nasion ti Edom agraman ti gobierno ken umilina. Ti ari ti Babilonia a ni Nabonidus pinarmekna ti Edom idi agarup ngalay ti maikanem a siglo K.K.P. Idi maikapat a siglo K.K.P., sinakup dagiti Nabataeano ti teritoria ti Edom, ket dagiti Edomita nagnaedda iti makin-abagatan a paset ti Judea, iti Negeb nga idi agangay naawagan nga Idumea. Kalpasan a dinadael dagiti Romano ti Jerusalem idi 70 K.P., napukawen dagiti Edomita.
Dagiti Masursurotayo:
ber. 3, 4. Gapu ta agnanaedda kadagiti kabambantayan ken nauneg a ginget nga agserbi a salaknibda manipud kadagiti kabusor, impagarup dagiti Edomita a natalgedda. Ngem saanda a maliklikan ti panangukom ni Jehova.
ber. 8, 9, 15. Ti sirib ken bileg ti tao di makaipaay iti salaknib inton dumteng “ti aldaw ni Jehova.”—Jeremias 49:7, 22.
ber. 12-14. Ti napasamak kadagiti Edomita ket agserbi a pakdaar kadagidiay agragragsak iti pakarigatan dagiti adipen ti Dios. Ikabilangan ni Jehova ti pannakaidadanes ti ilina.
ber. 17-20. Natungpal ti padto maipapan iti pannakaisubli dagiti annak ni Jacob idi nagsubli dagiti natda idiay Jerusalem manipud Babilonia idi 537 K.K.P. Kanayon a pumudno ti sao ni Jehova. Naan-anay a mapagtalkantayo dagiti karina.
“TI NINEVE MADUPRAKTO”
Imbes nga agtulnog iti bilin ti Dios a ‘mapan idiay Nineve a dakkel a siudad, ket iwaragawagna ti pangukom a mensahe a maibusor kenkuana,’ nagtalaw ketdi ni Jonas. Ni Jehova inturongna ni Jonas babaen ti napigsa nga “angin iti baybay” ken inusarna ti “dakkel nga ikan,” sa imbaonna manen a mapan iti kabesera ti Asiria.—Jonas 1:2, 4, 17; 3:1, 2.
Napan ni Jonas idiay Nineve ket inwaragawagna ti nalawag a mensahe: “Uppat a pulo laengen nga aldaw, ket ti Nineve maduprakto.” (Jonas 3:4) Ti di ninamnama nga epekto ti panangasabana ti ‘namagpudot ken Jonas buyogen ti unget.’ Inusar ni Jehova ti “mula a tabungaw” tapno masursuro ni Jonas ti agbalin a naasi.—Jonas 4:1, 6.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
3:3—Talaga kadi a ti kadakkel ti Nineve ket kas iti “kaadayo a mapagpagna iti tallo nga aldaw”? Wen. Idi nagkauna a tiempo, mabalin a ti Nineve saklawenna ti dadduma a lugar manipud Khorsabad iti amianan agingga iti Nimrud iti abagatan. Amin a lugar a sakup ti Nineve saklawenna ti 60 a milia.
3:4—Masapul kadi a sursuruen ni Jonas ti lenguahe dagiti taga-Asiria tapno makasabaanna dagiti taga-Nineve? Mabalin nga ammo ni Jonas ti lenguahe dagiti taga-Asiria, wenno mabalin a makapagsao iti dayta babaen ti milagro. Maysa pay, mabalin nga inwaragawagna ti mensahena iti pagsasao a Hebreo, ken adda nangipatarus iti ibagbagana. No ti naud-udi ti napasamak, ad-adda pay a nakatukay ti mensahena.
Dagiti Masursurotayo:
1:1-3. Saan nga umiso ti motibotayo no igagaratayo ti mangaramid iti sabali nga aktibidad tapno maliklikantayo laeng ti makiraman iti panangasaba ken panagaramid iti adalan. Arigna itartarayantayo ti inted-Dios nga annongentayo.
1:1, 2; 3:10. Ti asi ni Jehova ket saan nga agpaay laeng iti maysa a nasion, puli, wenno iti naisangsangayan a grupo dagiti tattao. “Ni Jehova naimbag iti isuamin, ket dagiti asina addada iti amin nga ar-aramidna.”—Salmo 145:9.
1:17; 2:10. Ti tallo nga aldaw ken rabii a kaadda ni Jonas iti tian ti dakkel nga ikan ipatuldona ti padto maipapan iti ipapatay ken panagungar ni Jesus.—Mateo 12:39, 40; 16:21.
1:17; 2:10; 4:6. Ni Jehova inispalna ni Jonas manipud iti nadawel a baybay. ‘Nangituding met ti Dios iti mula a tabungaw, nga agkalatkat iti ngatuen ni Jonas, iti kasta agbalin a linong iti ulona, tapno mangispal kenkuana iti makadidigra a kasasaadna.’ Dagiti agdaydayaw ken Jehova ita makapagtalekda iti Diosda ken iti naayat a kinamanangngaasina tapno masalakniban ken maispalda.—Salmo 13:5; 40:11.
2:1, 2, 9, 10. Ipangag ni Jehova ti kararag ken ar-araraw dagiti adipenna.—Salmo 120:1; 130:1, 2.
3:8, 10. “Nagladingitan” ti pudno a Dios wenno nagbalbaliw ti panunotna iti panangdadael nga inyebkasna isu a “saanna nga impagteng dayta.” Apay? Gapu ta ‘timmallikud dagiti taga-Nineve iti dakes a dalanda.’ Umasping iti dayta, mabalin nga agbaliw ti panangukom ti Dios no naimpusuan nga agbabawi dagiti managbasol.
4:1-4. Awan ti tao a makaidiktar iti Dios no kasanona nga ipakat ti asina. Isu a masapul a ditay babalawen ti panangipakat ni Jehova iti asina.
4:11. Agan-anus ni Jehova agingga a maiwaragawag ti mensahe ti Pagarian iti intero a lubong gapu ta—kas inaramidna kadagiti 120,000 a tattao idiay Nineve—maasian kadagidiay ‘saan a makaammo iti nagdumaan ti makannawanda ken ti makannigidda.’ Saan kadi a rumbeng a maasiantayo met kadagiti tattao iti teritoriatayo babaen ti sireregta a pannakiramantayo iti pannakaikasaba ti Pagarian ken iti panagaramid iti adalan?—2 Pedro 3:9.
‘PALAWAENDA TI KINAKALBODA’
Imbutaktak ni Mikias ti basol ti Israel ken Juda, impadtona ti pannakadadael ti kabeserada, ken inkarina ti pannakaisubli. Agbalinto ti Samaria a “bunton dagiti rebba iti tay-ak.” Gapu iti panagdayawda kadagiti didiosen, maikari ti Israel ken Juda a ‘makalbo,’ wenno maibabain. Babaen ti pannakakautiboda, nasken a mapalawa ti kinakalboda a ‘kas iti agila.’ Inkari ni Jehova: “Sigurado a tiponekto ni Jacob.” (Mikias 1:6, 16; 2:12) Gapu kadagiti dakes a lider ken mammadto, agbalinto met ti Jerusalem “a bumbunton laeng dagiti rebba.” Ngem ni Jehova “ummongennanto [ti ilina].” Manipud iti “Betlehem Efrata” rummuarto “daydiay agbalin nga agturay iti Israel.”—Mikias 3:12; 4:12; 5:2.
Nainget kadi unay ni Jehova iti Israel? Nakarigrigat kadi dagiti kalikagumna? Saan. Ti laeng kidkiddawen ni Jehova kadagiti agdaydayaw kenkuana ket ‘watwatenda ti kinahustisia, ayatenda ti kinamanangngaasi, ken agbalinda a naemma’ iti pannakipagnada iti Diosda. (Mikias 6:8) Ngem napalalo ti kinadakes dagiti kapatadan ni Mikias a “daydiay kasayaatan kadakuada ket kas iti siitan, daydiay kalilintegan kadakuada ket nakarkaro ngem iti alad a siit,” a mangpasakit ken mangdangran iti asinoman nga umasideg. Inyimtuod ti mammadto: “Siasino ti Dios a kas [ken Jehova]?” Ti Dios kaasianto manen ti ilina ken ‘ipuruaknanto amin dagiti basolda iti kaadalman ti baybay.’—Mikias 7:4, 18, 19.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
2:12—Kaano a matungpal ti padto a ‘maummongto dagidiay nabatbati iti Israel’? Damo a natungpal idi 537 K.K.P. idi nagsubli dagiti natda a Judio iti nakayanakanda a daga manipud pannakaidestiero idiay Babilonia. Iti kaaldawantayo, natungpal ti padto iti “Israel ti Dios.” (Galacia 6:16) Sipud idi 1919, maum-ummongen dagiti napulotan a Kristiano “kas maysa nga arban iti kulongan.” Kaduada ti “dakkel a bunggoy” ti “sabsabali a karnero,” nangnangruna nanipud idi 1935, nagbalinda a ‘naariwawa gapu kadagiti tattao.’ (Apocalipsis 7:9; Juan 10:16) Sireregta nga itantandudoda ti pudno a panagdayaw.
4:1-4— “Iti kamaudianan a paset dagiti aldaw,” kasano a ‘mangukomto ni Jehova iti tengnga ti adu nga ili, ket ilintegna ti bambanag maipapan kadagiti nabileg a nasion’? Dagiti ebkas nga “adu nga ili” ken ‘nabileg a nasnasion’ dida tukoyen dagiti puli wenno napolitikaan a grupo. Imbes ketdi, tukoyenda dagiti indibidual a naggapu iti amin a nasion a nagbalin nga agdaydayaw ken Jehova. Ikeddeng ni Jehova nga aturen ida iti naespirituan a pamay-an.
Dagiti Masursurotayo:
1:6, 9; 3:12; 5:2. Dagiti taga-Asiria dinadaelda ti Samaria idi 740 K.K.P.—idi panawen ni Mikias. (2 Ar-ari 17:5, 6) Sinakup dagiti taga-Asiria uray ti Jerusalem bayat ti panagturay ni Ezekias. (2 Ar-ari 18:13) Pinuoran dagiti taga-Babilonia ti Jerusalem idi 607 K.K.P. (2 Cronicas 36:19) Kas naipadto, nayanak ti Mesias idiay “Betlehem Efrata.” (Mateo 2:3-6) Natungpal amin a padto ni Jehova.
2:1, 2. Nakapegpeggad la ketdi no ibagatayo nga agserserbitayo iti Dios ngem ti kinabaknang met ti ipangpangrunatayo imbes a “ti pagarian ken ti kinalintegna.”—Mateo 6:33; 1 Timoteo 6:9, 10.
3:1-3, 5. Namnamaen ni Jehova a saan koma a mangidumduma dagidiay dinutokanna a mangidaulo iti ilina.
3:4. Ditay koma iyugali ti agbasol wenno maaddaan iti doble kara a panagbiag no kayattayo a sungbatan ni Jehova dagiti kararagtayo.
3:8. Maitungpaltayo laeng ti annongentayo a mangikasaba iti naimbag a damag, a pakairamanan dagiti pangukom a mensahe, babaen ti pammabileg ti nasantuan nga espiritu ni Jehova.
5:5. Daytoy a padto maipapan iti Mesias ipanamnamana kadatayo a no dagiti bumusbusor idadanesda ti ili ti Dios, “pito [a mangirepresentar iti kinaan-anay] a pastor” ken “walo a duke”—adu a makabael a lallaki—ti madutokan a mangidaulo iti ili ni Jehova.
5:7, 8. Kadagiti adu a tattao, dagiti napulotan a Kristiano ket “kasla linnaaw manipud ken Jehova”—maysa a bendision manipud iti Dios. Us-usarenna ngamin dagiti napulotan a mangiwaragawag iti mensahe ti Pagarian. Tumulong met ti “sabsabali a karnero” a mangyeg iti naespirituan a bang-ar kadagiti tattao babaen ti aktibo a panangsuportada kadagiti napulotan iti trabaho a panangasaba. (Juan 10:16) Anian a pribilehio ti makiraman iti daytoy a trabaho a pudno a pakabang-aran dagiti sabsabali!
6:3, 4. Tuladentayo koma ni Jehova a Dios babaen ti panagbalintayo a naasi uray kadagidiay narigat a pakilangenan wenno kadagidiay nakapuy iti naespirituan.
7:7. Bayat a sarsarangtentayo dagiti parikut iti arinunos daytoy dakes a sistema ti bambanag, ditay koma sumuksuko. Imbes ketdi, kas ken Mikias, ‘aguraytayo iti Diostayo.’
7:18, 19. No kasano a sidadaan ni Jehova a mangpakawan kadagiti nagbasolantayo, masapul a sidadaantayo met koma a mangpakawan kadagidiay nakabasol kadatayo.
Itultuloyyo ti ‘Magna iti Nagan ni Jehova’
Dagidiay bumusbusor iti Dios ken iti ilina ‘magessatda agingga iti tiempo a di nakedngan.’ (Abdias 10) Ngem mabalin a bumaaw ti pungtot ni Jehova no ipangagtayo ti pakdaarna ken ‘tallikudantayo ti dakes a dalan.’ (Jonas 3:10) “Iti kamaudianan a paset dagiti aldaw,” kayatna a sawen kabayatan ‘dagiti maudi nga aldaw,’ maitandudo ti pudno a panagdayaw no idilig kadagiti amin a palso a relihion ken sumrek iti dayta dagiti natulnog a tattao. (Mikias 4:1; 2 Timoteo 3:1) Sapay koma ngarud ta determinadotayo a ‘magna iti nagan ni Jehova a Diostayo agingga iti tiempo a di nakedngan, iti mismo nga agnanayon.’—Mikias 4:5.
Anian nga agkakapateg dagiti masursurotayo kadagiti libro nga Abdias, Jonas, ken Mikias! Nupay nasurok a 2,500 a tawenen a naisuratda, “nabiag ken adda bilegna” dagiti mensaheda agingga ita.—Hebreo 4:12.
[Ladawan iti panid 13]
Impadto ni Abdias: ‘Kasapulanto a magessat ti Edom agingga iti tiempo a di nakedngan’
[Ladawan iti panid 15]
‘Nangipakita ni Mikias iti panaguray ken Jehova,’ ket kastatayo met koma
[Ladawan iti panid 16]
Ti trabaho a panangasaba ket maysa a pribilehio nga ipatpateg