Librot’ Biblia Numero 31​—Abdias

Mannurat: Abdias

Nalpas a Naisurat: c. 607 K.K.P.

1. Aniat’ mangipakita a ti mensahe ti nasken, imbes a ti mensahero?

ITI 21 la a bersikulo, ti Abdias, kaababaan a librot’ Hebreo a Kasuratan, iwaragawagnat’ panangukom ti Dios a nagbanag iti panungpalan ti maysa a nasion, ngem impadtona met ti panagbiktorianto ti Pagarian ti Dios. Simple lat’ introduksionna: “Ti sirmata ni Abdias.” No kaano ken kasanot’ pannakayanakna, ti tribona, dagiti detalyet’ biagna​—awan kadagitoy ti naibaga. Nabatad, a ti kinasiasino ti propeta saan a nasken; daydiay mensahena isut’ napateg, ket nainkalintegan a kasta, ta sigun ken Abdias, ‘damag a naggapu ken Jehova’ dayta.

2. Ania a nasion ti nangisentruan ni Abdias iti padtona, ket apay a natalged dagiti agnaed sadiay?

² Ti Edom isut’ nakaisentruan ti report. Ti daga ti Edom, a naawagan pay a Bantay Seir, rangkis a pagilian dagiti natayag a bantay ken nauneg a teppang, nga agpaabagatan manipud Natay a Baybay iti unday ti Araba. No dadduma, ti kabambantayan iti daya ti Araba dumanon iti 1,700 metro ti katayagna. Ti distrito ti Teman nagdinamag gaput’ sirib ken bileg dagiti tattaona. Ti mismo a geograpiat’ daga ti Edom, buyogen dagiti natural a depensana, isut’ nangted talged ken namagtangsit kadagiti umilina.a

3. Kasla kadi kabsat ti panangtratar dagiti Edomita kadagiti Israelita?

³ Dagiti Edomita kaputotan ni Esau, a kabsat ni Jacob. Nagbalin nga Israel ti nagan ni Jacob, iti kasta dagiti Edomita asideg a kabagian dagiti Israelita; a namatmatanda a kasla ‘agkabsat.’ (Deut. 23:7) Ngem saan a kasla kabsat ti kababalin ti Edom. Sakbay a simrek dagiti Israelita idiay Naikari a Daga, kiniddaw ni Moises iti ari ti Edom ti pammalubos a lumasatda a sitatalna iti dagana, ngem siuuyong a nagkitakit dagiti Edomita ket sikakampilan a bimmusorda. (Num. 20:14-21) Nupay pinarukman David ida, nakikumplotda iti Ammon ken Moab a bimmusor iti Juda idi tiempon Josafat, immalsada ken Ari Joram nga anak ni Josafat, tinengngelda dagiti kautibo nga Israelita nanipud Gaza ken Tiro, sa rinautdat’ Juda idi tiempon Ari Acaz tapno ad-adu pay ti makautiboda.​—2 Cron. 20:1, 2, 22, 23; 2 Ar. 8:20-22; Amos 1:6, 9; 2 Cron. 28:17.

4. (a) Ania a nakas-ang nga aramid ti nakaibasaran ti panangkondenar ni Abdias iti Edom? (b) Aniat’ prueba a mangisingasing a nalabit 607 K.K.P. ti pannakaisuratna?

⁴ Daytoy a kinauyong kimmaro unay idi 607 K.K.P. idi a ti buyot ti Babilonia linangalangnat’ Jerusalem. Saan la a siraragsak a nagbuya dagiti Edomita no di ket indagadagda kadagiti konkistador a duprakenda ida a naan-anay. “Duprakenyo! Duprakenyo agingga iti pamuonna!” inyikkisda. (Sal. 137:7) Idi naggiginnasatanda ti samsam, maysada kadagiti nakibingay; ket no adda nakalibas a Judio nga itarayanda ti daga, sinabatda sada inyawat kadagiti kabusor. Gapu itoy a kinaranggasda idi maduprak ti Jerusalem a naibasar ti panangkondenar nga inrekord ni Abdias, ket di pagduaduaan a naisurat daytoy idi a presko pay laeng iti isipda ti nakas-ang nga inaramid ti Edom. (Abd. 11, 14) Gapu ta agparang a ti Edom ket kinautibo ken sinamsam ni Nabucodonosor lima a tawen kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem, mabalin a naisurat ti libro sakbay dayta; ti 607 K.K.P. isut’ petsa nga ad-adda a maisingasing.

5. (a) Aniat’ mangpaneknek nga autentiko ken pudno ti rekord ni Abdias? (b) Kasano a natungpal ni Abdias dagiti rebbengen ti pudno a propeta, ket apay maikanatad ti naganna?

⁵ Natungpal dagiti padton Abdias a maibusor iti Edom​—isuamin nga impadtona! Idi magtengna ti tampokna, kinuna ti padto: “Ti balay ni Esau [agbalinto a] punget ti garami; ket isuda puorandanto ket ikisapdanto ida. Ket awanto a pulos ti makalasat iti balay ni Esau; ta kasta ti sinao a mismo ni Jehova.” (Bs. 18) Ti Edom nagbiag babaen iti kampilan ket natay babaen iti kampilan, ket awan nabati uray maysa kadagiti kaputotanna. No kasta napaneknekan nga autentiko ken pudno ti rekord. Adda ken Abdias amin a kredensial ti pudno a propeta: Nagsao babaen iti nagan ni Jehova, dagiti padtona indayawdan Jehova, ket pimmudno kas paneknekan ti historia. Maikanatad a ti naganna kaipapananna “Adipen ni Jehova.”

LINAON TI ABDIAS

6. Kasanot’ panangtingiting ni Jehova iti Edom, ket manipud sadino ti pangipababaannanto kenkuana?

⁶ Pannakaukom ti Edom (Bs. 1-16). Apaman a binilin ni Jehova ni Abdias, impakaammona ti sirmatana. Naawagan dagiti nasion tapno makitimpuyogda iti gubat a maibusor iti Edom. “Tumakderkayo, dakayo nga umili, ket tumakdertayo a maibusor kenkuana iti gubat,” imbilin ti Dios. Sa, inturongna ti komentona iti Edom a mismo, tiningitingna ti kasasaadna. Ti Edom bassit laeng kadagiti nasion ken nalais pay, ngem isu napalangguad. Natalged ti kunana kadagiti nangato a bantay, ket sigurado nga awan mangipababa kenkuana. Kaskasdi, imbaga ni Jehova nga uray no ti taengna ket kas kangato ti umok ti agila, uray pay no agumok kadagiti bituen, manipud sadiay ipababananto. Naikarin a madusa.​—Bs. 1.

7. Kasanot’ kakaro ti pannakasamsam ti Edom?

⁷ Aniantot’ mapasamak kenkuana? No mannanakaw la koma ti mangsamsam iti Edom, alaendanto laeng daydiay kayatda. Uray dagiti agapit iti ubas adda ibatida. Ngem ti mapasamakto kadagiti annak ti Edom ket nakarkaro ngem daytoy. Rabsutendanto a naan-anay dagiti gamengna. Dagiti mismo nga aliado ti Edom isudanto ti mangparigat kenkuana. Dagidi nasinged a gayyemna tiliwendanto iti iket a kasla awan panunotna. Dagiti lallakina a mamasirib ken dagiti soldadona a maingel didanto makatulong kenkuana inton tiempot’ rigatna.

8. Apay a nakaro unay ti dusa ti Edom?

⁸ Ngem apay a grabe ti dusana? Gapu iti kinaranggas nga impaay dagiti annak ti Edom kadagiti annak ni Jacob, a kakabsatda! Nagragsakda idi natnag ti Jerusalem ket nakibinningayda pay iti samsam kadagiti nangraut. Buyogen iti nakaro a pannubngar, a kasla nasaksian ni Abdias ti dakes nga aramidna, kastoy ti naibaga iti Edom: Dimo koma pagragsakan ti rigat ti kabsatmo. Dimo koma lapdan ti ipapanaw dagiti nakalibas ken dimo ida iyawat iti kabusor. Ti aldaw a panagsingir ni Jehova asidegen, ket agsungbatkanto. No aniat’ inaramidmo kastanto met ti mapasamak kenka.

9. Ania a pannakaisubli ti naipadto?

⁹ Pannakaisubli ti balay ni Jacob (Bs. 17-21). Maisungani, ti balay ni Jacob naikari a maisublinto. Agsublinto dagiti tao idiay Bantay Sion. Ikisapdantot’ balay ni Esau a kas pannakapuor ti garami. Tagikuaendantot’ daga idiay abagatan, ti Negeb, ken ti kabambantayan ni Esau ken ti Sepela; idiay amianan tagikuaendanto ti daga ti Efraim ken Samaria, ken ti deppaar aginggat’ Sarepta; idiay daya tagikuaendantot’ teritoria ti Galaad. Agtalnanto ti natangsit nga Edom, ni Jacob maisublinto, ket “ti kinaari kukuanto ni Jehova.”​—Bs. 21.

NO APAY NAIMBAG

10. Ania pay a dadduma a padto ti nangipakaammot’ pannakaduprak ti Edom, ket apay a naimbag no amirisentay dagitoy agraman ti Abdias?

¹⁰ Ti mangpasingked a siertot’ kaitungpalan daytoy a pannakaukom ti Edom, isu dagiti umarngi a deklarasion ni Jehova babaen kadagiti dadduma a propeta. Karkarna kadagitoy isut’ nairekord iti Joel 3:19; Amos 1:11, 12; Isaias 34:5-7; Jeremias 49:7-22; Ezequiel 25:12-14; 35:2-15. Dagiti immun-una a deklarasion nabatad a tinukoyda dagiti kinauyongda idi naglabas, ket dagiti naud-udi a mensahe isudat’ pannakakondenar ti Edom gapu iti di mapakawan a konduktana, a tinukoy ni Abdias, idi rinaut ti Babilonia ti Jerusalem. Mapabileg ti pammatitay iti pannakabalin ni Jehova nga agipadto no usigentayo no kasano nga immapay dagiti naipadto a didigra iti Edom. Sa, pakirdenna ti panagtalektay ken Jehova kas Dios a naynayna a tungpalen ti imbagana a panggepna.​—Isa. 46:9-11.

11, 12. (a) Kasano a dagidiay “nakikappia” iti Edom isudat’ nangliput kenkuana? (b) Aniat’ nagsasaganad a pasamak a nakadadaelan ti Edom “agingga iti panawen a di nakedngan”?

¹¹ Impadton Abdias a “dagiti tao a nakitulagan” ti Edom, dagidiay “nakikappia” kenkuana, liputandanto. (Abd. 7) Di pimmaut ti pannakikappia ti Babilonia iti Edom. Idi maikanem a siglo K.K.P., dagiti puersa ti Babilonia babaen ken Ari Nabonido pinarmekda ti Edom.b Kaskasdi, maysa a siglo kalpasan ti panangraut ni Nabonido, ni naparammag nga Edom ninamnamana lattat’ pannakaisublina, ket maipapan itoy, kastoy ti report ti Malakias 1:4: “Gapu ta sasawen ti Edom, ‘Dakami naburakkami, ngem agsublikamto ket bangonenminto dagiti narba a disso,’ ni Jehova dagiti buyot kunana, ‘Isuda, iti biangda, bangonendanto; ngem siak, iti biangko, duprakekto.’” Nupay inkagumaan ti Edom ti agsubli, idi maikapat a siglo K.K.P. nakapundon dagiti Nabateano dita a daga. Gapu ta napadisida, dagiti Edomita nagnaedda iti umabagatan ti Judea, a naawagan nga Idumea idi agangay. Dida pulos nakasublin iti daga ti Seir.

¹² Sigun ken Josephus, idi maikadua a siglo K.K.P. dagiti natda nga Edomita sinakup ti Judio nga ari a Juan Hircano I, pinilitda ida nga agpakugit, sada nagin-inut nga inturayan dagiti Judio iti sidong ti Judio a gobernador. Idi a ti Jerusalem dinuprak ti Roma idi 70 K.P., napunasen ti naganda iti historia.c Pimmudno ti impadton Abdias: “Madadaelkanto iti agnanayon. . . . Ket awanto a pulos ti matda iti balay ni Esau.”​—Abd. 10, 18.

13. Aniat’ napasamak kadagiti Judio, no maidilig kadagiti Edomita?

¹³ Maisungani iti panaglangalang ti Edom, dagiti Judio naisublida iti dagada idi 537 K.K.P. iti sidong ni Gobernador Zorobabel, ket binangonda ti templo idiay Jerusalem sada nagtaeng a sititibker iti dayta a daga.

14. (a) Aniat’ maalatay a pakdaar no iti nagbanagan ti Edom? (b) Ania komat’ bigbigen dagiti isuamin, a kas ken Abdias, ken apay?

¹⁴ Anian a nagbatad a ti kinatangsit ken kinapalangguad agturongda iti didigra! Dagidiay iparammagda ti bagida ken katawaanda ti rigat nga umapay kadagiti adipen ti Dios maleksionda koma iti nagbanagan ti Edom. Bigbigenda koma, kas ken Abdias, a “ti kinaari kukuanto ni Jehova.” Dagidiay lumaban ken Jehova ken iti ilina naan-anay a mapukawdanto agingga iti panawen a di nakedngan, ngem ti nadaeg a Pagarian ni Jehova ken ti agnanayon a kinaarina maalangonto nga awan inggana!​—Bs. 21.

[Footnotes]