PAGSAADAN TI SILAW

Pagsaadan wenno batay maipaay iti maysa wenno adu a pagsilawan a seggedan ti lana. Nupay dinakamat ti Biblia dagiti pagsaadan ti silaw kadagiti pagtaengan ken iti dadduma pay a patakder (2Ar 4:10; Da 5:5; Lu 8:16; 11:33), kangrunaanna a dagiti pagsaadan ti silaw a nainaig iti pudno a panagdaydayaw ti ipagpaganetgetna.

Iti Tabernakulo. Iti sirmata, ni Jehova binilinna ni Moises a mangaramid iti maysa a pagsaadan ti silaw (Heb., menoh·rahʹ; Gr., ly·khniʹa) a ‘puro a balitok, aramid a pinitpit’ a maaramat iti tabernakulo. Agraman dagiti pagsilawan ken dagiti aruatenna, agdagsen dayta iti maysa a talento. (Ex 25:31, 39, 40; 37:17, 24; Nu 8:4; Heb 9:2) Katupag daytoy ti agarup 34 kg (92 lb t), a ti kaibatogan a pategna iti agdama nga aldaw ket $385,350.

Disenio. Daytoy a silaw maipaay iti “Nasantuan a Disso,” ti masungad a benneg ti tabernakulo (Heb 9:2), ket buklen ti maysa a nagtengnga nga ungkay, nga addaan iti innem a sanga. Dagitoy a sanga ket agkurba nga agpangato manipud agsumbangir a sikigan ti kangrunaan nga ungkay. Ti nagtengnga nga ungkay ket naarkosan iti uppat a nakitikit a kopa a nasukog a kasla sabsabong ti almendro, nga addaan kadagiti timbukel ken sabsabong nga agbibinnal-et. Saan a masigurado ti kita ti sabong a nailadawan kadagita a sabsabong; ti Hebreo a sao a naaramat mabalin a tumukoy iti aniaman a sabong. Ti tunggal sanga addaan iti tallo a kopa, nga addaan kadagiti timbukel ken sabsabong nga agbibinnal-et. Daytoy a panangiladawan mabalin nga ipasimudaagna a dagiti timbukel iti nagtengnga nga ungkay addada iti paset a pagsabtan dagiti sanga ken ti ungkay. Dagiti pagsilawan a segseggedan ti nasayaat a nadingpil a lana ti olibo ket naikabil iti tuktok ti kangrunaan nga ungkay ken iti ungto ti tunggal sanga. Dagiti kagawaan ket buklen dagiti pangarsang, pagikkan iti apuy, ken pagkargaan iti lana.​—Ex 25:31-38; 37:18-23; Le 24:2; Nu 4:9.

Ti pagsaadan ti silaw ket aktual a naaramid iti sidong ti panangaywan da Bezalel iti tribu ti Juda ken Oholiab iti tribu ti Dan. (Ex 31:1-11; 35:30-35) Awan duadua a nasigo a tumatrabaho dagitoy a lallaki, a dayta a paglainganda ket mabalbalin a naadalda bayat ti pannakaadipenda idiay Egipto. Ngem ita inkabil ni Jehova ti espirituna kadakuada tapno maaramid ti trabaho iti naan-anay a pamay-an, nga eksakto sigun iti pagtuladan a naipalgak ken naisawang ken Moises.​—Ex 25:9, 40; 39:43; 40:16.

Usarna. Ni Moises “insaadna ti pagsaadan ti silaw iti tolda ti gimong iti sanguanan ti lamisaan, iti sikigan ti tabernakulo nga agpaabagatan.” Nabatad a kaassibay dayta ti abagatan a sikigan ti tolda (iti makannigid no sumrek ti maysa), kabatog ti lamisaan ti tinapay ti pamarang. Ti lawag nagsilnag “iti disso iti sanguanan ti pagsaadan ti silaw,” gapuna linawaganna ti Nasantuan a Disso, nga ayan met ti nabalitokan nga altar ti insienso.​—Ex 40:22-26; Nu 8:2, 3.

Iti tiempo a nairingpas ni Moises nga ipasdek ti tabernakulo, idi Nisan 1, 1512 K.K.P., sinurotna dagiti pammilin ni Jehova a gangtanna dagiti pagsilawan. (Ex 40:1, 2, 4, 25) Idi agangay, kasta ti inaramid ni Aaron (Nu 8:3), ket kalpasanna isu (ken dagiti nangato a padi a simmaruno kenkuana) insaganana ti pagsaadan ti silaw a “patinayon . . . manipud rabii agingga iti bigat iti sanguanan ni Jehova.” (Le 24:3, 4) No “binigat” nga isagana idi ni Aaron dagiti pagsilawan ken no gangtanna dagita “iti nagbaetan ti dua a rabii,” nangidaton met iti insienso iti nabalitokan nga altar.​—Ex 30:1, 7, 8.

Bayat ti panagdaliasat idiay let-ang, ti pagsaadan ti silaw, agraman ti dadduma pay nga aruaten iti tabernakulo, ket inyakar ti Cohatita a pamilia iti tribu ni Levi. Nupay kasta, dagiti papadi kasapulan nga abbonganda nga umuna dagita nga aruaten agsipud ta, kas impakdaar ni Jehova, dagiti saan a papadi “masapul a saanda a sumrek a kumita iti nasantuan a bambanag iti uray kabiitan a kanito, ket iti kasta kasapulan a matayda.” Ti pagsaadan ti silaw agraman dagiti kagawaanna ket naabbongan iti asul a lupot, kalpasanna naikabil dagita iti abbong a lalat ti foka ken naikabilda iti maysa nga arimata nga agpaay a pangawit kadagita.​—Nu 4:4, 9, 10, 15, 19, 20.

Iti salaysay maipapan iti panangipan ni Ari David iti lakasa ti tulag idiay Bantay Sion, saan a nadakamat ti pagsaadan ti silaw. Nabatad a nagtalinaed dayta iti tabernakulo iti nadumaduma a disso a nakaisaadan ti tabernakulo.

Kadagiti Templo. Ni David intedna ken Solomon dagiti plano ti arkitektura maipaay iti templo, a dagita a plano inawatna babaen iti paltiing. Ramanen dagitoy dagiti pammilin maipaay kadagiti balitok a pagsaadan ti silaw ken dagiti pirak a pagsaadan ti silaw. (1Cr 28:11, 12, 15, 19) Adda idi sangapulo a nabalitokan a pagsaadan ti silaw, ket naikabilda a “lima iti makannawan ken lima iti makannigid,” wenno lima iti abagatan a sikigan ken lima iti amianan a sikigan no ti maysa sumango iti daya, iti Nasantuan ti templo. (1Ar 7:48, 49; 2Cr 4:20) Amin dagitoy a sangapulo ket “addaan agpapada a plano.” (2Cr 4:7) Nalabit adayo a dakdakkelda ngem daydiay adda idi iti tabernakulo, mayataday kadagiti napadakkel a rukod ti templo ken iti dadduma pay nga alikamenna, kas ti “sinukog a baybay.” (2Cr 3:3, 4; 1Ar 7:23-26) Dagiti pirak a pagsaadan ti silaw ket di pagduaduaan a naaramat kadagiti paraangan wenno iti silsiled, ngem saan nga iti Nasantuan ken iti Kasasantuan, ta dagiti alikamen kadagitoy dua a siled ket naaramid iti balitok. Kas iti tabernakulo, “rinabii” a nagangtan dagiti pagsilawan dagiti nabalitokan a pagsaadan ti silaw, a patinayon a naaramid dayta.​—2Cr 13:11.

Idi a ti templo dinadael dagiti taga Babilonia idi 607 K.K.P., dagiti pagsaadan ti silaw ket karaman kadagiti alikamen a balitok ken pirak a naala iti balay ni Jehova.​—Jer 52:19.

Templo nga imbangon manen ni Zorobabel. Awan impormasion nga ipaay ti Kasuratan maipapan kadagiti pagsaadan ti silaw iti templo nga imbangon manen ni Zorobabel. Nupay kasta, ni Josephus kunana a ni Antiochus (Epiphanes) “binakasanna ti templo, nga impanawna . . . dagiti nabalitokan a pagsaadan ti silaw.” (Jewish Antiquities, XII, 250 [v, 4]) Ti Apokripa a libro ti Macabeo dakamatenna a naikkat ti maysa a “pagsaadan ti pagsilawan,” a gapu iti dayta kinasapulan ti pannakaaramid ti maysa a baro a pagsaadan ti silaw.​—1 Macabeo 1:21-23; 4:49, 50, JB.

Templo nga imbangon manen ni Herodes. Ti kinangayed ti templo nga imbangon manen ni Herodes ket agpaay kas pangibatayan iti panangipapan a daytoy a templo addaan met kadagiti pagsaadan ti silaw a pumadpad iti kinapintas ken kinangina dagidi adda iti templo ni Solomon. Nupay kasta, saan a nadakamat dagita iti Kasuratan. Ti pammaneknek iti kaadda ti kasta a pagsaadan ti silaw ket masarakan iti panangdakamat ni Josephus iti dayta ken iti ladawanna nga adda iti timmambukor a kitikit iti immarko a bobida iti uneg ti Arko ni Tito idiay Roma. Iti daytoy nga arko, naipakita ti sumagmamano nga alikamen a naala manipud Jerusalem idi dinadael dagiti Romano idi 70 K.P. Kunaen ni Josephus a nasaksianna daytoy a martsa ti panagballigi ni Emperador Vespasian ken ti anakna a ni Tito. Deskribiren ni Josephus ti martsa nga iti dayta maaw-awit ti “maysa a pagsaadan ti silaw, a naaramid met iti balitok, ngem naaramid iti pagtuladan a naiduma kadagidiay ar-aramatentayo iti inaldaw-aldaw a panagbiag. Iti maysa a batay, adda naikapet a nagtengnga nga ungkay, a manipud iti dayta adda narapis a sangsanga a dimmawadaw, nayurnos a kasla sukog-gayang a tallo ti tiradna, nga iti ungto ti tunggal sanga maysa a pinanday a pagsilawan ti naikapet; pito dagitoy.”​—The Jewish War, VII, 148, 149 (v, 5).

Awan ti sigurado a makaibaga ita no ti pagsaadan ti silaw a nailadawan iti Arko ni Tito ket eksakto a kalanglanga ti orihinal manipud templo idiay Jerusalem. Ti panagduduma iti kapanunotan ket kangrunaanna a mainaig iti porma ti pamuon, naaramid iti dua nga agtuon a kaha nga aduan sikigan, a ti basbassit naiparabaw iti daydiay dakdakkel. Ti maysa a panangmatmat ipakitana nga umiso ti Romano a panangiladawan nga adda iti arko, ngem ni Herodes, iti maysa a kampania a “panangisaknap iti impluensia ti lumaud,” binaliwanna ti disenio dayta manipud kadawyan a Judio a porma ti trianggulo, wenno tallo-ti-sakana, a pamuon tapno maay-ayona dagiti Romano. Saan nga umanamong ti dadduma nga eskolar a ti ladawan ket eksakto. Kadagiti naarkosan a parupa ti pamuon, adda ladawan dagiti agila ken ulimaw ti baybay, ket dakamatenda dayta kas nalawag a panangsalungasing iti maikadua a bilin.

Kas kunaen ti sumagmamano, adda tallo a saka ti orihinal a pagsaadan ti silaw ti templo. Ti maysa a pangibasaranda iti daytoy isu ti nakaad-adu a ladawan ti pagsaadan ti silaw manipud iti nadumaduma a paset ti Europa ken iti Makintengnga a Daya, a ti nagtaudanda ket manipud maikatlo agingga iti maikanem a siglo. Addaan dagitoy iti pamuon a tallo ti sakana, ti sumagmamano ket addaan iti saksaka ti animal. Ti kadadaanan a ladawan ti pagsaadan ti silaw agparang kadagiti sinsilio ni Antigonus II, a nagturay idi 40-37 K.K.P. Nupay saan unayen a nasayaat ti kasasaad dagitoy a sinsilio, agparang nga ipakita ti maysa kadagitoy a ti pamuon buklen ti maysa a plata nga addaan saksaka. Idi 1969, ti maysa a ladawan ti pagsaadan ti silaw ti templo ket nasarakan a nayukrit iti palitada ti maysa a balay a nakabakab iti daan a siudad ti Jerusalem. Iti dayta a simple a diagrama, adda pito a sanga ken maysa a trianggulo a pamuon a naipakita, nga amin ket naarkosan kadagiti timbukel a napaglasin babaen iti dua nga agassibay a linia. Iti Tanem ni Jason, a nasarakan idiay Jerusalem idi 1956 ken naibilang nga addan idi pay rugi ti umuna a siglo K.K.P., nakasarak dagiti arkeologo kadagiti disenio ti pagsaadan ti silaw a pito ti sangana a naikur-it iti palitada. Dagiti makimbaba a pasetda ket agparang a naipal-et iti maysa a kahon wenno pagsaadan.

Gapuna, maibatay kadagitoy a takuat ti arkeolohia, ti sumagmamano saanda nga anamongan ti langa ti pamuon ti pagsaadan ti silaw iti Arko ni Tito ket isingasingda a, karaman iti dadduma pay a posibilidad, dagiti kitikit ket kapanunotan ti maysa a Romano a managukit a naimpluensiaan kadagiti Judio a disenio a pagaammona manipud iti dadduma a gubuayan.

Piguratibo nga Usar. Iti sirmata, nakakita ni mammadto Zacarias iti karkarna a nabalitokan a pagsaadan ti silaw. No maipapan iti pagsaadan ti silaw a naisagana maipaay iti tabernakulo, addaan dayta iti pito a pagsilawan, ngem dagitoy a pagsilawan addaanda iti pito a tubo, a tarusan dagiti eskolar a kaipapananna nga adda maysa a tubo iti tunggal pagsilawan. Kasta met, adda maysa a malukong iti rabaw ti pagsaadan ti silaw. Nabatad a dagiti pagsilawan agtultuloy a naabastuan iti lana babaen kadagiti tubo a kumamang kadakuada. Ti lana nabatad a naggapu kadagiti dua a kayo nga olibo a nakita ti mammadto iti abay ti pagsaadan ti silaw.​—Zac 4:2, 3, 12.

Ni Jehova a Dios, babaen ti naipadayag a ni Jesu-Kristo, impaayanna ni apostol Juan iti maysa a sirmata nga iti dayta nakakita iti “pito a nabalitokan a pagsaadan ti silaw, ket iti tengnga dagiti pagsaadan ti silaw adda maysa nga umasping iti anak ti tao.” Daytoy a maysa, nga isu ni Jesu-Kristo kas ipalgak ti pannakailadawanna, inlawlawagna ken Juan a dagiti pagsaadan ti silaw kaipapananda ti pito a kongregasion. (Apo 1:1, 12, 13, 20) Dagitoy a pagsaadan ti silaw iti sirmata mabalbalin nga umaspingda iti daydiay nanglawag iti tabernakulo tapno maaramid dagiti papadi dagiti annongenda sadiay. Ti pannakaaramat ti kakasta kas mangirepresentar kadagiti kongregasion ket maitunos iti sasao ni Jesus kadagidiay nagdedikaren nga adipen ti Dios: “Dakayo ti silaw ti lubong.” (Mt 5:14) Kas Daydiay “magmagna iti nagtetengngaan ti pito a nabalitokan a pagsaadan ti silaw,” tartarawidwidanna amin nga aramidda kas agaw-awit iti lawag.​—Apo 2:1.

Iti panangpatigmaanna iti kongregasion idiay Efeso, impakdaar ni Kristo nga ikkatenna ti pagsaadan ti silaw manipud lugarna, malaksid no agbabawida. Awan duadua a kaipapanan daytoy a saandanton a maaramat a mangisilnag iti lawag ti kinapudno iti dayta a lugar, no di ket maiddepto ti silawda.​—Apo 2:1-5; idiligyo ti Mt 6:22, 23.

Adda sumagmamano a pagpadaan ti maudi a pannakadakamat dagiti pagsaadan ti silaw iti Biblia ken ti nadakamat iti sirmata ni Zacarias. Ti ‘dua a saksi’ nga agipadto a sikakawes iti tinakpil ket naikuna nga insimbolo ti “dua a kayo nga olibo ken ti dua a pagsaadan ti silaw.”​—Apo 11:3, 4.